چندی پیش برآن شدیم تا گزارشی از چگونگی تشکیل، جایگاه و فعالیتهای مجمع نمایندگان طلاب و فضلا برای حوزویان تهیه کنیم تا از اهداف آن مطلع شده و موانع و مشکلات را باز گوییم و انتظارات مجمع از زعمای حوزه و طلاب و فضلا را به اطلاع آنان برسانیم . بدین منظور سؤالاتی را برای حجة الاسلام والمسلمین حسینی بوشهری، دبیر مجمع نمایندگان فرستاده بودیم . از آنجا که سخنرانی ایشان در سمینار مجمع نمایندگان، حاوی مطالب مورد توجه پیام حوزه بوده است، آن را به عنوان گزارش مجمع نمایندگان در ادامه می آوریم .
تاریخچه و اهداف مجمع:
در طول تاریخ حوزه بخصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حرکتهایی در جهت تشکل
روحانیت و اصلاح حوزه انجام می گرفت و به صورت پراکنده، احیانا مجموعه هایی شکل می گرفتند و با ارائه طرحهایی در جهت رشد و بالندگی حوزه به مراجع بزرگوار و زعمای حوزه تلاش پیگیر انجام می دادند اما معمولا پس از گذشت مدتی به فراموشی سپرده می شد و یا احیانا به خاطر شرایطی خاص در هر زمان چنین اقداماتی غیرمتناسب با شؤون حوزه تلقی می گردید، بنابراین اصلاح حوزه چیزی نیست که در این زمان مطرح شده باشد، رهبر معظم انقلاب اسلامی در آذر ماه سال 1368 در جمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم فرمودند:
بنده روزهای اولی که وارد قم شدم در سال 37 فضلای جوانی را یافتم که دور هم می نشستند و این آرزوها را به زبان می آوردند و تلاش داشتند و تکرار می کردند . . . .
آری در حوزه مقدسه قم این تلاشها مکررا انجام گرفته است ولی متاسفانه معمولا به ثمر نمی نشست تااینکه حضرت امام رضوان الله تعالی علیه در تاریخ سوم اسفند ماه سال 1367 پیام مهمی خطاب به روحانیت سراسر کشور و مدرسان و طلاب حوزه علمیه صادر فرمودند که «منشور روحانیت » نام گرفت، در آن پیام بسیار زیبا به نکات مهم و ارزنده ای اشاره کردند، از آن جمله در بخشی از آن پیام فرمودند:
اگر طلاب و مدرسین حوزه علمیه قم با یکدیگر هماهنگ نباشند، نمی توان پیش بینی کرد موفقیت از آن کیست .
و یا در تعبیر دیگری می فرمایند:
طلاب انقلابی و مدرسین طرفدار انقلاب اگر با هم کار نکنند هر دو شکننده اند، باید طلاب جوان، اساتید محترم را که در راه خدمت به انقلاب و اسلام و علوم اسلامی می باشند یاری کنند تا آنان بتوانند به هدفهای مهم تعلیم و تربیت برسند .
و مهمترین کلامی که زمینه ساز تشکیل مجمع نمایندگان شد این بود که فرمودند:
جامعه مدرسین باید طلاب عزیز انقلابی و زحمت کشیده و کتک خورده و جبهه رفته را از خود بدانند، حتما با آنان جلسه بگذارند و از طرحها و نظریات آنان استقبال کنند و طلاب انقلابی هم مدرسین عزیز طرفدار انقلاب را محترم بشمارند و با دیده احترام به آنها بنگرند .
لذا جامعه محترم مدرسین اقدام به تشکیل ستادی در جهت پی گیری و اجرای فرمان آن حضرت نمود و ستاد مزبور در تاریخ مقرر اقدام به انجام انتخابات «مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه » کرد تا نمایندگان منتخب آنها «دیدگاهها و پیشنهادهای اصلاحی خود را طبق فرموده امام امت » ، در جهت هر چه بهتر شدن نظام حوزه، به شورای مدیریت و جامعه محترم مدرسین ارائه کنند و مرحله اول این انتخابات انجام گرفت و نمایندگان محترم طلاب انتخاب شدند و گزارش آن در نامه ای به تاریخ 7/2/68 به خدمت حضرت امام تقدیم شد و حضرت امام خطاب به حضرت آیة الله مشکینی فرمودند:
نامه جنابعالی در مورد انتخابات حوزه علمیه قم رسید از جنابعالی و سایر دست اندرکاران تشکر می نمایم .
