اشاره:
آنچه که در مجامع بین المللی به عنوان «فلسطین» شناخته شده، نوار غزه و کرانة باختری است و سرزمین های اشغال شده توسط صهیونیست ها تحت عنوان اسرائیل شناخته می شود. امّا با توجه به اعتقاد ما مبنی بر اینکه صهیونیست ها سرزمین فلسطین را اشغال کرده اند هرگاه در ضمن این مقاله کلمة فلسطین به کار برده شود منظور تمام خاک فلسطین پیش از تقسیم است. به امید روزی که فلسطین تمامیت ارضی خود را باز یابد و اسرائیل از نقشة جهان محو گردد. إن شاءالله
جغرافیای فلسطین
فلسطین منطقه ای عربی است که از طرف غرب به دریای مدیترانه؛ از طرف شمال، به جمهوری لبنان؛ از جانب شرق به نهر اردن و جمهوری سوریه و از ناحیة جنوب، به شبه جزیرة سینا که قسمتی از مصر است، محدود می باشد.1 وسعت تمام فلسطین 27024 کیلومتر مربع است. 2 از رودهای فلسطین می توان رودهای اردن، المقطع و العوجا را نام برد. فلسطین دارای سه دریاچه به نام های حوله، دریای مرده و طبریه است. دریای مرده دارای املاح زیادی است که مهم ترین آنها «پتاس» است. همچنین این دریاچه از نظر مواد منگنز، سدیم و برومین بسیار غنی است. دریاچة طبریه نیز نقش مهمّی در حوادث آخرالزّمان دارد که به آن خواهیم پرداخت. این کشور در منطقة معتدل واقع است، ولی آب و هوای آن در همة نقاط یکسان نیست. 3
اماکن مذهبی
در شهر بیت المقدّس، اماکن وجایگاه های مقدّس، فراوان است. مهم ترین جایگاه های مقدّس از نظر مسلمانان، مسجدالاقصی ومسجدالصّخره است. فاصلة مسجدالاقصی از مسجدالصّخره، حدود پانصد متر می باشد و پیرامون آنها مجموعه ای از اماکن وجایگاه های مقدّس قرار دارد. به همین دلیل، تمام این منطقه را که بیش از صد هزار متر مربع است، «حرم شریف» می گویند. پس از آنکه مسلمانان در سال پانزدهم هجری، بیت المقدّس را فتح کردند، ساختمان اصلی مسجدالاقصی را بنا نمودند. در آن زمان که مسلمانان وارد شهر بیت المقدّس شدند، از پرستش گاه و اماکن مقدّس قدیمی تقریباً چیزی به جا نمانده و در اثر گذشت زمان و حوادث مختلف از بین رفته بود. به همین دلیل، مسلمانان پس از تحقیق، محلّ اصلی پرستش گاه حضرت سلیمان را یافتند و مسجدالاقصی را در آن محل بنا کردند. 4 در بیت المقدّس ابواب گوناگونی وجود دارد، که هریک به نوعی با زندگی پیامبران ارتباط داشته است. مانند «باب التوبه» که خداوند توبة حضرت داوود(ع) را در آنجا پذیرفت. «باب السّکینه» که محراب حضرت مریم(س) دختر عمران در آنجا واقع است، نیز جایگاه مقدّسی است که فرشتگان برای مریم(س) میوة بهشتی آوردند.5 همچنین محراب زکریا(ع) که فرشتگان تولّد یحیی(ع) را به وی بشارت دادند.6
نگاهی به گذشتة فلسطین
