گنجینه معارف

حضرت معصومه علیها السّلام و دفاع از امامت و ولایت

در شرایطی كه امام رضا(ع) با تهدید به مرگ ناچار به پذیرفتن ولایتعهدی مأمون بود، باید مدافعان امامت این نكته را بر مردم روشن می كردند كه خلافت طبق نص و سفارش پیامبر(ص) تنها به امیرمؤمنان علی(ع) و نسل او اختصاص دارد. چنانكه حضرت زهرا(ع) این نقش را به خوبی در دوران سكوت امام علی(ع) ایفا نمود. حضرت معصومه(ع) نیز چه در دوران هارون و چه در دوران مأمون، با نقل احادیث متواتر و قطعی مربوط به امامت و خلافت، خصوصاً حقانیت امیرمؤمنان علی(ع) در این زمینه اقداماتی انجام داد

منبع : مبلغان، آذر و دی 1398 - شماره 246 , حسینی، سید جواد تعداد بازدید : 2490     تاریخ درج : 1399/09/05    

آیتی از خداست معصومه(ع)

لطف بی انتهاست معصومه(ع)

عطر باغ محمدی دارد

زاده مصطفی است معصومه(ع)

پرتوی از تلألؤ زهرا(ع)

گوهری پربهاست معصومه(ع)

ماه عفّت، نقاب آل كسا

دختر مرتضی است معصومه(ع)

اختری در مدار شمس شموس

یعنی اخت الرضاست معصومه(ع)

زائران! یك در بهشت اینجاست

تربتش باصفاست معصومه(ع)

در توسل به عترت و قرآن

باب حاجات ماست معصومه(ع)[1]

حضرت معصومه(ع) در یك نگاه

حضرت فاطمه معصومه(ع) در روز اول ذیقعدۀ سال 173ق در مدینه دیده به جهان گشود: «فاطِمَةُ الْمَعْصُومَةُ اَلْمَوْلُودَةُ فی غُرَّةِ ذی القعدة سنة 173.»[2]

باید توجه داشت كه در مورد ماه و روز ولادت آن حضرت، اتفاق نظر وجود دارد؛ ولی سال ولادت ایشان را بین سالهای 173 و 183ق گفته اند كه با توجه به سال شهادت پدر بزرگوارش، موسی بن جعفر(ع) (سال 183ق) و اینكه آن حضرت در سالهای آخر عمر در زندان و دور از خانواده به سر می بردند و با توجه به منابع متعدد تاریخی[3] و نقل برخی داستانها مانند داستان سوالات شیعیان از حضرت معصومه(ع) در غیاب پدر گرامیشان و بیان فضیلت بزرگ «فَداهَا اَبُوهَا؛[4] پدرش به قربانش باد.» و... همان سال 173 ق صحیح تر به نظر می رسد.

مادر گرامی اش «نجمه خاتون» نام داشت كه بعد از تولد حضرت رضا(ع) به «طاهره» ملقب گردید.[5] حضرت معصومه(ع) با امام رضا(ع) خواهر و برادر ابوینی[6] هستند. ایشان در سال 201ق در پی انتقال اجباری امام رضا(ع) به مرو، بعد از یك سال تحمل دوری برادر بزرگوارش، از مدینۀ منوره عازم خراسان گردید كه در بین راه، در 23 ربیع الاول سال 201ق وارد شهر قم شده و مورد استقبال عدۀ زیادی از مردم مشتاق و شیفتۀ اهل بیت(ع) قرار گرفت و بعد از هفده روز اقامت در منزل «موسی بن خزرج»، در سن 27 سالگی [به اتفاق مورخان][7] دیده از جهان فرو بست و در «باغ بابلان» محل فعلی مزار آن حضرت، دفن گردید.

در مورد ماه و روز وفات آن حضرت بین مورخان اختلاف است؛ برخی آن را دهم ربیع الثانی دانسته[8] و بعضی دوازدهم ربیع الثانی و عده ای نیز هشتم شعبان ذكر كرده اند.[9] علت وفات آن حضرت را برخی محققان معاصر، مسمومیتی دانسته اند كه دشمنان اهل بیت (ع) به آن بانوی بزرگوار خورانده بودند.[10]

مقام علمی حضرت معصومه(ع)

حضرت معصومه(ع) از خاندان امامت بود كه مخزن اسرار دانش الهی و منبع علم و معرفت شمرده می شوند. حضور وی در كنار پدری همچون امام موسی بن جعفر(ع) و برادری چون امام رضا(ع) سبب شد از نظر آگاهی به مسائل دینی و معارف اسلامی، در حد بالایی از رشد علمی باشد.

