گنجینه معارف

همسران امام جواد (ع)

مامون کار زهر دادن به امام را بسیار سرّی و مخفیانه انجام داده بود و سعی داشت جامعه از این جنایت آگاهی نیابد و از همین رو، برای پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزاداری می کرد، اما با همه پرده پوشی و ریاکاری، سرانجام بر علویان آشکار گردید که قاتل امام جز مامون کسی نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مامون بار دیگر حکومت خویش را در معرض خطر دید و برای پیشگیری از عواقب امر، توطئه دیگری آغاز کرد و با تظاهر به مهربانی و دوستی نسبت به امام جواد (ع) تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج کند تا استفاده ای را که از تحمیل ولیعهدی بر امام رضا (ع) در نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد.

چکیده ماشینی


منبع : مؤسسه جهانی سبطین (ع) تعداد بازدید : 43418     تاریخ درج : 1397/12/23    

سمانه مغربیه:

همسر امام جواد(ع)، زنی است که در عصر خود همه او را بانویی باتقوا، مؤمن، هوشمند و خردمند می دانستند. امام هادی (ع) بخشی از دانش مادر خود را این چنین بیان می داشت: «أُمي عارفة بحقي؛ مادرم عارف به حق من در امامت است». برای تأکید بیشتر بر اینکه این زنان رشد علمی خود را مرهون تلاش شوهران خود بوده اند به آنچه در احوال سمانه بیان شده اشاره می شود:

محمد بن فرج، سمانه مغربیه را که کنیزی بود برای امام جواد(ع) خریداری کرد آن حضرت خود عهده دار تربیت و تهذیب اخلاق آن بانو شد و نیز او را در خانه ای مستقر نمود که زنان آل علی (ع) که نمونه پاکدامنی و ایمان بودند در آن خانه حضور داشتند. وی تحت تأثیر منش و سلوک آنان نیز قرار گرفت و از جمله زنان عابد، متهجد و قاری قرآن شد.

ازدواج امام جواد (ع) با ام الفضل

در این نکته اختلاف شده است که آیا مامون دخترش ام الفضل را پیش از وفات امام رضا (ع) به ازدواج امام جواد (ع) در آورد یا پس از وفات آن حضرت؟ در سیره امام رضا (ع) گذشت که مامون دخترش را به ازدواج امام جواد (ع) درآورد، بلکه وی را نامزد امام جواد (ع) قرار داد. از همین رو است که برخی توهم کرده اند که مامون دخترش را در زمان حیات امام رضا (ع) به ازدواج امام جواد (ع) درآورده است. اما حقیقت آن است که مامون دخترش را در زمان حیات امام رضا (ع) به نامزدی امام جواد (ع) درآورد و پس از رحلت امام رضا (ع)، ازدواج آن دو صورت گرفت.

شیخ مفید گوید: مامون شیفته ابو جعفر (ع) بود. زیرا می دید آن امام با آن سن و سال اندک در فضل و حکمت و علم و آداب و کمال عقل تا چه اندازه پیش است. به طوری که هیچ کدام از مشایخ همعصر آن حضرت با وی برابری نمی کردند. از این رو دختر خویش را به همسری امام جواد (ع) درآورد و در بزرگداشت و اکرام آن حضرت از هیچ کاری فروگذار نمی کرد.

در شرح زندگانی امام رضا (ع) آمده است  که مامون چون در میان یک سلسله تنگناها و شرائط دشوار سیاسی قرار گرفته بود، برای رهایی از این تنگناها، تصمیم گرفت خود را به خاندان پیامبر نزدیک سازد، و بر همین اساس با تحمیل ولیعهدی بر امام هشتم می خواست سیاست چند بعدی خود را به مورد اجرا بگذارد. از سوی دیگر، عباسیان از این روش مامون که احتمال می رفت خلافت را از بنی عباس به علویان منتقل سازد، سخت ناراضی بودند و به همین جهت به مخالفت با او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهید شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روی آوردند.

مامون کار زهر دادن به امام را بسیار سرّی و مخفیانه انجام داده بود و سعی داشت جامعه از این جنایت آگاهی نیابد و از همین رو، برای پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزاداری می کرد، اما با همه پرده پوشی و ریاکاری، سرانجام بر علویان آشکار گردید که قاتل امام جز مامون کسی نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مامون بار دیگر حکومت خویش را در معرض خطر دید و برای پیشگیری از عواقب امر، توطئه دیگری آغاز کرد و با تظاهر به مهربانی و دوستی نسبت به امام جواد (ع) تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج کند تا استفاده ای را که از تحمیل ولیعهدی بر امام رضا (ع) در نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد.

