«فَمَن حاجَّکَ فیهِ مِن بَعدِ ما جاءَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدعُ اَبناءَنا وَ اَبناءَکُم وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُم وَ اَنفُسَنا وَ اَنفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهِل فَنَجعَل لَعنَةَ اللّهِ عَلی الکاذِبینَ؛ پس هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به مجادله برخیزند، به آنان بگو: بیایید ما و شما، فرزندان، زنان و نفوس خود را فرا خوانیم، آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغ گویان قرار دهیم.» (سوره آل عمران، آیه 61)
این آیه شریفه که به آیه مباهله مشهور است در این شماره مورد استفاده و استناد قرار گرفته و معرفی می شود.
معنای مباهله
مباهله در کتاب های لغت به معنای نفرین کردن به یکدیگر است 1؛ از دیر باز، هرگاه فردی می خواست حقانیت خود را به اثبات برساند و طرف مقابل خود را (دشمنش را) محکوم نماید، پیشنهاد مباهله می داد. آنگاه یک دیگر را نفرین می کردند، هر کدام که نفرینش اثر می کرد، قطعاً حقانیت خود را ثابت کرده بود.
کیفیت مباهله
برای انجام مباهله، دو طرف مباهله، پنجه در پنجه یک دیگر می اندازند، به طوری که انگشتان هر دو نفر بصورت شبکه در می آید. سپس چنین می گویند:
«اللّهمّ رَبَّ السمواتِ السَّبع وَ الأرَضینَ السَّبع وَ رَبّ العَرش العَظیم، إن کان فلان جَحَدَ الحقّ وَ کَفَرَ بهِ فَأنزِل علیه حُسباناً من السماءِ و عَذاباً ألیماً؛ بار الها! ای پروردگار هفت آسمان و زمین! و ای خدای عرش بزرگ! چنانچه فلانی منکر حق است و به آن کافر می باشد، پس عذابی دردناک و آتشی سوزاننده از آسمان بر او فرو فرست.»2
زمان خاص مباهله
انجام مباهله از هنگام طلوع فجر تا طلوع خورشید می باشد.3
رابطه آیه مباهله با اهل بیت (ع)
تردیدی نیست که رسول خدا (ص) در حادثه تاریخی مباهله، حضرت علی(ع)، فاطمه زهرا(س) و امام حسن و امام حسین(ع) را فرا خواند تا به همراه آنان، مباهله با مسیحیان نجران را انجام دهد.
عالمان و مفسّران شیعه و سنّی در کتاب های تفسیر، حدیث و تاریخ خود نقل کرده اند که: رسول خدا(ص) اهل بیت خود را امام علی(ع)، حضرت فاطمه زهرا(س)، امام حسن و امام حسین علیهم السلام معرفی فرموده است.
این مطلب از سوی شش امام معصوم (امام علی، امام حسن، امام صادق، امام کاظم، امام رضا و امام هادی علیهم السلام) و نُه شخصیت از اصحاب پیامبر خدا (ص) و پنج نفر از تابعین روایت شده است.4
به عنوان نمونه در کتاب صحیح مسلم و کتاب سنن ترمذی چنین روایت شده است:
هنگامی که آیه مباهله نازل گردید، پیامبر خدا(ص) علی، حسن، حسین(ع) و فاطمه(س) را فرا خواند و فرمود: «اَللّهُمَّ هؤُلاءِ أَهلی؛ خدایا! اینان اهل من و خانواده من هستند.» 5
مرحوم بلاغی در کتاب تفسیرش پیرامون علت انتخاب حضرت زهرا(س) به عنوان نساءنا و حضرت امام علی(ع) به عنوان أنفسنا می گوید:
مقصود از نساءنا با اهمّیت ترین فرد از زنان می باشد که سزاوار معرفی است، به طوری که رابطه خانوادگی اش، نا گسستنی باشد، مانند: مادر، خواهر و دختر؛ نه همسر که با ازدواج، داخل حوزه خانواده می شود و با طلاق از حوزه خانواده دور می گردد.
بر همین اساس، پیامبر خدا(ص) دخترش، حضرت زهرا(س) را انتخاب فرمود و هیچ یک از همسرانش را بر نگزید.
انتخاب امام علی(ع) هم براین اساس بوده است که أنفسنا (نفوس خود) می بایست شخصیتی گران سنگ و مهم باشد تا وجودش در تأثیر گذاری و فضیلت، به سان وجود پیامبر و یا نزدیک ترین انسان ها از نظر قرب معنوی و الهی به او باشد، تا گفتن: «هذا نفسی؛ این انسان، خود من است.» صحیح باشد.6
از این رو خداوند متعال به پیامبرش دستور می دهد که امام علی(ع) را نفس خود بنامد تا برای همه مردم روشن شود که امام علی(ع) یک فرد عادی نیست و نه تنها پس از پیامبر، بهترین و با فضیلت ترین فرد امت است، بلکه شایستگی کامل ولایت و امامت بر مسلمین را داراست.7
آیا اکنون می توان باور کرد که خدا به پیامبرش دستور داده باشد تا فردی را بدون چنین شرایطی، نفس خود معرفی کند و او را به میدان مباهله بیاورد؟! هرگز!
1 . مجمع البحرین، ج 1، ص 258، ریشه: بَ هَ لَ.
2 . همان
3 . همان
4 . آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن؛ ج 1، ص 291.
5 . احقاق الحق؛ ج 30،صفحه 21.
6 . آلاء الرحمن؛ ج 1،ص 290.
7 . همان؛ ص 291.
جستجو در قاموس نور