حدود 2500 سال قبل از میلاد، چند قبیلة سامی، به منطقة فلسطین فعلی مهاجرت کردند و در آن سکنا گزیدند که بعدها «کنعانیان» نامیده شدند. تقریباً 1805 سال قبل از میلاد، حضرت ابراهیم خلیل(ع) از شهر «اور» عراق به سرزمین کنعان (فلسطین) مهاجرت فرمودند. در همین جا حضرت اسحاق متولد شد و از اسحاق، حضرت یعقوب به دنیا آمد و به اسم «اسرائیل» نامیده شد. یهود را به جهت انتساب به حضرت یعقوب، بنی اسرائیل می نامند.7 این آغاز عصر عبرانیان در فلسطین است. در این عصر فلسطین عرصة تاخت و تاز و کشمکش های فراوان بود؛ تا اینکه در سال 70 میلادی «تیتوس» فرزند امپراتور روم با هشتاد هزار سرباز، اورشلیم را محاصره کرد و پس از چند روز مقاومت یهودیان، سرانجام رومیان فاتح شدند و قوم یهود دوباره آواره گشت. در زمان خسرو دوم ساسانی میان امپراتوری ایران و روم جنگ درگرفت که به پیروزی ایرانیان انجامید و اورشلیم فتح شد امّا پس از مرگ خسرو پرویز این سرزمین دوباره به دست مسیحیان افتاد.8
در زمان خلیفة اوّل، وی سپاهی را روانة سوریه و فلسطین کرد که با درگذشت او، در زمان خلیفة دوم، سوریه و بیت المقدّس به دست مسلمانان افتاد. اهالی شهر مقاومت زیادی کردند امّا طولانی شدن محاصره، مشکل غذا و... آنان را مجبور به تسلیم کرد و قرارداد صلح منعقد شد. از آن زمان فلسطین در دست مسلمانان بود.9
از سال 1095میلادی با تهاجم اروپاییان علیه مسلمانان، جنگ های صلیبی آغاز شدکه حدود دو قرن ادامه یافت. اگرچه این جنگ علت های گوناگونی داشت امّا مورخان یکی از علت های آن را مسئلة فلسطین و شهر بیت المقدّس ذکر می کنند.10 علاوه بر عامل مهم و اساسی عواطف مذهبی، عوامل دیگری هم ایجاب می کرد که مردم اروپا این دعوت را بپذیرند: ارتشی ها به امید فتح وکشورگشایی، تجّار و کسبه به آرزوی درآمد سرشار و مجرمان زیادی برای گرفتن عفو و بخشش.11 صلیبی ها پس از نبردی سخت و محاصرة طولانی بیت المقدّس، وارد شهر شده، دست به قتل عام زدند و همه چیز را به عنوان غنیمت غارت کردند. در مراحل پایانی جنگ دوم صلیبی، صلاح الدّین ایوبی صلیبیون را تار و مار کرد و بیت المقدّس را باز پس گرفت. پس از هفتمین جنگ صلیبی و مرگ آخرین پادشاه سلسلة ایوبی، ممالیک حدود سه قرن زمام امور را در دست گرفته، بیت المقدّس را نیز در اختیار داشتند. آنها با سپاه مغول جنگیدند و آنها را شکست دادند و بازماندگان صلیبی ها را در عکّا نابود ساختند.12 تا اینکه سلطان سلیم عثمانی به شهر های فلسطین حمله برد و آنها را تصرّف کرد و فلسطین به حوزة حکومت عثمانی درآمد.13
در اوایل قرن بیستم صهیونیست ها با استفاده از سلطة انگلستان بر فلسطین، راه حلّ تشکیل یک کشور یهودی را مطرح کردند. کوشش صهیونیست ها نتیجه بخشید و توانستند نظر «لرد بالفور» وزیر خارجة انگلیس را جلب کنند. سرانجام در نوامبر 1917 اعلامیة بالفور در مورد تصویب طرح تأسیس «کانون ملّی یهود» در سرزمین فلسطین، در کابینة انگلستان منتشر شد و آمریکا نیز از این طرح حمایت کرد. سرانجام در آوریل 1920 متّفقین و جامعة ملل، قیمومیت فلسطین را رسماً به انگلستان واگذار کردند. با واگذاری حکومت از سوی انگلستان به یک یهودی، مهاجرت و انتقال یهودیان به فلسطین شروع شد. این امر، موجب قیام و شورش اعراب شد و زد و خوردهای بسیاری بین اعراب و مهاجران صورت گرفت. از دهة