بارها این ضرب المثل سرشار از معنا را شنیده ایم؛ «یک دست صدا ندارد».دست، نمادی از قدرت و نیرو است و همه می دانیم که یک دست، توانایی اش محدود و برای انجام کارهای بزرگ ناتوان است.
قرآن کریم به جمع و جماعت ارزش والایی نهاده و در فرازهای مختلف، جامعه اسلامی را به اتحاد و برادری و وحدت و همدلی دعوت نموده است تا در پرتو یکپارچگی امت اسلامی،هدف های مادی و معنوی نظام اسلامی تحقق یابد.روایات اسلامی نیز با تعابیر گوناگون و متعددی همچون «ید الله مع الجماعة؛دست خدا همراه جماعت است»1، بر این مهم تأکید و توصیه نموده و گروه های پراکنده را به وحدت فرخوانده است.
یکی از عوامل مهم در ساماندهی امت اسلامی و تحقق وحدت در میان تک تک افراد آن،بیعت صادقانه و استوار با رسول الهی است.در سایه سار چنین بیعت مبارکی است که روح ایمان در میان مسلمانان دمیده می شود و قوت و قدرت معنوی بر جامعه حاکم می گردد و هیبت و سطوت ربانی در گفتار و کردار بیعت کنندگان صادق رخ می نماید.این گونه، دست الهی که یار و مددکار بیعت کنندگان خالص است، بر هر قدرتی چیره خواهد شد إِنَّ الَّذینَ یبایعُونَکَ إِنَّما یبایعُونَ اللَّهَ یدُ اللَّهِ فَوْقَ ایدیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما ینْکُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیهُ اللَّهَ فَسَیؤْتیهِ أَجْراً عَظیما؛همانا کسانی که با تو بیعت می کنند،جز این نیست که با خدا بیعت می کنند. دست خدا بالای دست های آنان است.پس کسی که عهد خود را بشکند، همانا به زیان خود پیمان شکسته است و آن کس که نسبت به عهدی که با خدا بسته،وفا کند،به زودی پاداش عظیمی به او خواهد داد ;. (سوره فتح،ایه 10)
قرآن کریم در فرازی دیگر تأکید می کند که مردم باید به ریسمان الهی تمسک جویند و از هر گونه اختلاف و درگیری پرهیز کنند و به یاد آورند که دست مهرگستر حق تعالی ابر رحمت را بر زندگی ایشان گسترده و باران مهربانی و الفت را در فضای قلب های آنان ریزان نموده و به برکت همدلی و برادری دینی دست عنایت ربوبی،آنها را از پرتگاه های لغزش و گمراهی نجات داده است؛ وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلی شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یبَینُ اللَّهُ لَکُمْ ایاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُون؛و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان دل های شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید.و شما بر لب حفره ای از آتش بودید،خدا شما را نجات داد.این چنین،خداوند ایات خود را برای شما آشکار می سازد ;.(سوره آل عمران،ایه 103)
درگیری و کشمکش موجب می شود که استواری و توانمندی جای خود را به سستی و ناتوانی بدهد و خودباختگی و ناباوری جایگزین شکوفایی و نوآوری شود. تجربه تاریخ گواه آن است که درگیری های بی مورد مایه هلاکت و نابودی اقوام و ملت ها بوده است،چنان که رسول اکرم(ص) در این باره می فرماید: «لاتختلفوا فان من کان قبلکم اختلفوا فهلکوا؛اختلاف نکنید که پیشینیان شما به سبب اختلاف نابود شدند».4
در ادبیات ملی ایرانیان و متون کهن فارسی نیز به همدلی و دوری از فردگرایی و تنهایی دعوت و سفارش فراوان شده است.تعابیری چون:«گوسفند که از گله جدا شد،نصیب گرگ می شود»،«با اختلاف،کارها پیش نمی رود»،«هر رشته که یک لا شود، ضعیف شود»،«آری!به اتفاق جهان را توان گرفت»، «اتحاد،موجب قوت است»،«چو هم پشت باشید و هم یک زبان/یکی کوه کندن ز بن می توان» «دو بلبل بر گلی خوش تر سرایند»،«دو هیزم را به هم بهتر بود سوز» و «یک دست صدا ندارد»،5 همگی گواه آن است که بهروزی و پیروزی،ثمره یکپارچگی،همدلی و یکرنگی است و شکست و ناکامی،نتیجه اختلاف و تنهایی است.
گویند کاروانی به حاکم خویش شکایت بردند که دو راهزن،کاروان صد نفری ما را غارت کردند. حاکم با تعجب پرسید:«چگونه صد کس با دو کس بر نیامده اند؟» یکی از آنان در پاسخ گفت:«آنها دو نفر بودند همراه، ما صد نفر بودیم تنها».6
آری!اختلاف در راه کمال نیز موجب می شود که شیطانِ به کمین نشسته و نفس بداندیش، کاروان حرکت و تعالی انسان را مورد شبیخون خود قرار دهد و سرمایه فطرت خدایی و طهارت آسمانی ما را به تاراج برد و انسان خلیفة الله را به سراشیب ضعف و درماندگی بکشاند؛ و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم؛کشمکش نکنید که سست می شوید و قدرتتان را از دست می دهید ;.(سوره انفال،ایه 46)
بنابراین،تنها در جامعه ای که گل همیشه بهارِ «وحدت کلمه» می روید،می توان بوی خوش شکوفایی و نوآوری را به مشام جان شنید و به استوارسازی ارزش های اخلاقی و انسانی و گسترش عدالت و معنویت امیدوار بود و بارش رحمت الهی و وزش نسیم اصلاح و سازندگی حقیقی را نظاره گر شد؛ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون؛همانا مؤمنان با یکدیگر برادرند. پس میان برادرانتان اصلاح کنید و تقوای الهی را پیشه خود سازید. باشد که مورد رحمت حق واقع شوید ;.(سوره حجرات،ایه 10)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. نهج الفصاحه، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)، ابوالقاسم پاینده، ناشر:دنیای دانش، چاپ چهارم، تهران، 1382ش، ص 45.
2. کنز العمال، ح 894.
3. ر.ک: حکمت نامه پارسیان، غلامرضا حیدری ابهری، چاپ سوم، نشر جمال، قم، 1385ش، ص 51 - 53 .
4. دوازده هزار ضرب المثل فارسی، ابراهیم شکورزاده بلوری، چاپ اوّل، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 1380ش، ص 62.
7. انفال/46.
8. حجرات/ 10.
جستجو در قاموس نور