در میان فرزندان امام كاظم(ع) كه تعدادشان را تا 20 پسر و 37 دختر شمرده اند[11] و «ابن جوزی» یكی از علما و مورخان اهل سنت در قرن هفتم، می نویسد: بین اولاد امام موسی كاظم(ع) چهار دختر به نام فاطمه وجود دارد:

1. فاطمه صغری كه به او بی بی هیبت گفته می شود و در مدخل جنوبی شهر باكوی آذربایجان شوروی (سابق) دفن است؛

2. فاطمه وسطی كه در رشت مدفون می باشد؛

3. فاطمه وسطی (ستّی فاطمه) كه در اصفهان دفن شده است؛

4. فاطمه كبری[12] (فاطمه معصومه(ع)) كه مدفن او در قم، زیارتگاه شیعیان و اهل دل می باشد و بعد از امام هشتم (ع) هیچ یك از آنها به مقام حضرت معصومه(ع) نمی رسد.

شیخ عباس قمی(ره) می گوید: «افضل آنها سیدۀ جلیلۀ معظمه، فاطمه بنت امام موسی(ع) معروفه به حضرت معصومه(ع) است كه مزار شریفش در بلدۀ طیبۀ قم بوده، دارای قبّۀ عالیه و ضریح و صحنهای متعدده و خدمۀ بسیار و موقوفات است و روشنی چشم اهل قم و بلاد و مفاد عامه خلق می باشد.[13]

آیت الله میرزا جواد تبریزی(ره) می گوید: حضرت معصومه(ع) پرورش یافتۀ امامت و دختر امام و عمۀ امام است كه از هر جهت بررسی شود، مرتبط به پرچمداران امامت شیعه است و همگی آنان اسوۀ تقوا و فضیلت و ولایت اند. این شخصیت گرانقدر به عبادت، خشوع، شب زنده داری و روزه داری معروف بود و از خصوصیات دیگر این بانوی گرامی، محدثه بودن اوست.[14]

امام هشتم(ع) در تجلیل از خواهرش  حضرت معصومه(ع)  مستقیماً دخالت كرده و زیارت مأثوره برای او دارد. تمام این بركات ۱۲۰۰ ساله ای كه از این بانو به امت اسلامی رسیده، به خاطر وجود قبر او در این شهر است و نشانگر آن است كه حیات و ممات اینها یكسان است. به زیارت این بزرگوار بسنده كردن، حداقلِ آن است. اینها به علوم زیادی اِشراف دارند و خیلی چیزها یاد می دهند، خیلی مشكل هم حل می كنند. كرامت واقعی آنها در این نیست كه چهار تا مریض را شفا می دهند، یا مشكل مالی كسی را برطرف می كنند؛ كرامت واقعی آن حضرت در این است كه بیابانی خشك و غریب (قم) به بركت وجود او می شود چیزی همانند حوزۀ كهنسال نجف.[15]

منزلت علمی آن حضرت تا آنجا بود كه گاهی با نبود پدر بزرگوارش، به پرسشهای دینی و فقهی شیعیان پاسخ می داد. از جمله نقل شده است: روزی گروهی از شیعیان وارد مدینه شدند و برای حل مشكل خویش سراغ خانۀ امام موسی بن جعفر (ع) را گرفتند. وقتی به در خانۀ حضرت آمدند، متوجه شدند كه ایشان به مسافرت رفته اند. خستگی راه و نبود امام هفتم(ع) بر كاروانیان سخت گران آمد. ناگهان یكی از دختران آن حضرت سكوت غمبار آنان را شكست و فرمود: پرسشهای خود را به من بدهید تا به تمام آنها پاسخ دهم. پاسخها را با دقت تمام نوشت و به كاروانیان بازگرداند.