چهل، مسئلة فلسطین به یک مسئلة عربی تبدیل شد و در رأس مسائل بین المللی قرار گرفت. در طول جنگ جهانی دوم، آرامش نسبی بر فلسطین حکم فرما بود. پس از جنگ و جدال فراوان، مسئلة فلسطین به سازمان ملل ارجاع داده شد و سرانجام با تلاش های صهیونیست ها و آمریکا، عصر روز 29 نوامبر مجمع عمومی تشکیل و اخذ رأی شروع شد. برخلاف انتظار همه، سی و دو نفر به نفع تقسیم فلسطین رأی دادند، سیزده نفر بر ضدّ تقسیم، یک نفر غائب شد و ده نفر هم آرای سفید داشتند. انگلستان در 14 مه 1948 به قیمومیت خود پایان داد و نیروهایش را از فلسطین خارج کرد. در همان روز، «شورای ملّی یهود» در تل آویو تشکیل شد و در ساعت چهار بعد از ظهر همان روز موجودیت دولت اسرائیل توسط «دیوید بن گوریون» در موزة تل آویو اعلام گردید.
پس از اعلام موجودیت رژیم اشغالگر قدس توسط بن گوریون، اوّلین جنگی که این رژیم علیه فلسطین و کشورهای عربی منطقه به راه انداخت به جنگ 1948 معروف است. در طی این جنگ صهیونیست ها 78 درصد خاک فلسطین را تحت اشغال خود درآوردند و نخستین مرحلة آوارگی بزرگ فلسطینیان به وقوع پیوست. در مه سال 1949 اسرائیل به عضویت سازمان ملل درآمد. در 28 مه 1964 سازمان آزادی بخش فلسطین اعلام موجودیت کرد و مبارزات فلسطینیان شکل جدیدی به خود گرفت.14
جنگ 1967 از سوی رژیم صهیونیستی در حالی شروع شد که کشورهای عربی از قبل، خود را برای آن آماده کرده بودند. نیروهای نظامی کشورهای عربی به طرف مرزهای اسرائیل در حرکت بودند و پیروزی را قریب الوقوع می پنداشتند که با حملة غافل گیرانة تانک های رژیم صهیونیستی رو به رو شدند. این جنگ که از زمین و هوا آغاز شده بود، مدت شش روز به طول انجامید و به جنگ شش روزة اعراب و اسرائیل معروف شد. اسرائیل در طی این جنگ علاوه بر نوار غزّه و کرانة باختری رود اردن، بلندی های جولان در سوریه و صحرای سینا در مصر را اشغال و بیت المقدّس را ضمیمة خاک خود کرد. سازمان ملل طی قطع نامه ای اسرائیل را به عقب نشینی از سرزمین های اشغالی فراخواند امّا اسرائیل شرط عقب نشینی خود از مناطق اشغالی را به رسمیت شناختن این رژیم از سوی اعراب اعلام کرد.15
در اکتبر 1973 مصر و سوریه با شعار الله اکبر به اسرائیل هجوم بردند و در ابتدای کار موفقیت هایی به دست آوردند امّا حمایت آمریکا و غرب باعث شد نتیجة جنگ به نفع اسرائیل رغم بخورد و بتواند منطقة محدودی را تحت تصرّف درآورد و نهایتاً این جنگ با انعقاد قرارداد صلح پایان یافت. در 1974 سازمان ملل، سازمان آزادی بخش فلسطین را به رسمیت شناخت. پیامد این جنگ، کشانده شدن رهبران کشورهای عربی به روند صلح و سازش بود. چنان که در سال 1978 در محلّ کمپ دیوید، انور سادات رئیس جمهور مصر و مناخیم بگین نخست وزیر اسرائیل پیمان صلح منعقد کردند و مصر در ازای پس گرفتن صحرای سینا موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. این واقعه در آستانة پیروزی انقلاب اسلامی ایران رخ داد.16
فلسطین امروز؛ جنبش ها
