مقدمه
از آن جا که شناسایی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانواده بشری و حقوق یکسان و انتقال ناپذیر آنان اساس آزادی, عدالت و صلح را در جهان تشکیل می دهد.
از آن جا که عدم شناسایی و تحقیر حقوق بشر منتهی به اعمال وحشیانه ای گردیده است که روح بشریت را به عصیان واداشته و ظهور دنیایی که در آن افراد بشر در بیان و عقیده, آزاد و از ترس و فقر, فارغ باشند به عنوان بالاترین آمال بشر اعلام شده است.
از آن جا که اساساً حقوق انسانی را باید با اجرای قانون حمایت کرد, تا بشر به عنوان آخرین علاج به قیام بر ضد ظلم و فشار مجبور نگردد.
از آن جا که اساساً لازم است توسعه روابط دوستانه بین الملل را مورد تشویق قرار داد.
از آن جا که مردم ملل متحد, ایمان خود را به حقوق اساسی بشر و مقام و ارزش فرد انسانی و تساوی حقوق مرد و زن مجدداً در منشور, اعلام کرده اند و تصمیم راسخ گرفته اند که به پیشرفت اجتماعی, کمک کنند و در محیطی آزاد, وضع زندگی بهتری به وجود آورند.
از آن جا که دول عضو, متعهد شده اند که احترام جهانی و رعایت واقعی حقوق بشر و آزادیهای اساسی را با همکاری سازمان ملل متحد تأمین کنند.
از آن جا که حسن تفاهم مشترکی نسبت به این حقوق و آزادیها برای اجرای کامل این تعهد, کمال اهمیت را دارد.
مجمع عمومی, این اعلامیه جهانی حقوق بشر را آرمان مشترکی برای تمام مردم و کلیه ملل, اعلام می کند تا جمیع افراد و همه ارکان اجتماع, این اعلامیه را دایماً در مد نظر داشته باشند و مجاهدت کنند که به وسیله تعلیم و تربیت, احترام این حقوق و آزادیها توسعه یابد و با تدابیر تدریجی ملی و بین المللی, شناسایی و اجرای واقعی و حیاتی آنها چه در میان خود ملل عضو و چه در بین مردم کشورهایی که در قلمرو آنها می باشند تأمین گردد.
ماده1
تمام افراد بشر آزاد به دنیا می آیند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند. همه دارای عقل و وجدان می باشند و باید نسبت به یکدیگر با روح برادری رفتار کنند.
ماده2
هرکس می تواند بدون هیچ گونه تمایز, مخصوصاً از حیث نژاد, رنگ, جنس, زبان, مذهب, عقیده سیاسی یا هر عقیده دیگر و همچنین ملیت, وضع اجتماعی, ثروت, ولادت یا هر موقعیت دیگر, از تمام حقوق و کلیه آزادیهایی که در اعلامیه حاضر ذکر شده است, بهره مند گردد.
به علاوه, هیچ تبعیضی به عمل نخواهد آمد که مبتنی بر وضع سیاسی, اداری و قضایی یا بین المللی کشور یا سرزمینی باشد که شخص به آن تعلق دارد, خواه این کشور مستقل, تحت قیمومت یا غیر خودمختار بوده یا حاکمیت آن به شکلی محدود شده باشد.
ماده3
هرکس حق زندگی, آزادی و امنیت شخصی دارد.
ماده4
احدی را نمی توان در بردگی نگاه داشت و دادوستد بردگان به هر شکلی که باشد ممنوع است.
ماده5
احدی را نمی توان تحت شکنجه یا مجازات یا رفتاری قرار داد که ظالمانه و یا برخلاف انسانیت بشری یا موهن باشد.
ماده6
هرکس حق دارد که شخصیت حقوقی او, در همه جا, به عنوان یک انسان در مقابل قانون شناخته شود.
ماده7
همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بدون تبعیض و بالسویه از حمایت قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی که ناقض اعلامیه حاضر باشد و بر علیه هر تحریکی که برای چنین تبعیضی به عمل آید,به طور تساوی از حمایت قانون بهره مند شوند.
ماده8
در برابر اعمالی که حقوق اساسی فرد را مورد تجاوز قرار بدهد و آن حقوق به وسیله قانون اساسی یا قانون دیگری برای او شناخته شده باشد, هرکس حق رجوع مؤثر به محاکم ملی صالحه دارد.
ماده9
احدی نمی تواند خودسرانه توقیف, حبس یا تبعید شود.