پس عمدتا این مجمع برای این به وجود آمد که دیدگاههای طلاب و فضلای حوزه را به مدرسین و زعمای حوزه منتقل کند و از نظریات آنان در جهت اصلاح حوزه و تعالی جهان اسلام استفاده شود . اهدافی که در دستور کار مجمع نمایندگان بعد از تشکیل آن قرار گرفت عمدتا در جهت نظم و تقویت امور حوزه در مسائل مختلف آموزشی، تحقیقاتی، اخلاقی و خدماتی بود . (1)
جایگاه مجمع و توقعات و انتظارات
بعد از تشکیل مجمع در حوزه، توقعات و انتظارات مختلفی در مورد آن ابراز گردید . بعضی معتقد بودند که مجمع قوه مقننه حوزه باشد . جمعی دیگر براین باور بودند که در صورتی مجمع از موفقیت برخوردار است که در شورای عالی حوزه دارای عضو باشد و . . . .
این نکته برکسی پوشیده نیست که ساختار حوزه از ویژگی خاصی برخوردار است که در سایر مراکز آموزشی وجود ندارد . به عقیده ما این انتظارات که از روی دلسوزی و علاقه
مطرح شده اند در حوزه از انتظاراتی محسوب می شود که اگر بخواهیم به دنبال آن حرکت کنیم شاید از کارهای اساسیتری که زمینه انجام دادن آن براساس حسن اعتماد و هماهنگی متقابل وجود دارد نیز باز بمانیم .
رهبر عزیز انقلاب در رابطه با مجمع و جایگاه آن در اولین ملاقات با مجمع فرمودند:
اولا نفس این عنوان نماینده و نمایندگان طلاب قم یک عنوان شیرین، امید بخش و بیدار کننده آرزوهای دیرین در باب حوزه های علمیه است اینکه طلاب قم به این عزم راسخ برسند که باید تشکلی و حضوری و تلاشی برای بهسازی حوزه داشته باشند و عزم در مقام عمل به آنجا برسد که انتخاباتی صورت گیرد و نمایندگانی برگزیده شوند این مژده بسیار بزرگی است . این تشکل، چیز بسیار خوبی است و آنچه را که اتفاق افتاده است، شما محکم حفظ کنید . یعنی انتخاباتی که انجام گرفته و اساسنامه ای که در دستور کار شماست، کار مبارکی است . این را به هیچ وجه متوقف نکنید .
سئوالی پیش می آید و آن این است که رابطه این مجموعه با هدفهای عمومی حوزه چیست؟ آیا حوزه علمیه به دست طلاب، با اراده طلاب و فکر طلاب باید متحول و متغیر شود یا تشکل دیگری وجود دارد؟ طبیعی است که در حوزه، مراجع معظم حضور دارند که آنها طلبه های سابق و فضلا و مدرسان سابق و مراجع امروز ما هستند یعنی راهی را که شما دارید طی می کنید آنها 40 یا 50 سال پیش طی کرده اند، با سلامت هم طی کردند تا اینکه حالا مرجع تقلید شده اند پس نقش آنها در آینده حوزه یک نقش بسیار بارزی است یعنی این فکر برای ما پیدا نشود که طلبه ها مثل انقلاب از پایین که یک جاهایی از پایین و در گوشه ای عده ای انقلاب می کنند و آن بالایی را در مقابل عمل انجام شده قرار می دهند، اکنون هم ما از پایین انقلاب کنیم به وسیله طلاب و حوزه را به صورتی که می خواهیم درآوریم، بعد به مراجع و بزرگان بگوییم بسم الله این حوزه را اداره کنید این نه شدنی است و نه جایز است . . . نمی شود یک حرکت طلبگی و حوزه ای و عمومی داشته باشیم و از جامعه مدرسین جدا باشد، اینطور که نمی شود . . . امروز مراجع به ضرورتهایی که حوزه مواجه با آنهاست آشنا هستند و آماده هستند برای اینکه حوزه را آنچنانکه نیاز زمان ست سازماندهی کنند .
من این را امروز با صراحت به شما عرض می کنم جایگاه مجمع، حسن اعتمادی است که امروز بین مجمع و رهبر معظم انقلاب اسلامی و مراجع بزرگوار و جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه و مدیریت و اساتید مکرم حوزه وجود دارد، این بزرگترین جایگاه معنوی مجمع نمایندگان است و جایگاه مجمع امروز اینست که توانسته نهایت اعتماد مراجع، مقام معظم رهبری، جامعه مدرسین، شورای عالی و مدیریت حوزه را برای قدمهای مفیدی که در حوزه نیاز به طرح و برنامه دارد جلب کند و در اساسنامه شورای عالی فصل سوم مربوط به تشکیلات در ماده 9 آمده است: شورای عالی از «مجمع نمایندگان و فضلا» در تهیه و ارائه طرحها و برنامه های خود استفاده می کند . یعنی یک الزامی برای خود درست کرده اند که آنچه ما برای طرح و برنامه در جهت اصلاح حوزه و مسائل جهان اسلام بدهیم آقایان در دستور کارشان قرار می دهند، یعنی زمینه همکاری در حدی است که مجمع آنچه را که ارائه دهد و هر برنامه ای را که صلاح حوزه بداند، شورای عالی از آن استفاده می نماید .