كاروانیان شگفت‎زده به پاسخها نگریستند و با سبك شدن بار غم و اندوه شان راه دیار خویش در پیش گرفتند. در مسیر راه به امام هفتم(ع) برخوردند و داستان پاسخگویی حضرت فاطمه معصومه(ع) را بازگو نموده، پاسخها را به امام نشان دادند. حضرت لبخندی زده، سه بار فرمودند: «فَدَاها ابُوها؛ پدرش فدایش باد!»[16]

شاهد دیگر بر عظمت آن بانو، ژرف نگری عمیق ایشان به مهم ترین مسئلۀ شیعه؛ یعنی توجه به امر امامت و ولایت، به ویژه امامت امیرمؤمنان علی علیه السلام است

از سخنان دیگر امامان نیز مقام والای حضرت معصومه(ع) در میان فرزندان امام هفتم(ع) روشن می شود؛ چراكه فقط دربارۀ زیارت آن بانو فرموده اند: «فمَن زارَها وَجَبَت لَه الجَنّة؛ پس هر كسی ایشان را زیارت كند، بهشت بر او واجب می شود.»[17]

شاهد دیگر بر عظمت آن بانو، ژرف نگری عمیق ایشان به مهم ترین مسئلۀ شیعه؛ یعنی توجه به امر امامت و ولایت، خصوصاً امامت امیرمؤمنان علی(ع) است.

آنچه در ادامه خواهد آمد، نگاهی است به سخنان آن بانو در دفاع از امامت و ولایت:

در شرایطی كه امام رضا(ع) با تهدید به مرگ ناچار به پذیرفتن ولایتعهدی مأمون بود، باید مدافعان امامت این نكته را بر مردم روشن می كردند كه خلافت طبق نص و سفارش پیامبر(ص) تنها به امیرمؤمنان علی(ع) و نسل او اختصاص دارد. چنانكه حضرت زهرا(ع) این نقش را به خوبی در دوران سكوت امام علی(ع) ایفا نمود.

حضرت معصومه(ع) نیز چه در دوران هارون و چه در دوران مأمون، با نقل احادیث متواتر و قطعی مربوط به امامت و خلافت، خصوصاً حقانیت امیرمؤمنان علی(ع) در این زمینه اقداماتی انجام داد كه به نمونه هایی اشاره می شود:

1. نقل حدیث غدیر

یكی از متقن ترین احادیث دربارۀ اثبات امامت و حق خلافت امیرمؤمنان علی(ع)، حدیث متواتر و قطعی غدیر است كه پیامبر(ص) در بخشی از خطبۀ غدیر می فرمایند: «ای مردم! من امر خلافت را به عنوان امامت و وراثت در نسل خود تا روز قیامت به ودیعه می سپارم و ابلاغ كردم آنچه را كه مأمور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غایب و بر تمام كسانی كه حضور دارند یا ندارند؛ به دنیا آمده اند یا نیامده اند. (سه مرتبه فرمود) پس حاضران به غایبان و پدران به فرزندان خود تا روز قیامت برسانند.[18]

متأسفانه این حدیث خیلی زود به فراموشی سپرده شد كه اگر مثل محرم و صفر زنده نگهداشته می شد، شیعه بیش از این و پیش از زمان صفویه و حالا توسعه پیدا می كرد؛ گرچه همیشه افرادی بوده اند كه این احادیث را به یاد امت آورند. از جمله كسانی كه در حساس ترین زمان این حدیث را به گوش مردم رساند، حضرت معصومه(ع) بوده است.

بیان این حدیث از سوی حضرت معصومه(ع) در دوران خلافت هارون و مأمون كه خود را پیشوای بر حق مسلمانان می دانستند، در اثبات حقانیت امام كاظم و حضرت رضا (ع) بسیار تأثیر داشت و جانانه ترین دفاع از امامت به حساب می آمد: «فاطمه معصومه، دختر موسی بن جعفر (ع) نقل می كند تا می رسد به حضرت فاطمه(ع)، دختر پیامبر(ص) كه حضرت فرمودند: «أنْسِیتُم قَوْلَ رَسُولِ اللهِ(ص) یوْمَ غَدِیر خُم قَالَ: مَنْ كنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِی مَوْلَاهُ؛[19] آیا سخن رسول خدا(ص) در روز غدیر خم را فراموش كردید كه فرمود: هر كه من مولای اویم، علی مولای اوست؟»