ماده10
هرکس, با مساوات کامل, حق دارد که دعوایش به وسیله دادگاه مستقل و بی طرفی, منصفانه و علناً رسیدگی بشود و چنین دادگاهی درباره حقوق و الزامات او یا هر اتهام جزائی که به او توجه پیدا کرده باشد, اتخاذ تصمیم بنماید.
ماده11
1. هرکس که به بزه کاری متهم شده باشد, بی گناه محسوب خواهد شد, تا وقتی که در جریان یک دعوای عمومی که در آن کلیه تضمینهای لازم برای دفاع او تأمین شده باشد, تقصیر او قانوناً محرز گردد.
2. هیچ کس برای انجام یا عدم انجام عملی که در موقع ارتکاب آن عمل به موجب حقوق ملی یا بین المللی, جرم شناخته نمی شده است, محکوم نخواهد شد. به همین طریق هیچ مجازاتی شدیدتر از آن چه که در موقع ارتکاب جرم بدان تعلق می گرفت درباره احدی اعمال نخواهد شد.
ماده12
احدی در زندگی خصوصی, امور خانوادگی, اقامتگاه یا مکاتبات خود, نباید مورد مداخله های خودسرانه واقع شود و شرافت و اسم و رسمش نباید مورد حمله قرار گیرد. هرکس حق دارد که در مقابل این گونه مداخلات و حملات, مورد حمایت قانون قرار گیرد.
ماده13
1. هرکس حق دارد که در داخل هر کشوری آزادانه عبور و مرور کند و محل اقامت خود را انتخاب نماید.
2. هرکس حق دارد هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کند یا به کشور خود باز گردد.
ماده14
1. هرکس حق دارد که در برابر تعقیب, شکنجه و آزار, پناهگاهی جست وجو کند و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.
2. در موردی که تعقیب, واقعاً مبتنی به جرم عمومی و غیر سیاسی یا رفتارهایی مخالف با اصول و مقاصد ملل متحد باشد, نمی توان از این حق استفاده نمود.
ماده15
1. هرکس حق دارد که دارای تابعیت باشد.
2. احدی را نمی توان خودسرانه از تابعیت خود, یا از حق تغییر تابعیت محروم کرد.
ماده16
1. هر زن و مرد بالغی حق دارد, بدون هیچ گونه محدودیت از نظر نژاد, ملیت, تابعیت یا مذهب با همدیگر زناشویی کنند و تشکیل خانواده دهند. در تمام مدت زناشویی و هنگام انحلال آن, زن و شوهر در کلیه امور مربوط به ازدواج, دارای حقوق مساوی می باشند.
2. ازدواج باید با رضایت کامل و آزادانه زن و مرد واقع شود.
3. خانواده رکن طبیعی و اساسی اجتماع است و حق دارد از حمایت جامعه و دولت بهره مند شود.
ماده17
1. هر شخص, منفرداً یا به طور اجتماع حق مالکیت دارد.
2. احدی را نمی توان خودسرانه از حق مالکیت محروم نمود.
ماده18
هرکس حق دارد که از آزادی فکر, وجدان و مذهب بهره مند شود. این عقیده متضمن آزادی تغییر مذهب یا عقیده و همچنین متضمن آزادی اظهار عقیده و ایمان می باشد و نیز شامل تعلیمات مذهبی و اجرای مراسم دینی است. هرکس می تواند از این حقوق, منفرداً یا مجتمعاً, به طور خصوصی یا به طور عمومی برخوردار باشد.
ماده19
هرکس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور, شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن, به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی, آزاد باشد.
ماده20
1. هرکس حق دارد آزادانه مجامع و جمعیت های مسالمت آمیز تشکیل دهد.
2. هیچ کس را نمی توان مجبور به شرکت در اجتماعی کرد.
ماده21
1. هرکس حق دارد که در اداره عمومی کشور خود, خواه مستقیماً و خواه با وساطت نمایندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند شرکت جوید.
2. هرکس حق دارد با تساوی شرایط, به مشاغل عمومی کشور خود نایل آید.
3. اساس و منشأ قدرت حکومت, اراده مردم است. این اراده باید به وسیله انتخاباتی ابراز گردد که از روی صداقت و به طور ادواری صورت پذیرد. انتخابات باید عمومی و با رعایت مساوات باشد و با رأی مخفی, یا طریقه ای نظیر آن انجام گیرد که آزادی رأی را تأمین نماید.
