تا صحبت از کار به میان می آید ، حقوق و مزایا ، پاداش ، عیدی ، فروشگاه و شرکت تعاونی و ... به ذهنمان می رسد؛ اما من دست به کاری زده ام که با این موارد، هیچ ارتباطی پیدا نمی کند، ولی مدتی است به آن اشتغال دارم!
در دنیای مدرن امروز ، مشکلات زیادی گریبانگیر انسان ها شده است . مثلاً همین کار ، بی کاری ، رضایت شغلی و مانند آن ، جوانان زیادی را دچار مشکلات اقتصادی و نیز روحی و روانی می کند و البته اطرافیان آنها را تحت تأثیر قرار می دهند .
در یک بررسی ، به این نتیجه رسیدم که با تغییر باورهای ناصحیح و پرورش فکرهای نو و سازنده ، می توان برای بعضی مشکلات، راه حلی پیدا کرد و یا از عوارض بعضی دیگر ، کاست . به همین جهت و با وجود تصوّرات غلط جامعه در مراجعه به روان شناس و انجام دادن مشاوره ، تصمیم گرفتم ، جلساتی را برگزار کنم و با دعوت از کارشناسان مجرّب ، آگاهی های لازم را به دیگران منتقل کنم .
این ایده را با خانواده ، مطرح کردم که با استقبال آنها روبه رو شدم ، خصوصا خواهرانم که بعدها خیلی در این کار به من یاری رساندند . با مشورت آنها قرار شد که جلسات اول به همراه دوستان و آشنایان و در منزل خودمان برقرار شود . در اولین نوبت از خانم شهلا کاراندیش (کارشناس روان شناسی) دعوت کردیم که البته با ایشان در مورد اصل کار هم مشورت کرده بودیم که گفتند کار نو و خوبی است و قول همکاری هم از ایشان گرفتیم .
شاید به ذهنتان آمده باشد که این کارها خیلی هزینه بردار است . خوب است بدانید که هزینه های هر جلسه به اندازه هزینه یک مجلس ساده عزاداری یا مولودی در منزل است که برخی از خانواده های ایرانی برگزار می کنند . خود ما هم باور نمی کردیم که این جلسات ، این قدر مورد استقبال شرکت کنندگان خصوصا دختران جوان قرار گیرد .
نکته ای که نباید فراموش کنم این که من خواننده حدیث زندگی بوده و هستم . در این جلسات ، از مباحث این مجله استفاده کرده ام و گاهی از آن برای اعضا خوانده ام ؛ چرا که موضوعات حدیث زندگی ، متوجه و نیاز جوانان است .
وقتی گزارشی از جلسات را به شادیبا دادم ، قرار شد بحث کوتاهی درباره مشاوره شغلی داشته باشیم .
چون جلسات ما خاص خانم هاست ، به این نکته اشاره می کنم که در جامعه کنونی ایران ، زنان و دختران ، مشارکت بیشتری در حیات اقتصادی دارند وتفاوت های بدنی و جسمی دختران و پسران ، مانع از ورود دختران در مشاغلی که قبلاً خاص پسران بوده است ، نشده است . اکنون در شهرهای بزرگی مثل تهران ، شنیدن عناوینی مانند: پلیس زن ، آتش نشان زن ، زنان راننده تاکسی و اتوبوس و ... چندان غریب و تعجّب آور نیست .
در نظام جدید آموزش و پرورش ، واحدی تحت عنوان «برنامه ریزی تحصیلی و شغلی» افزوده شده است تا دانش آموزان دبیرستان به کمک مشاوران ، با تصمیم گیری مناسب ، رشته تحصیلی و شغل آینده خود را به درستی انتخاب کنند .
به صورت کلی ، مشاور شغلی و حرفه ای ، کمک می کند تا انسان به کارش اشتغال ورزد که از آن احساس رضایت نماید و نیز کارآیی داشته باشد . با راهنمایی شغلی ، هر شخص، شغلش را با توجه به خصوصیات جسمانی ، روانی ، اجتماعی و نیازهای شغلی جامعه ، انتخاب می کند . بنا بر این ، مشاور شغلی و حرفه ای، دو کار اساسی انجام می دهد : شناسایی علایق و استعدادهای کارپذیر و ارائه اطلاعات دقیق از شغل مناسب وی .