2. نقل حدیث منزلت

روایت دیگری كه حضرت معصومه(ع) در دفاع از امامت و به ویژه امیرمؤمنان(ع) نقل كرده، حدیث معروف منزلت است. علامه امینی(ره) از طبرانی، ابن جنان، جامع ترمذی، مستدرك حاكم، صحیح مسلم، كفایة كنجی و... چنین نقل كرده است كه: پیامبر اكرم(ص) در جنگ تبوك، حضرت علی (ع) را در مدینه جانشین خود قرار داد و این حدیث با عظمت را در شأن او بیان فرمود.[20]

حضرت معصومه(ع) در دفاع از امامت، این حدیث معروف را نیز نقل فرمودند: فاطمه دختر موسی از فاطمه دختر جعفر صادق از فاطمه دختر باقر از فاطمه دختر علی بن الحسین، از فاطمه و سكینه دختران امام حسین از ام‎كلثوم دختر حضرت فاطمه(ع) نقل می كند كه فرمود: «أنْسِیتُم قَوْلَ رَسُولِ اللهِ(ص) یوْمَ غَدِیر خُم قَالَ: منْ كنتُ موْلَاهُ فَعَلِی مَوْلَاهُ و قَولُه: اَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی؛[21] آیا سخن رسول خدا(ص) در روز غدیر را فراموش كردید كه فرمود: هر كس من مولای اویم، علی مولای اوست (و آیا فراموش كردید) كه فرمود: جایگاه تو (علی) نسبت به من مانند (جایگاه) هارون به موسی(ع) است.»

3. نقل حدیث معراج و ولایت حضرت علی(ع)

شب معراج پیامبر(ص) پیشامدهای مختلفی رخ داد و حدود سه هزار مطلب از طرف خداوند به حضرت تعلیم شد كه بخش مهمی از آن نقل شده است. حضرت معصومه(ع) قسمتی از حدیث معراج را كه به ولایت و امامت امیرمؤمنان علی(ع) و برتری شیعیان آن حضرت مربوط است، با توجه به نیاز زمان، نقل فرموده كه نشان از ژرف اندیشی و ولایت مداری آن بانوی عالمه است.

آن بزرگوار از فاطمه، دختر امام صادق، با همان سند فاطمیات، نقل می كند كه پیامبر(ص) فرمودند: «هنگامی كه مرا به آسمان بردند، داخل بهشت شدم. در آنجا قصری از درّ سفید میان خالی دیدم كه دارای دری مزین به درّ و یاقوت بود و روی آن پرده ای آویخته شده بود. وقتی سر بلند كردم، دیدم بر بالای آن نوشته اند: «لا اله الا الله محمّد رسول الله علی ولی القوم؛ خدایی جز خدای یگانه نیست، محمد (ص) رسول خداست، و علی ولی و صاحب اختیار مردم.» و بر پرده نوشته شده بود: «بخٍّ بَخٍّ مَنْ مِثْلُ شیعةِ علیٍّ؛ به به! چه كسی مانند شیعۀ علی است؟» وقتی داخل شدم، قصری از عقیق سرخ در آن دیدم كه وسط آن خالی بود. این خانه نیز دری داشت كه پرده ای مزین به زبرجد بر آن آویخته بود. وقتی سر بلند كردم، دیدم بر در نوشته: «محمّد رسول الله، علی وصیّ المصطفی؛ محمد رسول خدا، علی وصی مصطفی(ص) است.» و بر پرده نوشته بود: «بَشّر شِیعةُ علیٍّ بطیبِ المولِد؛ به شیعۀ علی بشارت بده به (حلال زادگی) و پاك بودن نسل.» وقتی وارد شدم، به قصری از زمرّد سبز رسیدم كه زیباتر از آن را هرگز ندیده بودم و دری از یاقوت قرمز داشت كه با انواع لؤلؤ زینت شده و بر پردۀ آن نوشته بود: «شیعةَ علیٍّ هُم الفَائزُون؛ شیعیان علی(ع) همان رستگارانند.» پرسیدم: دوست من، جبرئیل! این كاخ از آن كیست؟ پاسخ داد: «یا محمد! لابن عمّك و وصیّك علی بن ابی طالبٍ؛ ای محمد! این خانۀ پسرعمو و جانشین تو علی بن ابی طالب (ع) است.»[22]