ماده22
هرکس به عنوان عضو اجتماع حق امنیت اجتماعی دارد و مجاز است به وسیله مساعی ملی و همکاری بین المللی, حقوق اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی خود را که لازمه مقام و نمو آزادانه شخصیت اوست با رعایت تشکیلات و منابع هر کشور به دست آورد.
ماده23
1. هرکس حق دارد کار کند, کار خود را آزادانه انتخاب نماید, شرایط منصفانه و رضایتبخشی برای کار خواستار باشد و در مقابل بیکاری مورد حمایت قرار گیرد.
2. همه حق دارند که بدون هیچ تبعیضی در مقابل کار مساوی, اجرت مساوی دریافت دارند.
3. هرکس که کار می کند به مزد منصفانه و رضایت بخشی ذیحق می شود که زندگی او و خانواده اش را موافق شؤون انسانی تأمین کند و آن را در صورت لزوم با هر نوع وسایل دیگر حمایت اجتماعی, تکمیل نماید.
4. هرکس حق دارد که برای دفاع از منافع خود با دیگران اتحادیه تشکیل دهد ود ر اتحادیه ها نیز شرکت کند.
ماده24
هرکس حق استراحت و فراغت و تفریح دارد و بخصوص به محدودیت معقول ساعات کار و مرخصیهای ادواری, با اخذ حقوق, ذیحق می باشد.
ماده25
1. هرکس حق دارد که سطح زندگانی, سلامتی و رفاه خود و خانواده اش را از حیث خوراک و مسکن و مراقبتهای طبی و خدمات لازم اجتماعی تأمین کند و همچنین حق دارد که در مواقع بیکاری, بیماری, نقص اعضاء, بیوگی, پیری یا در تمام موارد دیگری که به علل خارج از اراده انسان, وسایل امرار معاش از بین رفته باشد, از شرایط آبرومندانه زندگی برخوردار شود.
2. مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت مخصوصی بهره مند شوند. کودکان چه بر اثر ازدواج و چه بدون ازدواج به دنیا آمده باشند, حق دارند که همه از یک نوع حمایت اجتماعی برخوردار شوند.
ماده26
1. هرکس حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی که مربوط به تعلیمات ابتدایی و اساسی است, باید مجانی باشد. آموزش ابتدایی اجباری است. آموزش حرفه ای باید عمومیت پیدا کند و آموزش عالی باید با شرایط تساوی کامل, به روی همه باز باشد تا همه, بنا به استعداد خود بتوانند از آن بهره مند گردند.
2. آموزش و پرورش باید طوری هدایت شود که شخصیت انسانی هرکس را به حد کمال رشد آن برساند و احترام حقوق و آزادیهای بشر را تقویت کند. آموزش و پرورش باید حسن تفاهم, گذشت و احترام به عقاید مخالف و دوستی بین تمام ملل و جمعیتهای نژادی یا مذهبی و همچنین توسعه فعالیتهای ملل متحد را در راه حفظ صلح, تسهیل نماید.
3. پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش فرزندان خود نسبت به دیگران اولویت دارند.
ماده27
1. هرکس حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع شرکت کند, از فنون و هنرها متمتع گردد و در پیشرفت علمی و فواید آن سهیم باشد.
2. هرکس حق دارد از حمایت منافع معنوی و مادی آثار علمی, فرهنگی یا هنری خود برخوردار شود.
ماده28
1. هرکس حق دارد برقراری نظمی را بخواهد که از لحاظ اجتماعی و بین المللی, حقوق و آزادیهایی را که در این اعلامیه ذکر گردیده است تأمین کند و آنها را به مورد عمل بگذارد.
ماده29
1. هرکس در مقابل آن جامعه ای وظیفه دارد که رشد آزاد و کامل شخصیت او را میسر سازد.
2. هرکس در اجرای حقوق و استفاده از آزادیهای خود, فقط تابع محدودیتهایی است که به وسیله قانون, منحصراً به منظور تأمین شناسایی و مراعات حقوق و آزادیهای دیگران و برای مقتضیات صحیح اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی, در شرایط یک جامعه دموکراتیک وضع گردیده است.
3. این حقوق و آزادیها, در هیچ موردی نمی تواند برخلاف مقاصد و اصول ملل متحد اجرا گردد.
ماده30
هیچ یک از مقررات اعلامیه حاضر نباید طوری تفسیر شود که متضمن حقی برای دولتی یا جمعیتی یا فردی باشد که به موجب آن بتواند هریک از حقوق و آزادیهای مندرج در این اعلامیه را از بین ببرد و یا در آن راه فعالیتی بنماید.