سلام و رحمت و برکات خداوندی بر خاتم پیامبران محمد مصطفی و ائمه هدی که سمبل خلقت و مشعل هدایتند.
اندیشه بشری از معرفت حقیقت کنه ذات الهی به لحاظ این که غیر متناهی و نامحدود است قاصر است، از این رو، چاره ای نیست جز این که او را با اسما و صفاتش بشناسد، ولی اقیانوس حقیقت اسما و صفات نیز آن چنان عظیم و بی کران است که اندیشه ها در فهم آن مضطرب و زبان ها در بیان آن کند و ناتوان است و چون صفات الهی نیز مثل ذات او نامحدود است و حقیقت آن در اندیشه بشری نمی گنجد، آرای متفاوتی در اسما و صفات الهی ظهور کرده است.
آن چه در این کتاب ارائه شده است تحقیقی است درباره صفات حق - سبحانه و تعالی - به ویژه اراده او - جل جلاله - که به گونه تطبیقی بین ملل و نحل مهم تاریخ تفکر اسلامی، یعنی متکلمان، محدثان و فیلسوفان طرح شده است. صفات حق تعالی، به خصوص «اراده» او از مباحثی است که در طول تاریخ اسلام محل نزاع نحله های فکری بوده است؛ تا آن جا که برخی به انکار هرگونه صفتی برای خداوند برخاسته، گروهی صفات را مستقل از ذات خداوند دانسته، بعضی صفات کمال و جمال را بر محور معنای سلبی بیان کرده و دسته ای دیگر به وحدت مفهومی در صفات قائل شدند.
به همین ترتیب، در مسئله «ارائه خدا» نیز این سؤال ها پدید آمد: آیای خدای سبحان مرید است؟ و اگر مرید است آیا اراده او از صفات ذات است یا صفات فعل؟ و اگر اراده در مرتبه ذات هم ثابت است آیا عین ذات است یا زاید بر ذات؟
آیا اراده او مطلق است و همه هستی را در بر میگیرد یا گستره آن فقط به برخی حوادث محدود می شود؟ اگر اراده حق مطلق است پس افعال انسان نیز به اراده او انجام می شود و اگر افعال انسان با اراده حق تعالی انجام می شود، پس اختیار و آزادی اراده انسان چه جایگاهی دارد و حوادثی که شر و قبیح نامیده می شوند چگونه توجیه می شوند؟
این ها و ده ها سؤال دیگر همواره ذهن و زبان جوامع بشری را در دغدغه پایان ناپذیر خود فرو بوده است اما این که سخن حق و ادعای راستین کدام است بسیار با اهمیت است که باید با ژرف اندیشی در منابع اسلامی و فرهنگ روایی و تأمل در گفتار حکمای الهی و علمای ربانی فرا دست آید.
در نهایت، این مختصر در پی آن است که با تضارب آرای حکیمان، متکلمان در محدثان و نقادی آن ها بر اساس انوار آسمانی و حکمت برهانی، پاسخی در خور برای این مسائل ارائه کند.
جستجو در قاموس نور