4. محبت اهل بیت(ع) و آثار شگرف آن

كریمۀ اهل بیت(ع)، حضرت معصومه(ع) برای ایجاد رابطۀ عاطفی میان اهل بیت(ع) و مردم، در احادیثی به آثار محبت به معصومین(ع) اشاره می فرمود. از جمله با همان سند فاطمیات تا می رسد به زینب كبری و او از مادرش حضرت زهرا(ع) نقل می كند: «أَلَا من مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شهِیدًا؛ آگاه باشید! هر كسی بر حب آل محمد(ص) بمیرد، شهید مرده است.» و هر كسی با محبت آل محمد(ص) از دنیا برود، در قبر او دو در به سوی بهشت گشوده می شود و خداوند قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت قرار داده، چنین كسی بر سنّت و جماعت از دنیا رفته است. «أَلَا وَمَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ یوْمَ الْقِیامَةِ مَكتُوبًا بَینَ عَینَیهِ آیسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، أَلَا وَمَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كافِرًا؛ آگاه باشید! هر كسی با عداوت آل محمد(ص) از دنیا برود، روز قیامت در حالی وارد عرصۀ محشر می شود كه در پیشانی او نوشته شده: مأیوس از رحمت خداوند. آگاه باشید! هر كسی با بغض آل محمد(ص) از دنیا برود، كافر از دنیا رفته و بوی بهشت به مشام او نمی رسد.[23]

5. دوستان امام علی(ع)

در بخشی از حدیث معراج كه از حضرت فاطمه معصومه(ع) نقل شده است، می خوانیم: «یحْشَرُ النَّاسُ یوْم القیامَةِ حُفَاةً عُرَاةً إلاَّ شیعة عَلِی...؛ در روز قیامت تمام مردم پابرهنه و عریان محشور می شوند، جز شیعیان علی(ع) و همه با نام مادرشان خوانده می شوند، جز شیعیان علی(ع) كه با نام پدرشان خوانده می شوند» پیامبر (ص) می فرمایند: از جبرئیل دربارۀ راز این مسئله پرسیدم، پاسخ داد: كه چون آنها علی را دوست داشتند، ولادتشان پاك است.[24]

6. مطهر بودن امام

ائمه(ع) علاوه بر عصمت و طهارت روحی، از پاكیزگی جسمانی نیز برخوردار بودند. حضرت معصومه(ع) با سند پیش گفته، از صفیه، عمۀ پیامبر اكرم(ص) نقل كرده است: «قَالَتْ: لَمَّا سَقَطَ الْحُسَینُ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ وَ كنْتُ وَلِیتُهَا قَالَ النَّبِی(ص): یا عمَّةِ! هلُمِّی إِلَی ابْنِی، فقُلْتُ: یا رَسُولَ اللَّهِ! إِنَّا لَمْ نُنَظِّفْهُ بَعْدُ، فَقَالَ: یا عَمَّةِ! أَنْتِ تُنَظِّفِینَهُ؟ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَك وَ تَعَالَی قَدْ نَظَّفَهُ وَ طَهَّرَه؛ هنگام تولد امام حسین(ع) من پرستار او بودم، پیامبر (ص) فرمودند: عمه جان! فرزندم را نزد من بیاور. عرض كردم: ای رسول خدا! من او را پاكیزه نكرده ام، حضرت فرمودند: عمه! تو می خواهی او را پاكیزه كنی؟ خداوند او را پاك و مطهر كرده است.»[25] كه همان مدلول آیۀ تطهیر در قرآن كریم است.[26]

7. به عشق امام خویش تا مرز شهادت

حضرت معصومه(ع) در سال 201ق، درست بعد از یك سال از فراق برادر، با رسیدن نامۀ امام هشتم(ع)، همراه پنج تن از برادران خود به نامهای: فضل، جعفر، هادی، قاسم و زید و تعدادی از برادرزادگان و تنی چند از غلامان و كنیزان[27] به سوی خراسان حركت كردند. هنگامی كه كاروان حضرت به ساوه رسید، عده ای از دشمنان اهل بیت(ع) كه از این كاروان تبلیغی وحشت كرده بودند، با اشارۀ مأمون عباسی راه را بر آنان بستند و در درگیری نابرابری، همۀ برادران و تقریباً بیش تر مردان همراه كاروان را به شهادت رساندند.