معمولاً اطلاعات شغلی، شامل این موارد است : تعریف شغل و وظایف و مسئولیت ها ؛ خصوصیات جسمانی ، ذهنی و تحصیلی مورد نیاز؛ شرایط و ابزار کاری؛ حقوق و دستمزد؛ روابط و ویژگی های انسانی حاکم بر محیط کار؛ و آینده شغلی با توجه به شرایط جامعه .
بهتر دیدم که با چند تن از دانش آموزان و دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه در مورد انتخاب رشته و شغل مورد نظرشان مصاحبه ای انجام دهم و تأثیر درس برنامه ریزی را برای انتخاب رشته و در پی آن شغلشان جویا شوم!
ابتدا با خانم کاراندیش تماس گرفتم و نظرشان را در مورد شغل و رشته تحصیلی و تأثیر مشاوره جویا شدم . ایشان توضیح دادند :
ما انسان ها اغلب با شروع رشد و بالندگی ، دو نوع هدف را در ذهن خود جای داده و آنها را دنبال می کنیم . نخست ، هدف فردی است که امیال و آرزوهای فرد را در پی دارد و دوم ، هدف اجتماعی و آرمان گرایانه است که در آن، رشد و شکوفایی جامعه و خدمت به مردم نهفته است .
حال برای این که اهداف ، از ذهنی بودن به عملی بودن، امکان حضور یابد چه باید کرد؟ چگونه باید این دو هدف (فردی ـ اجتماعی) را ادغام کرد که نتیجه ای رضایت بخش به دست آید؟
این جاست که اهمیّت بحث مشاوره تحصیلی ـ شغلی خود را نشان داده و ضرورت این مبحث در شروع انتخاب رشته تحصیلی از جایگاه ویژه ای برخوردار می شود؛ زیرا تحصیلات، اساس و پایه اشتغال هر فرد در آینده اوست .
اگر فرد امکان این را نداشته باشد که با اطلاعات صحیح و دقیق، دست به انتخاب رشته بزند، این معنا را پیدا می کند که این فرد آینده شغلی مناسبی هم نمی تواند داشته باشد . در هدف اوّل (فردی) ضربه دیده و در ادامه آن، شخصی که نتوانسته شغل مناسبی برای خود انتخاب کند، هدف دوم او (اجتماعی و آرمانی) نیز به مخاطره می افتد. لذا برای این منظور که هر شخص از آسیب های روانی و مادّی انتخاب نادرست در امان بماند ، باید در مرحله اول، حساسیت انتخاب رشته و راهنمایی و مشاره تحصیلی ـ شغلی به طور واضح و جدّی به او انتقال داده شود و این انتقال، ممکن نیست مگر با جدّی گرفتن این مسئولیت از جانب مسئولان اجرایی کشور که از رده های قانون گذار شروع تا به مشاوران مدرسه و مراکز ختم می شود .
ما به صورت تجربی در مراکز مشاوره ملاحظه کرده ایم که افراد متعددی با شکایت از افسردگی مراجعه کرده و پس از بررسی ریشه ها و علل افسردگی ایشان پی برده ایم که این شخص با داشتن تحصیلات عالی و شغل به ظاهر مناسب، دچار نوعی رکورد ، سردرگمی ، رخوت و در نتیجه ، در طول زمان با افسردگی مبتلا شده است (چون این فرد به آن رشته و نه به آن شغل، علاقه داشته است) .
اگر انسان، کار و فعالیتی را که انجام می دهد مورد علاقه اش نباشد و با انگیزه ، شور و نشاط و اشتیاق به آن نپردازد، پس از چندی خود را محبوس شده در یک کار تکراری بیهوده می بیند و زندگی برایش بی معنا می شود . حال فردی با این شرایط، مسلما بازده کاری بالایی ارائه نمی دهد . هم از نظر اهداف فردی (آرامش و موفقیت) هم اهداف اجتماعی (بازده نامناسب) که در شروع بحث به آن اشاره شد و هم خودش و هم جامعه را دچار مشکل می سازد ، لذا ضروری است که اهمیت این موضوع هم برای دانش آموزان عزیز و هم برای مشاوران محترم تبیین شود که انشاءالله فرد و جامعه از آسیب جدی در امان بمانند .
