پرسش و پاسخ  /  فرهنگ و تمدن  /  روحانیت و حوزه علمیه

لقب حجة الاسلام، آیت الله و ثقة الاسلام برای محقق مسائل دینی

تعداد بازدید : 10374     تاریخ درج : 1389/02/30     منبع : پایگاه حوزه، شماره 16200    

سوال چرا برای افرادی که در مسایل دینی تحقیق میکنند عبارت های حجت الاسلام و ثقه الاسلام و ایت الله و ...بکار میرود و آیا این القاب صحیح است

جواب

در سده 4 قمری عنوان ثقه الاسلام برای محمد بن یعقوب کلینی به کار رفت.[1] محمد بن یعقوب کلینی در نزد همه طوائف اسلامی مقبول بود، شیعه و سنی به او مراجعه می کردند و روی همین اصل به ثقه الاسلام شهرت یافت. او نخستین کسی است که در دوره اسلامی به این لقب اختصاص یافت.[2] در سده پنج هجری قمری عنوان «حجه الاسلام» برای امام محمد غزالی به کار رفت. [3] در سده هفتم هجری قمری عنوان «محقق» برای جعفر بن حسن حلی به کار رفت. [4] کتاب «شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام» نوشته همین محقق است و جواهر الکلام که در 43 جلد چاپ شده، شرح همین شرایع است. در حوزه علمیه قم همین الان، محور درس خارج فقه برخی از مراجع، کتاب شرایع است. محقق در سال 602 به دنیا آمد و در سال 676 وفات کرد.

در سده هشت هجری قمری عنوان علامه و آیت الله برای حسن بن یوسف حلی به کار رفت که معروف به علامه حلی است. این لقبها قرنها مختص همین علماء بود. در سده چهاردهم هجری قمری کاربرد برخی از این عنوان ها برای گروهی از فقهاء تکرار شد و رفته رفته گسترش یافت،یعنی تا قرن چهاردهم هجری، فقط علامه حلی را آیت الله می نامیدند. در اوایل قرن چهاردهم هجری نخستین بار سید محمدمهدی بحرالعلوم آیت الله خوانده شد. چند دهه پس از آن شیخ مرتضی انصاری و سید محمدحسن شیرازی آیت الله خوانده شدند. مورخان مشروطه، «آیت الله» را بر آخوند ملا کاظم خراسانی و دیگران اطلاق کردند. پیش از این همه مراجع را حجه الاسلام می نامیدند. پس از تشکیل حوزه علمیه قم توسط شیخ عبدالکریم حائری، شماری از فقهای بزرگ که در آن گرد آمدند، آیت الله لقب یافتند و به تدریج معدودی از آنها آیت الله العظمی نامیده شدند. [5]

بنابر آنچه گفته شد القاب و واژه گان نیز همانند بسیاری از لوازم زندگی بشری سیر تحول داشته است و شاید راز آن در این نهفته باشد که برای نشان دادن برجستگی یک نفر در میان افرادی که قبلا هم تراز بودند به طور طبیعی از لقب ممتازتر استفاده می شود و این سیر هم چنان ادامه می یابد. بر این اساس اکنون که عنوانهای ثقه الاسلام و حجه السلام و آیت الله کاربرد گسترده ای دارد، هر کدام  نشان دهنده سطح معینی از علم فقه است.



[1] . دائرد المعارف بزرگ اسلامی، ج 2، ص 260

[2] . ریحانه الادب، ج 5، ص 79، کلمه کلینی

[3] . دائرد المعارف بزرگ اسلامی و ریحانه الادب، ج 4، ص 237

[4] . دائره المعارف بزرگ اسلامی                         

[5] . دائره المعارف بزرگ اسلامی

کلمات کلیدی
علامه حلی  |  محمد بن یعقوب کلینی  |  لقب حجة الاسلام  |  دائرد المعارف بزرگ اسلامی  |  محقق مسائل دینی  |  آیت‌الله و ثقة  |  و ثقة الاسلام  | 
لینک کوتاه :