اکنون نزدیک به شش سال است که از تشکیل مجمع نمایندگان می گذرد . مجمع دارای ثبات لازم و زمینه کاری لازم شده است . من به صراحت عرض می کنم شکستهایی که قبلا در حوزه داشته ایم برای ما عبرت شده آن تعبیراتی که امام فرمودند (تندروی نکنید که تندروی عاقبت خوبی ندارد) اینها در حقیقت تابلو شد برای همه ما که مجمع در عین حال که با صلابت حرکت می کند چون در یک جمع حوزوی است و مراجع حضور دارند، باید مصالح را در نظر بگیرد . دیدارهایی که ما با مقام معظم رهبری داشته ایم، دیدارهایی که در زمان مرحوم آیة الله العظمی گلپایگانی قدس سره و زمان مرحوم آیة الله العظمی اراکی قدس سره داشته ایم و دیدارهایی که با دیگر بزرگان داشته ایم اینها نشان دهنده این است که این مجمع بعد از گذشت شش سال الآن به ثباتی رسیده که اگر ان شاء الله در این مرحله سوم شما عناصری خوش فکر و مبتکر و خلاق و کارآمد انتخاب کنید، اینها می توانند در ساختار حوزه و برنامه های حوزه نقش آفرینی کنند .
اما کارهای انجام شده
الف) تشکیلات و سازماندهی:
1) اساسنامه; از اولین روزهای تشکیل مجمع، نمایندگان اقدام به تصویب اساسنامه ای نمودند تا چهارچوب کار خود را معین کنند . این اساسنامه مشتمل بر یک مقدمه و شش فصل شامل چهل ماده و دو تبصره و یک خاتمه در تاریخ 21/2/69 در مجمع عمومی به تصویب رسید و جهت تایید به محضر جامعه محترم مدرسین، مراجع تقلید و مقام معظم رهبری ارسال شد و مورد تائید قرار گرفت .
2) آیین نامه انتخاباتی که دارای هشت فصل و چهل ماده و هشت تبصره و یک خاتمه است در تاریخ 1/4/69 به تصویب مجمع نمایندگان رسید .
3) آیین نامه های داخلی مجمع .
ب) مصوبات و سایر کارهای انجام شده
1) اولین قدمی که مجمع نمایندگان برداشت، اساسنامه مؤسسه خیریه مالی - خدماتی حوزه علمیه قم بود; صندوق قرض الحسنه و بیمه، که به برکت الطاف مقام معظم رهبری به طلاب خدمت می کنند . این را ما روزهای نخستین تشکیل مجمع، به عنوان اساسنامه مؤسسه خیریه مالی - خدماتی حوزه تصویب کردیم، خدمت شورای مدیریت سابق فرستادیم . در آنجا بیمه و صندوق قرض الحسنه را پیش بینی کرده بودیم . همچنین مشکلات مربوط به شهریه را که متاسفانه همچنان وجود دارد، همه آنها را آنجا پیش بینی کرده بودیم .
2) پیشنهاد انتشار مجله داخلی حوزه، علاوه بر نشریات دیگری که مربوط به حوزه است و منتشر می شود . نظر ما این بود که یک نشریه ای منتشر شود تا مصوبات شورا و مدیریت و مسائل داخلی حوزه را طلاب و فضلا بدانند، خدمات انجام شده را بدانند . یک حالت متقابلی وجود داشته باشد که اگر اینها مشکلات را مطرح می کنند، بزرگان حوزه بتوانند مسائل انجام شده را به دیگران منتقل کنند .
3) طرح تعطیلات حوزه، برای ما واقعا تعطیلات زیاد حوزه نگران کننده بود، لذا طرح تعطیلات را تنظیم کردیم اگر چه در مقام عمل مشکلاتی داشته است .
4) قانون اجرایی پوشیدن لباس روحانیت; این طرح به شورای مدیریت آن روز داده شد و مجددا هم پیگیری شد که براساس قانون و ضابطه ای باشد .