در فاصلة بین سال های 1967(شکست حملة اعراب)تا 1982(حملة اسرائیل به لبنان) چندین سازمان و گروه مبارز فلسطینی، تأسیس، متلاشی، ادغام یا گرفتار اختلافات داخلی و انشعاب شد. این سازمان ها عمدتاً تحت تأثیر ناسیونالیسم عربی، سوسیالیسم و مارکسیسم قرار داشتند و هر کدام از جانب یکی از دول عربی پشتیبانی می شدند و به سیاست های منطقه ای آن دولت وابسته بودند. مهم ترین این سازمان ها و گروه ها عبارتند از:
سازمان الفتح، الصاعقه، جبهة دمکراتیک آزادی بخش فلسطین، جبهة خلق آزادی بخش فلسطین. با نگاهی به تاریخ مبارزات مردم و گروه های فلسطینی، از زمان تأسیس رژیم صهیونیستی تا قبل از انتفاضه، به خوبی مشخص می شود که این گروه ها نتوانسته اند به نتایج امیدوار کننده ای دست یابند.
در این قسمت به برخی از دلایل عمدة این ناکامی مروری گذرا داریم: 1. اختلافات ایدئولوژیکی،
2. اختلافات در خطّ مشی مبارزه، 3. نداشتن رهبری واحد، 4. وابستگی گروه های مبارزه به کشورهای عربی، 5. مبارزات مقطعی
انتفاضه، محصول شرایط جدید روانی ـ فکری و سیاسی ـ اجتماعی فلسطینی ها در عرصة داخلی و روابط بین الملل، به ویژه جهان اسلام است.
هسته های اصلی مبارزه از درون مساجد با فکر و اندیشة اسلامی شروع شد و گسترش یافت و مبارزات به شکل مردمی و همه جانبه در آمد.
در سال های اخیر شاهد شکل گیری و پیدایش سازمان ها و گروه های متعدّدی هستیم که همگی تحت نام «اسلام» و شعارهای اسلامی به فعالیت می پردازند. حماس و جهاد اسلامی در این گروه قرار می گیرند. از میان گروه های مختلف فلسطینی، چهار گروه ذیل حضور فعّال دارند و سایر گروه ها از نفوذ بسیار کمی برخوردارند:
1. فتح: نفوذ مردمی این گروه بین 40 تا 46 درصد در نوسان است و جریان های ملی و چپ را پوشش می دهد. از رهبران آن می توان به «یاسر عرفات»، «صلاح خلف» و «خلیل ابراهیم الوزیر» اشاره کرد. این سازمان از سوی کشورهایی چون عربستان حمایت می شود.
2. حرکـ［ المقاومـة الاسلامیه فی فلسطین (حماس): حماس یک جنبش اسلام گرای گسترده است که حدود دو ماه بعد از وقوع انتفاضه در نوار غزّه (انتفاضة اوّل) توسط «شیخ احمد یاسین» شکل گرفت. این جنبش، از میان نیروهای اخوان المسلمین فلسطین برخاست. منشور حماس که در 26 ماده در اوت 1988 منتشر شد، فلسطین را یک سرزمین موقوفة اسلامی می داند که آزادی آن از طریق جهاد برای هر مسلمانی یک واجب عینی به شمار می رود. این سازمان که از گستردگی وسیعی برخوردار است، یک رقیب اساسی برای سازمان آزادی بخش فلسطین محسوب می شود و در همة عرصه های سیاسی ـ اجتماعی فلسطین، اعم از دانشگاه ها، کارخانه ها، اردوگاه ها و سایر مراکز و اصناف فعالیت دارد. حماس، صلح با اسرائیل را نمی پذیرد. از دیدگاه حماس باید کلّ فلسطین را از چنگال صهیونیسم آزاد کرد. هیچ کس یا کشوری حق ندارد جزء یا کلّ این سرزمین را به دیگران اعطا کند. از دیدگاه حماس تنها راه حلّ مسئلة فلسطین این است که یهودیان و مسیحیان «تحت سایة امن اسلام» در صلح زندگی کنند.
