آیا دعای کفار مستجاب می شود؟

"و قال الذین فی النار لخزنة جهنم ادعوا ربکم یخفف عنا یوما من العذاب"این آیه شریفه حکایت گفتگوی دوزخیان - که آل فرعون هم جزو ایشانند - با خازنان جهنم است، که خدای سبحان آن را دنبال داستان آل فرعون آورده.و اگر دوزخیان از خازنان جهنم التماس دعا می کنند، چون از استجابت دعای خود مایوسند.
و مراد از"یوما من العذاب"یک روز از روزهای دنیا نیست، بلکه یک روز ازروزهای عالم خودشان است که در نتیجه معنایش این می شود: از خدا بخواهید پاره ای ازعذاب جهنم را بر ما تخفیف دهد.
"قالوا ا و لم تک تاتیکم رسلکم بالبینات قالوا بلی قالوا فادعوا و ما دعاءالکافرین الا فی ضلال"خازنان دوزخ در پاسخشان می گویند: مگر پیامبران خدا با بینات و براهین و معجزات به سوی شما نیامدند؟در جواب می گویند: چرا، آمدند.و همین خود اعترافی است از ایشان به اینکه به انبیا کفر ورزیدند، در عین اینکه به حقانیت آنان علم داشتند و این خود کفر به مساله نبوت است و به همین جهت خازنان دوزخ دیگر در باره درخواست آنان چیزی نگفتندکه ما دعا می کنیم یا نمی کنیم، بلکه گفتند: خودتان دعا کنید و در ضمن متوجهشان کردندکه دعایشان مستجاب نیست.
و معنای اینکه گفتند: "و ما دعاء الکافرین الا فی ضلال"، این است که دعای کفار در جو و شرایطی است که ضلالت و بی فایدگی از هر سو حکمفرما است، در نتیجه چنین دعایی به هدف اجابت نمی رسد.و این جمله تتمه کلام خازنان دوزخ است، البته این چیزی است که از سیاق استفاده می شود و گرنه احتمال بعیدی هست که جزو کلام خدای تعالی باشد.
و این جمله چه از خازنان دوزخ باشد و چه از خدای متعال، معنای تعلیل را می دهد وحاصل معنایش این است که: خود شما دعا کنید، ولی دعای شما مستجاب نمی شود، چون کافرید و دعای کافر مستجاب شدنی نیست.
و ارتباط دادن عدم استجابت را به وصف کفر، خود اشعار به علیت کفر دارد. حال خواهی گفت: چرا دعای کافر مستجاب نمی شود؟می گوییم: برای اینکه هر چند خدای سبحان وعده قطعی داده که دعای هر کس از بندگانش را که او را بخواند مستجاب کند، وفرموده: "اجیب دعوة الداع اذا دعان" ⁽¹⁵⁾ و دعا در صورتی که حقیقتا دعا باشد، به هیچ وجه ردنمی شود.
و لیکن آنچه که در متن این وعده به عنوان قید آمده این است که اولا دعا، دعا وطلب حقیقی باشد، نه بازی و شوخی، و ثانیا ارتباط آن حقیقتا به خدا باشد، یعنی دعا کننده تنها از خدا حاجت بخواهد و در این خواستنش از تمامی اسبابهایی که به نظرش سبب هستند منقطع گردد.
و کسی که به عذاب آخرت کفر می ورزد و آن را انکار می کند، و حقیقت آن رامی پوشاند، نمی تواند رفع آن را به طور جدی از خدا بخواهد، چون این خواستنش یا در دنیااست که جدی نبودن آن خیلی روشن است و یا در آخرت است، در آنجا هم هر چند عذاب رابه چشم می بیند، (و با همه ظاهر و باطنش لمس می کند)، و از شدت آن به ناچار از هر سبب دیگر منقطع شده، تنها متوسل به خدای سبحان می شود و لیکن آن ملکه انکاری که از دنیا به همراه خود آورده، و بال و طوق لعنتی شده که هرگز از او جدا نمی شود، و آتشی که در آن است جزای همان انکار است، در نتیجه نمی گذارد رفع چیزی را که منکرش بوده به طور جدی از خدا بخواهد.
علاوه بر این، سخن در باره انقطاعش از سببها و توسلش به خدای تعالی، همان سخنی است که در طلب جدی اش گفتیم، همانطور که او نمی تواند بطور جدی دعا کندهمچنین نمی تواند بطور جدی از سببهای دیگر بریده و متوسل به خدای عزیز گردد و چگونه می تواند چنین توسلی جدی داشته باشد؟با اینکه در دنیا آن را کسب نکرده بود - دقت بفرمایید.
از اینجا پایه ضعف استدلال بعضی ⁽¹⁶⁾ از مفسرین روشن می شود که به این آیه استدلال کرده اند بر اینکه دعای کافر مطلقا مستجاب نیست، چون توجه فرمودید که آیه شریفه نمی خواهد بفرماید دعای کافر بطور کلی مستجاب نیست بلکه می خواهد بفرماید: دعای او در خصوص آنچه که در دنیا منکر آن بوده مستجاب نیست، و گرنه در سایر حوائج چرا مستجاب نباشد؟با اینکه آیات بسیاری از قرآن کریم این معنا را خاطرنشان می سازد که خدای سبحان در موارد اضطرار دعای کفار را هم مستجاب کرده است.