×

آدینه همدلی (نماز جمعه و وحدت در قرآن و حدیث)


تعداد بازدید : 3789     تاریخ درج : 1390/08/08

19

اشاره:

نماز جمعه یکی از مهم ترین و با شکوه ترین فریضه های عبادی سیاسی اسلام است که از ابعاد گوناگون فرهنگی، سیاسی، اطلاع رسانی و غیره برخوردار می باشد. نماز جمعه از همان ابتدای تشکیل جامعه نبوی در مدینه تشریع و توسط پیامبر گرامی اسلام «صلی الله علیه و آله» اقامه شد. نزول سوره ای خاص در قرآن کریم به نام سوره جمعه که به بیان اهمیت نماز با شکوه جمعه می پردازد، جایگاه ارزشمند این فریضه الهی را در جامعه اسلامی می رساند.

این سوره، مسلمین را به بیانی کاملاً انگیزنده وادار می کند به اینکه نسبت به نماز جمعه اهتمام بورزند، و آنچه در به پا داشتن آن لازم است فراهم سازند؛ چون نماز جمعه از شعایر معظم خداست که تعظیم و اهتمام به امر آن هم دنیای مردم را اصلاح می کند و هم آخرتشان را.

نقش نماز جمعه در اتحاد ملی و انسجام اسلامی

افشای منافقان

یکی از پدیده های شوم در جامعه، چه در صدر اسلام که توانست تا حدودی در کارهای پیامبر «صلی الله علیه و آله» و یارانش اخلال ایجاد کند و چه در زمان حال، پدیده «نفاق» است.

منافقان آن دسته از دشمنان بودند که دوستی، دلسوزی، همراهی، نرمخویی و... آن ها همه در ظاهر بود. در حالی که دل هایشان لبریز از کینه بود و همیشه دنبال فرصتی بودند تا ضربه های خود را به اسلام وارد سازند. خداوند پیامبرش را هشدار می دهد تا مبادا تحت تأثیر ظاهر سازی های آن ها قرار گیرد و آن ها را با این تعبیر رسوا می سازد: «واللّه یشهد ان المنافقین لکاذبون»؛ «و خدا شهادت می دهد همانا منافقان قطعا دروغگویانند.»

منافقان در مدینه تلاش خود را در این جهت متمرکز کرده بودند تا پیامبر «صلی الله علیه و آله» و یاران او را تضعیف و از صحنه خارج کنند. و نماز از جمله مواردی بود که منافقان نسبت به نقش سازنده و افشاگرانه آن، حساسیت نشان می دادند و سعی در تضعیف آن داشتند و به دلایل زیر با نماز جمعه مخالف بودند:

1. در سایه نماز جمعه وحدت و یکپارچگی مسلمانان تقویت می شد؛

2. نماز جمعه نمودی از حاکمیت و اقتدار مسلمانان به شمار می آمد؛

3. نماز جمعه، تبلیغات سوء و زهرآگین منافقان را خنثی می نمود؛

4. نماز جمعه نمایش قدرت سیاسی اسلام بود و به خاطر ویژگی موج آفرینی آن ایمان و توحید را تقویت می کرد؛

5. نماز جمعه، موجبات امیدواری دوستان و نومیدی دشمنان را فراهم می ساخت.

بدین جهت منافقان نماز جمعه را به خاطر طبیعت افشاگرانه اش بیش از هر برنامه دیگری برای خود خطرناک می دانستند و علاوه بر کار شکنی ها و تبلیغات سویی که در ارتباط با از هم پاشیدن آن انجام می دادند خود نیز از حضور در نماز جمعه امتناع می ورزیدند. ولی پیامبر «صلی الله علیه و آله» این توطئه را بر ملا کرد و شرکت در نماز جمعه را معیاری برای شناخت موافق از منافق اعلام کرد و فرمود:

«من ترک ثلاثَ جمعاتٍ من غیر عذرٍ کُتب من المنافقین»؛ «هر کس بدون عذر در سه جمعه، نماز جمعه را ترک کند از منافقان شمرده می شود.»