5) پیشنهاد اعزام روحانی و مبلغ به مناطق مختلف کشور، همین اجلاسیه ای که چند هفته گذشته برگزار شد و یکی از کمسیونهای آن، کمسیون هجرت بود . مجمع نمایندگان از یک سال پیش این طرح اعزام مبلغ به مناطق محروم را تصویب کرد و به شورای عالی داد .
6) به منظور آگاهی شورای عالی و مدیریت از آنچه در مجمع نمایندگان به تصویب می رسد و بالعکس دو رابط تعیین شد . یکی را به شورای عالی و دیگری به مدیریت حوزه معرفی کردیم . اینها مرتب در جریان مسائل و مشغول پیگیری اند . مشکلات ما را به آنان و مشکلات و مسائل شورای عالی و مدیریت را به مجمع نمایندگان منتقل می کنند .
7) مدتها دوستان ما به این فکر بودند که سازمانها و نهادها در مشهد رضوی، جایگاهی برای پرسنل و مجموعه خودشان دارند در حالی که طلاب حوزه به عشق زیارت به آنجا می روند ولی دچار سرگردانی هستند، بخصوص طلبه های جوانی که می خواهند مدتی در آنجا بمانند لذا نامه ای به محضر شورای عالی نوشتیم و پیشنهاد کردیم زائرسرای طلاب و فضلا در مشهد رضوی ساخته شود، که عزیزان ما آنجا که می روند در کمال آرامش بتوانند به معنویات بپردازند و این بشارت را بدهم که شورای عالی نامه ای به تولیت محترم آستان قدس رضوی نوشته و اخیرا پاسخ مساعد از ناحیه تولیت محترم به شورای عالی رسیده است .
8) پیشنهاد تشکیل فروشگاههای تعاونی مصرف طلاب، ما این پشنهاد را به شورای عالی ارائه دادیم . اخیرا اطلاع یافتیم با برادران صندوق قرض الحسنه و بیمه جلساتی برگزار شده و قرار شده که در آینده تعاونی مصرف طلاب به وجود بیاید تا مشکلات زندگی طلاب با عنایاتی که مقام معظم رهبری دارند برطرف شود .
9) تصویب واحد طرح و برنامه مجمع، احساس کردیم تا وقتی که مشکلات مدیریت حوزه را ندانیم، نمی توانیم طرح مناسب بدهیم . لذا عده ای را به عنوان طرح و برنامه انتخاب کردیم . الآن واحد طرح و برنامه مجمع در واحد طرح و برنامه حوزه حضور جدی و فعال
دارد . مشکلات آنجا را به مجمع و مسائل و پیشنهادهای ما را به مدیریت منتقل می کند .
10) بررسی و تصویب شرایط پذیرش «مرکز عالی تربیت مبلغ » و ارائه به مدیریت حوزه از دیگر کارهای مجمع است .
بررسی طرح هماهنگ سازی مراکز تحقیقاتی - علمی، در دستور کار مجمع است . بدین منظور که این مراکز مختلف تحقیقاتی جهت پیدا کنند و در جهت خدمت به اسلام و حوزه بیشتر کار کنند .
موضع گیریها در فرصتهای مناسب، صدور اطلاعیه ها و حضور در مجالسی که مجمع لازم دیده از دیگر اقدامات است .
طرح شناسنامه طلاب
در حوزه نیروهای قابلی وجود دارند که ما نمی دانیم این نیروها دارای چه توان و خلاقیتی هستند . مجمع در تلاش است که بتواند این کار را به نحو احسن انجام بدهد که از قابلیتها و ظرفیتهای اساتید، بزرگان، فضلا و طلاب حوزه به نحو احسن استفاده شود .
ج) ارتباطات
جلساتی در خدمت مقام معظم رهبری، مراجع بزرگوار تقلید، جامعه مدرسین، دبیر محترم شورای عالی، ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس داشته ایم، که خوشبختانه آثار بسیار مثبتی داشته است .
د) خدمات نمایندگان
نمایندگان شما، نمایندگان کم توقعی هستند و هیچ تشکیلاتی در دنیا سراغ ندارید که نماینده انتخاب کنند و بدون هیچ چشمداشتی خدمت کند . این از ویژگیهای حوزه است . و این جای بسی مباهات است و من شاهد بودم که نمایندگان برای حل مشکلات مالی طلاب گاهی خودشان را بدهکار کردند .
این بود خلاصه ای از تلاش مجمع نمایندگان در جهت اعتلای حوزه مقدسه و خدمت به طلاب و فضلای بزرگوار . بدین امید که در آینده پر شتابتر حرکت نموده و مشکلات را یکی پس از دیگری حل کند .
پی نوشت:
1) برای آگاهی بیشتر به اساسنامه مجمع مراجعه کنید .
جستجو در قاموس نور