حضرت معصومه(ع) از تأثرات و تألمات پیش آمده و بنا بر قولی در اثر مسمومیت[28] به سختی بیمار شد، به نحوی كه از ادامۀ سفر بازماند و به ناچار به سوی قم حركت كرد و هفده روز بیش تر زنده نماند و در دهم ربیع الثانی 201 با رضایت از اینكه در راه اطاعت امام خویش چنین رنجی را تحمل كرده، دار فانی را وداع گفت.

از مدینه به قصد خطّۀ طوس

رهروی خسته پاست معصومه(ع)

تا زیارت كند برادر خویش

فكر و ذكرش دعاست معصومه(ع)

روز و شب عاشقی بیابانگرد

خواهری با وفاست معصومه(ع)

یا مگر اوست زینب دگری

كز برادر جداست معصومه(ع)

از وطن دور، از برادر دور

حسرتش غم فزاست معصومه(ع)

گرچه نشكسته سینه و پهلوش

در دلش داغهاست معصومه(ع)

داغ زهرا و داغ اجدادش

وارث كربلاست معصومه(ع)[29]

8. بركات حضرت معصومه(ع)

امام هفتم (ع) می فرمایند: «قُمُّ عُشُّ آلِ مُحَمَّدٍ و مأوی شیعَتِهِمْ...؛[30] قم آشیانۀ آل محمد(ص) و پناهگاه شیعیان آنهاست...» و یقیناً یكی از علل مهم ولایت پذیری و نزول بركات بر قم، وجود با بركت حضرت معصومه(ع) است.

قم از سرزمینهای برگزیدۀ الهی است: پیامبر(ص) می فرمایند: «وَ قَالَ (ص): یا عَلِی! إِنَّ اللَّه عزَّ اسْمُهُ عَرَضَ وَلَایتَك عَلَی السَّمَاوَاتِ فَسَبَقَتْ إِلَیهَا السَّمَاءُ السَّابِعَةُ فَزَینَهَا بِالْعَرْشِ ثُمَّ سَبَقَتْ إِلَیهَا السَّمَاءُ الرَّابِعَةُ فَزَینَهَا بِالْبَیتِ الْمعْمُورِ ثمَّ سبَقَتْ إِلَیهَا السَّمَاءُ الدُّنْیا فَزَینَهَا بِالْكوَاكبِ ثُمَّ عَرَضَهَا عَلَی الْأَرَضِینَ فسَبَقَتْ إِلَیهَا مَكةُ فَزَینَهَا بِالْكعْبَةِ ثُمَّ سَبَقَتْ إِلَیهَا الْمَدِینَةُ فَزَینَهَا بِی ثُمَّ سَبَقَتْ إِلَیهَا الْكوفَةُ فَزَینَهَا بِك ثُمَّ سبَقَ إِلَیها قمُّ فَزَینَهَا بِالْعَرَبِ وَ فَتَحَ إِلَیهِ بَاباً مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ؛[31] ای علی! خداوند ولایت تو را بر آسمانها عرضه كرد، آسمان هفتم برای پذیرش ولایت تو سبقت گرفت، پس خداوند آن را به عرش زینت بخشید، سپس آسمان چهارم پیشی گرفت، و خداوند آن را با بیت المعمور زینت بخشید، بعد آسمان دنیا سبقت گرفت، خداوند آن را به ستارگان آذین كرد، سپس ولایت تو را به زمین ها عرضه كرد، پس مكّه برای پذیرش آن پیشی گرفت و خداوند آن را با كعبه زینت بخشید، بعد مدینه سبقت گرفت، خداوند آن را به واسطه من زینت بخشید بعد از آن كوفه پیشی گرفت و خدا آن را به واسطه تو زینت داد بعد قم برای پذیرش ولایت تو پیشقدم شد و خداوند آن را به واسطه عرب (اشعری ها) زینت بخشید و دری از درهای بهشت را به سوی آن باز كرد.»