ایجاد تحکیم و وحدت

نماز جمعه یک کنگره عظیم هفتگی است که بعد از کنگره سالانه حج، بزرگ ترین کنگره اسلامی می باشد و به همین دلیل در روایتی از پیامبر «صلی الله علیه و آله» آمده است: «شرکت در نماز جمعه حج تهی دستان است». در حقیقت اسلام به سه اجتماع بزرگ اهمیت می دهد:

1. اجتماعات روزانه که در نماز جماعت حاصل می شود؛

2. اجتماع هفتگی که در مراسم نماز جمعه است؛

3. اجتماع حج که در کنار خانه خدا هر سال یک بار انجام می گردد.

اگر گناهانی مانند دروغ، غیبت، تهمت و... جنبه فردی دارند، تفرقه یک گناه اجتماعی است. گردهمایی ها از عوامل رفع تفرقه است و تحقق این امر با وحدت هدف و عقیده و برنامه مقدور است و نمازهای گروهی گردهمایی های بر اساس وحدت هدف و عقیده است که تفرقه را می زداید و وحدت را برقرار می سازد.

مشورت که از عوامل تصحیح و تقویت اندیشه ها و زمینه ای برای اتخاذ تصمیم های درست در امر اداره اجتماع است در چنین گردهمایی هایی میسر می شود.

تفرقه از جنود کفر و اتحاد از جنود ایمان است. تفرقه است که همیشه یاری رسان کافران بوده است و دشمنان مسلمین همیشه برای تضعیف آنان از ایجاد شکاف و تفرقه در صفوف آن ها سود برده اند. در حالی که وجود یک تشکل و اجتماع، همیشه عاملی برای تحریک اعضای آن نسبت به تعقیب اهداف گروه و حفظ مواضع آن بوده است و افزون بر این آنان را از احساس غربت که امری خطرناک است نجات بخشیده است. نقش نماز جمعه و مراسم های گروهی دیگر در ایجاد و حفظ تشکل مسلمین غیر قابل انکار است.

فرق نماز فردی نیز با نمازهای جماعت مانند فرق انگشت و مشت، قطره و دریا است. در آخر باید بگوییم که نماز جمعه نمایش وحدت و هماهنگی مسلمانان است و اسلام بدین طریق با احکام و برنامه های وحدت بخش، روحیه تعاون و همکاری در جامعه اسلامی به وجود می آورد.

رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی «ره» در مورد نماز جمعه به عنوان نمایش قدرت اسلامی می فرماید: «نماز جمعه نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است باید هر چه شکوهمندتر و پر محتواتر اقامه شود. ملت ما گمان نکنند که نماز جمعه یک نماز عادی است. نماز جمعه با شکوهمندی که دارد برای نهضت کوتاه عمر ما، یک پشتوانه محکم و در پیشبرد انقلاب اسلامی ما، عامل مؤثر و بزرگی است. ملت عظیم و عزیز، با شرکت خود باید این سنگر اسلامی را هر چه عظیم تر و بلند پایه تر حفظ نماید تا به برکت آن توطئه های خائنانه و دسیسه های دشمنان خنثی شود».

شیوه های جذب مردم به نماز جمعه

نماز جمعه از مناسک اجتماعی اسلام است که هماهنگ کننده انگیزه ها، افکار و کردارهای آحاد جامعه بر پایه دین می باشد. یکی از دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی که در همگرایی اراده ملی تأثیر به سزایی داشته و دارد پایگاه های نماز جمعه است که دل های خدا جوی مردم را به زیور آگاهی می آراید و آن ها را برای حفاظت از نظام اسلامی بسیج می نماید.

حال برای جذب مردم به این فریضه الهی راه کارهایی لازم است که به چند مورد از آن اشاره می شود:

1. زمینه سازی و ایجاد انگیزه در جوانان برای شرکت در نماز جمعه مانند قبول بخشی از هزینه ازدواج آنان توسط انسان های خیّر، تأسیس صندوق قرض الحسنه ستاد نماز جمعه به منظور پرداخت وام ازدواج به جوانان و تبلیغ گسترده در این مورد؛

2. سعی شود علم و آگاهی جوانان را در نماز جمعه بالا ببرند؛

3. سخنرانی خطیب نماز جمعه نقش بسیار مؤثری در جذب جوانان خواهد داشت. باید مسائل سیاسی روز مطرح شود؛

