«27جمادی الاول سال 1343 هجری قمری برابر با چهارشنبه سوم دی ماه سال 1303 هجری شمسی، اولین بار بیت آیت الله حاج سیدعلی مولانای تبریزی درنجف اشرف با قدوم کودکی متبرک شد که پدر نام وی را «سید ابوالحسن » نهاد .
نسبت خاندان مولانا به امام هفتم معصوم، حضرت موسی بن جفعر (ع) می رسد . تحصیل درعلوم دینی و تفقه در خاندان مولانا تبریزی موروثی است .
سید ابوالحسن سه ساله می شود که دوره درس پدرشان درحوزه علمیه نجف به اتمام می رسد و به همراه والدین به تبریز، زاد بوم اجدادی می برگردد .
مادر مکرمه سید ابوالحسن، فرزند حاج علی اکبر جلال الف از تجار شناخته شده معروف و مذهبی تبریز بود .
این کودک دوره ابتدایی را درمدارس جدید می گذارند . و بعد از آن سه سال را درحوزه علمیه دینی تبریز دروس مقدماتی درحوزه ها را نزد والد گرامی شان و برخی دیگر از استادان فرامی گیرد .
هجرت به قم
مهاجرت سید ابوالحسن جوان به حوزه علمیه قم که از اشتهار لازم برخوردار است در 19 سالگی اتفاق می افتد که برابر است با روز ششم اسفند ماه سال 1321 (روز هفتم جمادی الاولی 1362) .
دوره اقامت حاج سید ابوالحسن مولانا درقم و اشتغال به تحصیلش در مدارس علمیه دارالشفا، فیضیه و حجتیه، 14سال استمرار می یابد و ایشان موفق می شوند از محضر علمای مبرز و طراز اول مانند آیات عظام حاج سید اسدالله مدنی، آقا شیخ موسی زنجانی، سیدمحمد باقر سلطانی طباطبایی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، آقا سیدحسین قاضی تبریزی، علامه طباطبایی وحضرت امام خمینی توشه علمی و اخلاقی برگیرند .
آیت الله سید ابوالحسن مولانا برای مدت 10سال در درس خارج فقه آیت الله العظمی بروجردی و در درس «صلاة مسافر» و کتاب «بیع » آیت الله العظمی حجت حاضر می شوند و کلیه درس های این دو تن را به رشته تحریر در می آورند . لذا اساس مبانی فقهی وی از تفکر این دو فقیه عالیقدر حوزه علمیه قم نشات می گیرد .
آیت الله مولانا در مدت اقامتش در قم همواره مورد توجه و عنایت استادانش بوده اند .
اقامت درنجف اشرف
آیت الله سیدابوالحسن مولانا پس از شرکت فعال و مجدانه در دروس علمای قم، تصمیم می گیرند عازم شهرنجف اشرف درعراق شده و درجوار بارگاه ملکوتی امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع)، رحل اقامت افکنند و از فیض الهی و بارقه روحانی صاحب آن بارگاه پیشوای متقیان دمادم سیراب شوند . این آرزوی مبارک به سال 1376 هجری قمری تحقق می باید . گرچه مدت این بیتوته چندان دراز نیست اما درهمین مدت از درس فقه و اصول حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی و حاج شیخ حسین حلی استفاده می کنند .
آیت الله پس از مراجعت به تبریز، و اقامت یکساله دراین شهر عازم تهران می شوند اما حسب الامر والد محترمشان به تبریز بازمی گردند که منجر به اقامت دایم ایشان درتبریز می گردد .
مشایخ اجازات
فهرست اجازاتی که علمای به نام دین به نام آیت الله مولانا صادر کرده اند از تنوع خاص برخوردار است که نشانگر مقام بلند علمی حضرت ایشان است که نام برخی از مشایخ والامقامشان آورده می شود:
- آیت الله العظمی سیدشهاب الدین مرعشی نجفی
- آیت الله العظمی شیخ محمد صالح مازندرانی
- آیت الله امام سید عبدالحسین شرف الدین موسوی
- آیت الله حاج شیخ آقا بزرگ طهرانی
- آیت الله حاج میرزاعلی غروی علیاری
- آیت الله حاج شیخ نصرالله شبستری
مرحوم مولانا در امور حسبیه، نیز از طرف آیات عظام سیدمحمدسعید حکیم، سیدابوالقاسم خویی، مرعشی نجفی و سیدمحمد وحیدی مجوز داشتند .