در ادامه ، با پنج دانشجوی جوان ، سؤالات زیر را در میان گذاشتیم :
1 . آیا علاقه مند به ادامه تحصیل در همین رشته هستید و می خواهید شغلتان را به موازات همین رشته انتخاب کنید؟
2 . آیا در راه انتخاب این رشته از یاری دیگران بهره برده اید؟ چه کسانی؟ آیا مشاوران تحصیلی، جزو این افراد هستند؟
3 . آیا درس برنامه ریزی تحصیلی، برای راهنمایی شما مفید بوده است؟
4 . آیا مشاوران مدرسه ، دبیر آن درس بودند و برای این درس، اهمیت ویژه ای قائل بودند؟
5 . آیا تستی از شما گرفته شده است یا بازدید علمی از دانشگاه ها و مشاغل برای شما تربیت داده شده بود؟
6 . آیا از این رشته تحصیلی راضی هستید ؟
اما پاسخ های دوستان :
وحیده ، 25 ساله ، فارغ التحصیل رشته زبان انگلیسی :
1 . بله؛ 2 . بله ، اساتیدی که در این رشته تحصیل کرده اند؛ خیر ، مشاوره تحصیلی جزو این دسته نبودند؛ 3 . خیلی کم ، البته دبیر مربوط، مقصر نبود ، بلکه تمام تحقیقات شغلی بچه ها ، بسته به شرایط زمانی، به پزشکی و پیراپزشکی و مانند آن محدود می شد؛ 4 . خیر؛ اما رشته تحصیلی دبیرمان ، برنامه ریزی تحصیلی بود و اهمیت ویژه ای قائل بودند، اما تا هفته پایانی ترم ، کتاب این واحد تحصیلی را نداشتیم؛ 5 . تنها یک تست از ما گرفته شد که جواب آن با رشته تحصیلی ام مطابقت داشت؛ 6 . بله ، بسیار زیاد!
زهره ، 24 ساله ، فارغ التحصیل رشته روان شناسی بالینی :
1 . بله؛ 2 . خیر ، بیشتر بر حسب علاقه و وجود امکانات، آن را انتخاب کردم و از مشاوران تحصیلی استفاده نکردم؛ 3 . خیر؛ 4 . خیر ، اما رشته ایشان برنامه ریزی تحصیلی بود و خیلی اهمیت می دادند، ولی مدیران مدرسه اهمیت نمی دادند و تا مدت زیادی کتاب آن را نداشتیم؛ 5 . بله ، در دوره راهنمایی و سال دوم دبیرستان ، مدرسه از افرادی برای سخنرانی درباره مشاغل دعوت کرده بودند؛ 6 . بله .
ریحانه ، 21 ساله ، فارغ التحصیل رشته رایانه :
1 . خیر ، در حال تغییر رشته به رشته های مربوط به علوم اجتماعی هستم و مایلم در این زمینه، شاغل شوم . البته از تحصیل در رشته رایانه ، ناراضی نیستم، چون از این نیاز روز، بیش از دیگران سر در می آورم؛ 2 . بله ، از مشاوره هنرستانی که تحصیل می کردم ، یاری گرفتم؛ 3 . تقریبا مفید بود؛ 4 . بله و البته به این درس اهمیت زیادی می دادند؛ 5 . بله ، تست هوش دادیم و از چند هنرستان و دانشگاه ، بازدید داشتیم؛ 6 . بد نبود ، بالاخره ، بر علمم افزوده شد!
طاهره ، 19 ساله ، دانشجوی رشته تاریخ :
1 . بله؛ 2 . بله ، با راهنمایی خواهرم ، رشته مورد علاقه ام را پیدا کردم؛ 3 . بله؛ 4 . خیر ، دبیر مطالعات اجتماعی ، تدریس این واحد را به عهده داشت، ولی اهمیت زیادی به آن می داد؛ 5 . بله تست های علائق شغلی از ما گرفته می شد؛ 6 . بله .
فرزانه ، 16 ساله ، دانش آموز رشته گرافیک :
1 . بله؛ 2 . خیر ، نه تنها از یاری آنها بهره مند نبودم، بلکه به دلیل معدل بالای من ، اصرار بر ادامه تحصیل من در رشته ریاضی داشتند و تحصیل در رشته هنر را کسر شأن مدرسه خود می دانستند، به طوری که من بارها با مادرم برای گرفتن پرونده، به مدرسه مراجعه می کردم؛ ولی آنها از دادن آن امتناع می کردند و سعی می کردند مرا پشیمان کنند؛ 3 . خیر؛ 4 . بله ، اهمیت زیادی قائل بودند؛ 5 . بله ، بازدید از دانشگاه ها را برایمان ترتیب دادند و نیز تحقیق و مباحث زیادی را در کلاس مطرح می کردند ؛ 6 . بله.
جستجو در قاموس نور