4. از جوانان در مورد انتظامات نماز جمعه استفاده شود. البته از کسانی که با عشق کار می کنند؛

5. حرف هایی که در خور فهم تمامی اقشار از جمله جوانان و سالمندان باشد در نماز جمعه زده شود و چون بیشتر مخاطبان، جوانان می باشند مسائل آنان مثل ازدواج، شغل، مشکلات تحصیل و... آن ها نیز مطرح شود؛

6. نماز جمعه باید محل خدمت به تمام مردم مسلمان، محل حل اختلاف و رفع مشکلات مردم از قبیل ارزاق، امکانات ازدواج جوانان، کمک به مستمندان و... باشد؛

7. ستاد نماز جمعه با توجه به تمامی تجربیات کسب شده، در نظر گرفتن توانمندی های جوانان و دیگر جاذبه های فرهنگ غنی دینی و شناسایی فرهنگ غیر دینی و پیامدهای آن در جامعه اسلامی برنامه ریزی کند؛

8. ستاد نماز جمعه برای جذب جوانان به نماز جمعه فرمول های موفق اقتصادی و علمی کردن آن در جهت اشتغال جوانان را مطرح کند؛

9. مشکلات شهر به ویژه جوانان، در وقت معین و برنامه ریزی شده بیان شود و در هر هفته یک روز دیدار با امام جمعه برای جوانان باشد تا به آنها در چه از لحاظ مشکلات مادی و چه معنوی کمک کند؛

10. سخنرانی ها و خطبه ها کوتاه و خلاصه برگزار شود، مخصوصا در ماه مبارک رمضان که باعث جذب بیشتر مردم در ماه های دیگر می شود؛

11. امام در خطبه ها مسائل دینی جدید با توجه به احادیث را مطرح کند و در کنار واجبات دینی از مستحبات و چگونگی تأثیر آن در سعادت دو عالم گوشزد کند و مدافع حق مردم در کلیه امور باشد؛ از مسائل و مشکلات مردم و چگونگی رفع آنها صحبت کند؛ از چگونگی اجرای احکام دینی و الهی در جامعه و پیگیری آن بحث کند؛ از مستضعفین و حقوق آن ها حمایت کند و از جهان اسلام و خبرهای تازه آن مردم را آگاه کند؛

12. خطیب جمعه باید در مورد جلوگیری از حیف و میل اموال به دست مسئولین نامتعهد صحبت کند؛

13. یک مکان برای پاسخ گویی به سؤالات در روزهای برگزاری نماز جمعه وجود داشته باشد و برنامه پرسش و پاسخ قبل از خطبه ها و استفاده بهینه از مراسم عبادی و سیاسی نماز جمعه برقرار باشد؛

14. محوطه ای برای کودکان در نظر گرفته شود تا فرزندان ما از کودکی عشق آمدن به نماز جمعه را داشته باشند؛

15. از طریق صدا و سیما تبلیغات بیشتری شود تا مردم در غیر ماه مبارک رمضان هم حضور بیشتری داشته باشند.

پی نوشت ها:

1. احمد رضا حسینی، مأخذشناسی نماز جمعه، تهران، شورای سیاست گذاری ائمه جمعه، 1384، ص 15.

2. نماز جمعه در قرآن و روایات، ص 29.

3. سوره منافقون (63) آیه 1.

4. رضا تقوی، رسالت و جایگاه نماز جمعه، تهران، مؤسسه نور الائمه «علیهم السلام»، 1384، ص 81 - 82، به نقل از کنز العمال، ج 7، ص 35-211.

5. همان.

6. محمد علی نکونام، نماز جمعه در قرآن و روایات، قم، دارالنور، 1382، ص 39.

7. حسن راشدی، نمازشناسی، تهران، ستاد اقامه نماز، ج 2، 1380، ص 270 - 271.

8. رسالت و جایگاه نماز جمعه، ص 80 - 81، به نقل از صحیفه نور، ج 9، ص 97.

9. فصل نامه اقامه نماز، شماره 9، ص 16.

کلمات کلیدی
قرآن  |  اسلام  |  وحدت  |  نماز جمعه  |  منافق  |  نماز جمعه و وحدت  |  جذب مردم به نماز جمعه  | 
لینک کوتاه :