آن بانوی كرامت دلهای هزاران انسان را مجذوب و شیفتۀ خاندان اهل بیت(ع) كرده، علما و مراجع عظام زیادی كه مدافع اهل بیت(ع) و ولایت مدار بوده اند، زیر سایۀ ایشان تربیت شده اند. آیت الله علوی گرگانی(حفظه الله) می گوید: از روایات می توان به وضوح فهمید كه حضور حضرت معصومه(ع) در قم، یكی از دلایل مهم حرم بودن قم است؛ زیرا در روایت به آن اشاره شده است. بنابراین، روایت حرم بودن قم برای اهل بیت(ع) با حضور كریمۀ اهل بیت(ع) ارتباط تنگاتنگ دارد.[32]

آیت الله فاضل لنكرانی (ره): به نظر من نباید دایرۀ كرامت حضرت معصومه(ع) را به اموری مادی محدود كنیم، به اینكه مثلاً ایشان كوری را بینا می كند یا مریضی را شفا می دهد و مسائل دیگری مثل اینها كه بسیار فراوان است؛ ایشان كرامتهای بالاتر از این دارند كه آنها باید مورد توجه واقع شود. ما قمی ها می دانیم كه واقعاً در كنار سفرۀ آن حضرت نشسته ایم و این همه آثار و بركاتی كه شامل ما شده، همه به بركت حضرت معصومه(ع) است؛ و الا قم نه آب و هوای مناسبی دارد و نه جای دیدنی حسابی دارد. وجود قبر مطهر كریمۀ اهل بیت(ع) در اینجا مزیتی است كه در جاهای دیگر پیدا نمی شود، جز آنجایی كه امام مدفون است.[33]

آیت الله مكارم شیرازی (حفظه الله): درباره حضرت فاطمه معصومه(ع) مطالبی هست كه دربارۀ كم تر كسی از امامزادگان دیده می شود. امام صادق(ع) فرمودند: «فرزندی از ما در قم دفن می شود كه به بركت او شیعیان وارد بهشت می شوند.» این، تعبیر خیلی وسیع و گسترده ای دارد كه شامل آنان كه قابل شفاعتند و لیاقت شفاعت را دارند، می شود. در زیارتنامۀ آن حضرت می خوانیم: «یا فاطِمَةُ اِشْفَعِی لی فِی الْجَنَّةِ؛ ای فاطمه! برای من برای ورود به بهشت، شفاعت كن!» و باز می خوانیم: «فَإنَّ لَك عندالله شأناً من الشأن» كه این عبارت، گویای نهایتِ عظمتِ آن حضرت است.[34]

محدث قمی(ره) دربارۀ توجه ملاصدرا به زیارت حرم حضرت معصومه(ع) و توسل به آن حضرت، می نویسد: بدان چنان كه از بعضی اساتید خود شنیدم، مرحوم ملاصدرا به واسطۀ بعضی گرفتاری ها، از مكان خود به دارالایمان قم كه حرم آل محمد (ص) و اهل بیت (ع) است، مهاجرت كرد و به حكمِ: «آنگاه كه فتنه ها و بلایا فراگیر شد، پس بر شما باد به قم و اطراف و نواحی آن؛ چراكه بلایا از آن برداشته شده است.» پناه برد به روستایی از روستاهای اطراف قم كه در چهار فرسخی قم واقع است و نامش كهك می باشد، و گاهی كه برخی از مطالب علمی بر او مشكل می شد، از كهك به زیارت حضرت سیدۀ جلیله، فاطمه معصومه(ع) مشرف می شده و از آن حرم، فیض بر او افاضه می شده است.[35]

آیت الله حسن زاده آملی (حفظه الله) دربارۀ این سخن ملاصدرا می نویسد: جناب استادم «علامه رفیعی قزوینی» در اولِ رساله ای كه دربارۀ حركت جوهری نوشته، فرمود: در حاشیۀ «اسفارِ» خطی كه به خط مرحوم «میرزا علی اكبر حِكمی یزدی» است، به نقل از ملاصدرا آمده است: «هنگامی كه این مطالب را در این مقام می نویسم، در كهك كه یكی از روستاهای قم است، می باشم، پس به زیارت دختر موسی بن جعفر(ع) به قم رفتم، تا از آن بانو كمك بطلبم و این زمان، روز جمعه بود. پس با یاری خدای تعالی این موضوع برای من كشف شد.»[36]

این همه بركت كه در قم به عنوان مركز تشیع و مدافعان حریم ولایت وجود دارد، از وجود این بانوی كریمه است.

پی نوشت ها:

[1] شاعر: حسان چایچیان.

[2] مستدرك سفینة البحار و مدینة الحكم و الآثار، علی نمازی شاهرودی، محقق: حسن نمازی شاهرودی، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1418ق، ج8، ص257، ماده «فطم».

[3] عوالم العلوم، عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، مصحح: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، مؤسسة امام مهدی(عج)، قم، 1382 ش، ج 21، ص 328.