آیت الله مولانا بعدها خود برای گروهی اجازه و روایتی صادر کرده اند .
درتبریز
آیت الله سیدابوالحسن مولانا، در دوره اقامت خود درتبریز ازهرنظر، منبع خیر و برکت بوده اند . ایشان در این شهر ازجمله سطح رسائل، مکاسب شیخ انصاری، منظومه سبزواری و اخلاق را برای طالبان علوم دینی تدریس می کردند .
از ویژگی های شایان آن مرحوم آراسته بودنشان به اخلاق حمیده و رفتار کریمه با عموم بود . نوع سلوک مخلصانه و تواضع و آگاهی آیت الله سبب شده بود تا جوانان شهر با طیب خاطر به ایشان رجوع کنند و جناب مولانا را سنگ صبور خویش به حساب آورند . ارتباط و علقه مودت آمیز دو جانبه جوانان و آیت الله مولانا در روز تشییع جنازه ایشان به خوبی خود را نشان داد .
حجت الاسلام و المسلمین سیدعبدالله فاطمی نیا می گوید: «غیر از مقام علمی، ایشان ربانی بودند یعنی عالم عامل و دارای مکارم بودند . بنده که مکرر خدمت ایشان می رسیدم ایشان را بدون تبسم ندیده بودم . دائما تبسم داشتند با وجود کهولت سن همواره با جوانان بودند و با آنان، همانند یک جوان برخورد می کردند . این حسن خلق از باطن شخص ایشان کاشفیت دارد .»
درهمین زمینه آیت الله کریمی جهرمی گفته اند: «از خصایص دیگر ایشان، اخلاق بود . از یک اخلاق فاضلانه و مکرمت هایی برخوردار بودند که نمونه اعلا بود و جوان ها معمولا به دنبال کسانی هستند که به سن و سال باشند . منتها ایشان با سن بالای خود کاری کرده بود که جوان ها کاملا به سمت ایشان روی آورند و آیت الله مولانا ملجایی برای جوانان تبریز بود . تواضع و فروتنی ایشان در حد اعلا بود . آقای مولانا یک عالم مردمی بود .»
گذشته از کمک مالی و رسیدگی به مستضعفین در امور عام المنفعه و ساخت و مرمت مساجد شهر نیز نقش درخور توجه داشتند . یکی از کارهای ماندگار ایشان شرکت فعال در بنیانگذاری «بنیاد فرهنگی و خیریه نیمه شعبان مسجد آیت الله انگجی تبریزی » درسال 1367 است .
آیت الله مولانا، امام جماعت مسجد «استاد و شاگرد» تبریز بودند . این مسجد را امیرحسین چوپانی بنا نهاده و به نام سلیمان نواده هلاکوخان مغول معروف شده بود . این مسجد را «سلیمانیه » و «علائیه » نیز می گویند . مسجد به مدت 40 سال تعطیل بود و ازسال 1380ه . ق که آیت الله مولانا در تبریز اقامت اختیار کرد، به همت و سعی ایشان تعمیر گردید .
بازماندگان
همسر مرحوم آیت الله مولانا، ازسادات حسنی و از خاندان «دستمالچی » است . حاصل زندگی ایشان (که عمرش دراز باد) با مرحوم مولانا، یک دختر و پنج پسربوده است . یکی از فرزندان پسر به نام «سیدحسین » در 24 سالگی، پنجم فروردین ماه سال 1361 درعملیات فتح المبین، جبهه شوش در مصاف با متجاوزان بعثی به درجه رفیع شهادت رسید .
نام دیگر فرزندان وی عبارتند ا ز: سید حسن، سید محسن، سید محمود (مسوول دفتر پدر تا هنگام رحلت آیت الله)، مهندس سیدجواد و سیده معصومه مولانا .