3. جهاد اسلامی: سازمان جهاد اسلامی فلسطین، در اواخر دهة هفتاد میلادی و تحت تأثیر اندیشة امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی ایران، توسط گروهی از انقلابیان فلسطینی بنیان نهاده شد. از جمله رهبران آن می توان به «شیخ عبد العزیز عوده» و شهید «فتحی شقاقی»، «احمد مهنا»، «فرید ابومخ» و «خالد دیاب» اشاره کرد. جهاد اسلامی ابتدا به آموزش نظامی پرداخت و در اوایل کار، با سازمان الفتح در سرزمین های اشغالی و خارج از آن مرتبط بود و اعضای الفتح آنان را آموزش نظامی می دادند. این سازمان، خواهان آزادی کلّ فلسطین است و تنها راه آزادی را بسیج همة نیروهای اسلامی و انجام عملیات نظامی می داند. همچنین خواهان نابودی صهیونیسم و تشکیل حکومت اسلامی در فلسطین می باشد.
4. جبهة خلق برای آزادی فلسطین: این گروه که از سوی لیبی حمایت می شود، طرفدار عقاید مارکسیستی است. از رهبران اصلی آن می توان به «جرج حبش» و «محمد تیسر قبا» اشاره کرد.16
فلسطین امروز؛ حکومت
تا قبل از برگزاری انتخابات پارلمانی در اراضی اشغالی که به پیروزی حماس انجامید، جنبش فتح یکّه تاز عرصة سیاست در فلسطین بود. پس از تشکیل دولت خودگردان جنبش فتح، که ستون فقرات این تشکیلات به شمار می آمد و اعضا و هوادران این جنبش، در غیاب سایر گروه های فلسطینی که منتقد سیاست های رهبران فتح بودند، در سازمان ها و نهادهای وابسته به تشکیلات خودگردان حضور داشتند. جنبش های حماس و جهاد اسلامی، فتح را به دلیل سازش با رژیم صهیونیستی و خیانت به آرمان های فلسطین مورد سرزنش قرار می دادند و از پیوستن به فرآیندهای سیاسی درون تشکیلات خودگردان خودداری می کردند. با مرگ یاسر عرفات در نوامبر 2004 محمود عبّاس بر سر کار آمد. با برگزاری انتخابات پارلمانی ژانویه، حماس که برای اوّلین بار در انتخابات شرکت کرده بود به پیروزی چشم گیری دست یافت و نزدیک به دو سوم کرسی های پارلمان را از آن خود کرد. از آنجایی که حماس حاضر به پذیرش توافقات گذشتة دولت خودگردان، از جمله نقشة راه و دوری جستن از دفاع مسلّحانه نبود، اروپا و آمریکا، کمک های مالی خود را به دولت خودگردان قطع کردند.18 تا اینکه مبارزان فلسطینی به منظور برهم زدن طرح رفراندوم محمود عبّاس و به چالش کشیدن اسرائیل با طرّاحی عملیاتی بی سابقه، در پاسخ به تجاوز دد منشانة رژیم صهیونیستی، به یک پایگاه نظامی اشغال گران حمله کردند و علاوه بر کشته و مجروح کردن چند سرباز اسرائیلی یک سرجوخة اسرائیلی را به اسارت گرفتند. اسرائیل در واکنشی سخت و سریع به این اقدام، حملة همه جانبه ای را به غزّه آغاز کرد. چند روز پس از تهاجم اسرائیل به غزّه، حماس تنها راه حلّ این بحران را تبادل اسرا عنوان کرد و خواستار آزادی تمام زندانیان فلسطینی شد.19 این جنگ نیز مانند سایر جنگ های بین اسرائیل و فلسطینیان با قرار آتش بس پایان یافت. هرچند در این جنگ نوار غزّه بر اثر حملات اسرائیل خسارات فراوانی را متحمل شد امّا اسرائیل نتوانست به هدف خود، یعنی نابودی حماس دست بیابد و به نظر می رسد این جنگ دارای نتایج بینابین بوده است.