[4] همان.

[5] مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، قم، نشرعلامه، چاپ اول، 1379 ق، ج 4، ص 367.

[6] ابوینی، صفت و نسبت به فرزندانی كه از یك پدر و مادر باشند، دربرابر ابی و امی به كار می رود.

[7] انوار المشعشعین، شیح محمدعلی بن حسن كاتوزیان تهرانی، چاپ سنگی، تهران، 1327ق، ج 1، ص 211.

[8] وسیلة المعصومیة، میرابوطالب واعظ تبریزی، ص65؛ الذریعه، آغابزرگ تهرانی، ج 24، ص 107؛ كشف الظنون، ج 2، ص 1565.

[9] مستدرك سفینه البحار، ج 8، ص 258، ماده فطم.

[10] الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، سیدجعفر مرتضی عاملی، دار الاضواء، بیروت، چاپ اول، 1398 ق، ص 428.

[11] منتهی الامال، شیخ عباس قمی، كتاب فروشی اسلامیه، تهران، چاپ اول، بی تا، ج 2، ص 149.

[12] تذكرة الخواص من الامة فی ذكر خصائص الائمة، ابن جوزی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، 1426 ق، ص 315؛ رك: بحار الانوار، ج 48، ص 286.

[13] منتهی الامال، ص 161.

[14] شهیده غربت، یوسف علی یوسفی، نشر زائر، قم، چاپ دوم، 1389ش، صص 142 - 143.

[15] همان، ص 142.

[16] اعلام النساء المؤمنات، محمد حسون و ام علی مشكور، نشر اسوه، تهران، چاپ اول، 1421ق، ص 692؛ بارگاه معصومه تجلیگاه فاطمه زهرا(ع)، سید جعفر میر عظیمی، انتشارات مشهور، قم، چاپ اول، 1383ش، صص 35 - 43.

[17] كامل الزیارات، جعفر بن محمد بن قولویه، مصحح: علامه عبدالحسین امینی(ره)، دارالمرتضویه، نجف اشرف، 1356 ش، ص 324.

[18] الكافی، محمد بن یعقوب كلینی، دارالكتب الاسلامیة، تهران، 1407 ق، ج 1، ص 291.

[19] عوالم العلوم و المعارف والاحوال الامام علی بن ابی طالب(ع)، عبدالله بن نورالله بحرانی، موسسه امام مهدی(عج)، قم، 1382 ش، حدیث الغدیر، ص 121.

[20] الغدیر، علامه عبدالحسین امینی، دارالكتب الاسلامیه، تهران، ج 3، صص 199 -201.

[21] عوالم، ج 21، ص 354، ح 3، الغدیر، ج 1، ص 197؛ بحار الانوار، ج 36، ص 353.

[22] بحار الانوار، ج 68، ص 68؛ عوالم، ج 21، ص 325؛ سفینه البحار، ج 2، ص 729.

[23] الكشاف، جارالله زمخشری، دار الكتب العربی، بیروت، چاپ اول، 1407ق، ج 4، صص 221-220.

[24] بحار الانوار، ج 68، ص 77؛ عوالم، ج 21، ص 325.

[25] بحار الا نوار، ج 43، ص 243.

[26] احزاب/ 33.

[27] بارگاه فاطمه معصومه تجلیگاه فاطمه زهرا(ع)، ص 31.

[28] الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ص 428.

[29] حسان چایچیان.

[30] بحار الانوار، چاپ اسلامیه، ج 60، ص 214؛ چاپ بیروت، ج 57، ص 214.

[31] همان، ص 212؛ همان، ج 57، ص 212، ح 21؛ مستدرك الوسائل، ج 10، ص 204.

[32] شهیده غربت، ص 145.

[33] همان، ص 142.

[34] همان، ص 143.

[35] الفوائد الرضویة، شیخ عباس قمی، تحقیق: ناصر باقری بیدهندی، بوستان كتاب، قم، چاپ اول، 1385ش، ج 2، ص 618.

[36] اتحاد عاقل و معقول، حسن حسن زاده آملی، بوستان كتاب، قم، چاپ اول، 1386ش، صص 117- 118.

 

کلمات کلیدی
احادیث حضرت معصومه  |  دفاع از ولایت  |  حضرت معصومه (ع)  | 
لینک کوتاه :