مرحوم آیت الله سیدابوالحسن دو برادر به نام های آیت الله حاج سید ابوالقاسم مولانا و حاج سید ابوالفضل مولانا دارند .
تالیفات آن مرحوم
از آیت الله سیدابوالحسن مولانا 32 عنوان کتاب تالیفی باقی مانده است که تاکنون بیش از 75 عنوان از این کتاب ها چاپ و منتشر شده اند . کتاب هایی که چاپ شده اند عبارتند از:
النجم الزهرا فی صلاة المسافر (تقریرات درس آیت الله العظمی سیدمحمد حجت کوه کمری)، ثلث مسائل (تقریرات درس آیت الله العظمی بروجردی، در حجیت شهرت فتواییه و اجماع و خبر واحد)، احسن الدلالات فی حل اشکالات عن احکام اولاد الکلالات (تحقیق و تعلیق بر اصل کتاب که تالیف آیت الله شیخ محمد صالح حایری مازندرانی است، حاشیه بر توضیح المسائل آیت الله العظمی خویی، الحلیه فی حرمة اللحیه (در این اثر به دلایل تحریم تراشیدن ریش از طریق استدلال از قرآن و سنت و اجماع پرداخته اند). ، توضیح الاحکام (مطابق با فتاوی آیت الله مولانا)، مساله ولایة الفقیه، تعلیقه بر وجیزه شیخ بهایی (در علم درایه)، پیامبر اسلام و کثرت همسر (ریشه یابی علل تعدد ازدواج حضرت رسول اکرم (ص) و پاسخگویی به شبهه ها در این مورد)، مهدی (ع) و مساله غیبت، مهدی (ع) و مساله رجعت، انتظار فرج، فاطمه زهرا، سرور زنان عالمین، داستان های راستین (در دو جلد، داستان هایی از زندگانی معصومین (ع))، راهنمای دین در اصول دین، مقالات و رسالات آیت الله مولانا الملاحم و القتن
دیگر آثار چاپ نشده آن مرحوم عبارتند از: دررالمطالب فی شرح المکاسب، حاشیه بر منهاج الصالحین آیت الله العظمی خویی، حاشیه بر رسائل شیخ اعظم انصاری، البیان فی تفسیر القرآن، الفاظ مسکله در قرآن و شرح نهج البلاغه »
مسافرت ها
آیت الله مولانا با هدف آگاهی از وضع حال و کار مسلمانان به چند کشور اسلامی از جمله مصر، سوریه، لبنان و ترکیه سفر کرده و با علما و مشاهیر این کشور مجالست داشته اند . و در ایران نیز به اکثر شهرها رفته اند .
زمان رحلت
حضرت آیت الله سید ابوالحسن مولانا ساعت 30/8 دقیقه بامداد روز پنجشنبه هفتم خرداد ماه سال 1383 (برابر با هفتم ربیع الثانی سال 1425ه . . ق) پس از قرائت زیارت عاشوراجان به جان آفرین تسلیم کرد . پزشکان معالج، علت فوت را سکته مغزی تشخیص دادند . آیت الله مولانا هنگام رحلت 80 سال داشت .
از آیت الله سیدابوالحسن مولانا تبریزی 32 عنوان کتاب تالیفی باقی مانده است که تاکنون بیش از 15 جلد از این کتاب ها چاپ و منتشر شده اند .
نوع سلوک مخلصانه و تواضع و آگاهی آیت الله سبب شده بود تا جوانان تبریز با طیب خاطر به ایشان رجوع کنند و جناب مولانا را سنگ صبور خویش به حساب آورند .
سیدابوالحسن مولانا از جمله از آیات عظام سیدشهاب الدین مرعشی نجفی، شیخ محمد صالح مازندرانی، سید عبدالحسین شرف الدین، شیخ آقا بزرگ تهرانی، میرزا علی غروی علیاری و حاج شیخ نصرالله شبستری اجازه روایتی داشته اند .
جستجو در قاموس نور