بر اساس همین طرح بود که امام جواد (ع) را یک سال پس از شهادت امام رضا (ع) از مدینه به بغداد آورد و به دنبال مذاکراتی که در جلسه مناظره امام با یحیی بن اکثم گذشت، دختر خود "ام الفضل " را به همسری حضرت در آورد!

انگیزه های مامون

این ازدواج که مامون بر آن اصرار داشت، کاملا جنبه سیاسی داشت و می توان دریافت که وی از این کار چند هدف یاد شده در زیر را تعقیب می کرد:

1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را برای همیشه دقیقا زیر نظر داشته باشد و از کارهای او بی خبر نماند (دختر مامون نیز براستی وظیفه خبرچینی و گزارشگری مامون را خوب انجام می داد و تاریخ شاهد این حقیقت است).

2-با این وصلت، به خیال خام خویش، امام را با دربار پرعیش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بکشاند و بدین ترتیب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومی از مقام ارجمند عصمت و امامت ساقط و خوار و خفیف نماید!

3-با این وصلت، علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقه مند به آنان وانمود کند.[1]

4-هدف چهارم مامون، عوامفریبی بود؛ چنانکه گاهی می گفت: من به این وصلت اقدام کردم تا ابو جعفر (ع) از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ کودکی باشم که از نسل پیامبر (ص) و علی بن ابی طالب (ع) است. اما خوشبختانه این حقه مامون نیز بی نتیجه بود زیرا دختر مامون هرگز فرزندی نیاورد![2] و فرزندان امام جواد (ع) همگی از همسر دیگر امام بودند.

اینها انگیزه های مامون از این ازدواج بود. حال باید دید امام جواد (ع) چرا با این ازدواج موافقت کرد؟

از آنجا که بی هیچ شکی، امام اهداف و مقاصد واقعی مامون را از این گونه کارها می دانست و نیز می دانست که او همان کسی است که مرتکب جنایت بزرگ قتل پدرش امام رضا (ع) شده، به نظر می رسد که موافقت امام با این ازدواج عمدتا بر اثر فشاری بوده است که مامون از پیش بر امام وارد کرده بوده است، زیرا ازدواجی اینچنین، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام! نیز می توان تصور کرد که نزدیکی امام به دربار می توانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پیشگیری از سرکوبی سران تشیع و یاران برجسته امام توسط عوامل خلیفه باشد، و این، به یک معنا می توانست شبیه قبول وزارت هارون از طرف علی بن یقطین یعنی نفوذ در دربار خلافت به نفع جبهه تشیع باشد.

پاورقی ها        

 

[1] پیشوای نهم حضرت امام محمد تقی-علیه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، یییی ه. ش، ص یی.

[2] ابن واضح، تاریخ یعقوبی، نجف، المطبعه الحیدریه، یییی ه. ق، ج ی، ص ییی-ابن شهراشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، المطبعه العلمیه، ج ی، ص ییی. مامون قبلا هم به همین منظور یکی از دختران خود را به امام هشتم تزویج کرده و در آن مورد نیز ناکام مانده بود!

کلمات کلیدی
امام جواد ( ع )  |  سیره سیاسی امام جواد(ع)  |  همسران امام جواد (ع)  |  ام الفضل  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : ناشناس تاریخ : 1402/06/22

فدای امام جواد بشم

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1402/03/29

سلام من از این متن راضی بودم

نویسنده : ندا تاریخ : 1402/03/29

سلام من و خانواده ام فدای چهارده معصوم اللهم عجل لولیک الفرج

نویسنده : زینب تاریخ : 1402/03/09

امام جواد من اومدم اینجا فقط بگم خیلی دوستت دارم همین🙂

نویسنده : منوا تاریخ : 1402/02/03

چه دروغی کی گفته شیخ مفید این حرف و زده منبع نداره با سند ندارید ننویسید پاک کنید درست بنویسید چرا تحریف نوشتید 🤨🤨🤨

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1400/09/23

اسم پدر :امام رضا «ع» مقام :امام نهم نام مادر :سبیکه زاد گاه :مدینه مدت امامت:17 سال مدت زمان عمر :25سال الت شهادت :مسمومیت توسط زهر

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/04/13

امام رضا

نویسنده : H تاریخ : 1399/03/08

عالی بود ❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤❤

نویسنده : سید محمود میرافضلی تاریخ : 1399/01/20

امام جواد ع همسر دیگری نیز داشته که از نسل عمار یاسر بوده. به این همسر در حرز امام جواد ع اشاره شده است به نقل از مهج الدعوات