فلسطین امروز؛ جمعیت
جمعیت فلسطین اشغالی (اسرائیل): طبق آماری که صهیونیست ها منتشر نموده اند، جمعیت فلسطین اشغالی در سال 1995 میلادی 000/142/5 بوده است.
جمعیت ادیان مختلف در تمام فلسطین اشغالی (اسرائیل): الف ـ مسلمانان: 720 هزار نفر (البته تعداد 3 تا 4 میلیون فلسطینی آواره که به سبب ظلم، جور، کشتار و اشغال خانه و کاشانة خود توسط صهیونیست ها مجبور به ترک فلسطین اشغالی شده اند، در این آمار منظور نشده است).
ب ـ مسیحیان: 205 هزار نفر؛
ج ـ جهودان: 4218 هزار نفر، هجوم صهیونیست ها به فلسطین باعث گردید که جمعیت آنان در مدت کوتاهی چند برابر گردد، ولی جمعیت فلسطینیان به علت قتل عام، شکنجه و آزار صهیونیست ها روز به روز کاهش یافته است.20
فلسطین امروز؛ اقتصاد
منابع اقتصادی تشکیلات خودگردان عبارت است ازکشاورزی، درآمد کارگرانی که در خارج از فلسطین مشغول به کارند، کارگاه های صنعتی کوچک و مقداری درآمد از صنعت جهانگردی. البتّه می توان کمک های خارجی را نیز به این مقدار افزود.21 وابستگی شدید اقتصاد و بازار فلسطین به رژیم صهیونیستی، باعث تأثیرات منفی بر اقتصاد و منابع درآمدی مناطق تحت حکومت خودگردان شده است. این امر از طریق اخراج کارگران فلسطینی یا جلوگیری از ورود کالاهای فلسطینی به مناطق تحت اشغال صورت می گیرد.22 در حقیقت اخراج کارگران فلسطینی از سرزمین های اشغالی 1948 و محاصرة مناطق حکومت خودگردان از اقدامات عادی رژیم صهیونیستی در قبال انتفاضة الاقصی است.23 لازم به ذکر است که با روی کار آمدن دولت حماس، کمک های مالی اروپا و آمریکا قطع و محاصرة اقتصادی غزّه تشدید گردید.
نقش فلسطین در وقایع آخرالزمان
لازم به ذکر است که بخش عمدة روایات آخرالزمانی فلسطین به آخرین مرحلة جنبش سفیانی (شکست وی و فتح قدس) می پردازند. ما نیز مطالب را با تأکید بر همین بخش آورده ایم. به طور کلّی، جنبش سفیانی در سه مرحله انجام می شود: نخست مرحلة تثبیت سلطة وی در شش ماهة اوّل و استیلای وی بر شام. مرحلة دوم: هجوم و پیکار او در عراق و حجاز. مرحلة سوم: بازگشت وی از توسعه طلبی در عراق و حجاز و روبه رو شدن با سپاه حضرت مهدی(ع) جهت حفظ متصرّفات باقی مانده اش از سرزمین شام و قدس24 که ما به شرح مرحلة سوم، یعنی فتح قدس می پردازیم.
بر طبق روایات، حضرت مهدی(ع) در شروع نمودن نبرد درنگ می کند و مدّتی در حومة دمشق می ماند تا بزرگان و مؤمنان اهل شام؛ آنان که هنوز به وی نپیوسته اند، ملحق شوند. سپس حضرت از سفیانی می خواهد که جهت گفت وگو شخصاً با آن بزرگوار ملاقات کند. وقتی یکدیگر را ملاقات می کنند، سفیانی تحت تأثیر شخصیت حضرت مهدی(ع) قرار می گیرد، با آن حضرت بیعت می کند و تصمیم می گیرد دست از جنگ بردارد و منطقه را تسلیم امام(ع) نماید. امّا نزدیکان و پشتیبانان سفیانی که از قبیلة بنی کلب هستند، وی را پس از سرزنش و نکوهش، از تصمیم خود منصرف می سازند.24 به همین جهت برمی گردد و تقاضای فسخ پیمان می کند. امام نیز بیعت وی را فسخ می کند. آنگاه سفیانی لشکریان خود را برای جنگ با امام بسیج می کند. محورهای جنگ بزرگ از عکّا تا صور، از آنجا تا انطاکیه در ساحل دریا و از دمشق تا طبریه و تا داخل قدس گسترش می یابد26 و سپاهیان سفیانی به بدترین شکل شکست می خورند و سفیانی نیز دستگیر می شود و چنان که روایات می گویند وی را در کنار دریاچة طبریه یا در ناحیة ورودی قدس به قتل می رسانند.27 بنا بر نقل روایات، امام مهدی(ع) نسخه های اصلی تورات را از درون غاری در انطاکیه و کوهی در فلسطین و از دریاچة طبریه بیرون آورده، با استناد به آن یهودیان را محکوم نموده، نشانه ها، علامت ها و معجزات را برای آنان آشکار می سازد. برخی از یهودیان که بعد از نبرد آزادی قدس جان سالم به در برده اند تسلیم آن بزرگوار شده و کسانی که تسلیم نمی شوند از کشورهای عربی اخراج می گردند.27 پس از آن، حضرت عیسی(ع) فرود می آید. در شماری از روایات آمده است که محلّ فرود آمدن عیسی(ع) قدس خواهد بود. 28 مجلسی در «بحارالانوار» از امام باقر(ع) روایت کرده که فرمودند: «پیش از قیامت، عیسی به دنیا فرود می آید و هیچ کس از ملّت یهود و مسیحی نمی ماند مگر آنکه قبل از مرگ به او ایمان می آورد و آن حضرت پشت سر حضرت مهدی(ع) نماز می گزارد».29
به امید آن روز
پی نوشت ها:
1. زعیتر، اکرم، سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار، ص 41.
2. همان، ص 42.
3. همان 47.
4. صفاتاج، مجید، انتفاضه الاقصی قیام دوزخیان سرزمین مقدّس، ص 29 و30.
5. همان، ص31.
6. همان، ص 31 و32.
7. سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار، ص 56.
8. صفا تاج، مجید، دانشنامة فلسطین، ج3، ص 14.
9. همان.
10. همان.
11. سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار، ص 77.
12. دانشنامة فلسطین، ج3، ص 14.
13. همان، ص 15.
14. همان، ص 16.
15. همان.
16. همان، ص 17.
17. دهقانی، محمود، سایت مرکز تحقیقات استراتژیک (www. csr. ir)، مقاله «دولت وحدت ملی در فلسطین».
18. سایت مرکز تحقیقات استراتژیک (www. csr. ir)، مقاله «بررسی تحوّلات اخیر در سرزمین های اشغالی».
19. میر لوحی، سید هاشم، آمریکا بدون نقاب، ص 250.
20. انتفاضه الاقصی قیام دوزخیان سرزمین مقدس، ص 73.
21. همان، 74.
22. همان، ص 74 و 75.
23. کورانی، علی، عصر ظهور، ص 125.
24. همان، ص 154.
25. همان، ص 155.
26. همان، ص 156.
27. همان، ص 36.
28. همان، ص 342.
29. همان، ص 341.
جستجو در قاموس نور