×

قوه قضائیه، قوه پاسخگو

انجام سریع تر و دقیق تر امور مردم، از دیگر ویژگی های یک قوه قضاییه کارآمد است. سعادت جامعهامام خمینی(ره) در نامه 9 / 11 / 67 خود به رییس وقت قوه قضاییه می نویسد:در جمهوری اسلامی همه باید با انتقادها و طرح اشکال ها راه را برای سعادت جامعه حال وظیفه نظارت بر این امر مهم بر عهده ی قوه ی قضاییه نهاده شده است. اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمینبراساس این بند، دو وظیفه متفاوت برعهده ی قوه ی قضاییه نهاده شده است: نخست ـ رسیدن به یک قضای نمونه و کارآمد اسلامیـ به کارگیری قضات شجاع و پاکدامنـ نظارت صحیح بر عملکرد قضاتـ حاکمیت اصل احقاق حق و ختم پرونده هاـ حفظ صلاح و سلامت دینیـ کادر قضایی سالم، متعهد، فاضل، مستقل و تأثیرناپذیرـ حفظ عزت و حرمت و شأن نظامـ بالا بردن اعتبار معنوی قوه قضائیهـ وارد نشدن در گروه بندی و جناح بندی هاـ تأثیرناپذیری دستگاه قضاییـ عمل درست در راه تحقق اهدافـ بهره گیری از نیروهای کاردان و مؤمن از حقوق دانان حوزه و دانشگاهـ کاستن از تشریفات اداریـ برنامه ریزی در کارهاـ اعمال قاطعیت و قانون مندیـ تشویق کارمندان لایق و تنبیه افراد نالایقـ درجه بندی قضات از حیث رسیدگی به انواع دعاویـ ایجاد پلیس قضاییـ اطلاع رسانی صحیح به مردمـ نظارت مستمر بر اجزای نظام قضاییـ مبارزه با ارتشاء و فساد و رفع علل آنـ ایجاد دادگاه های سیار و خارج از وقت اداری برای رسیدگی سریع به هم چون دیگران برخورد نمی شود؟ لطفاً قوه قضاییه با بررسی تعدادی از پرونده های مردم

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 6323     تاریخ درج : 1390/08/08

عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیقات اسلامی

چکیده

قوه قضائیه از مهم ترین ارکان نظام اسلامی است که کارآمدی یا ناکارآمدی آن، تأثیر مستقیمی بر سایر ارکان نظام دارد. سؤال اصلی در مقاله حاضر این است که چه انتظارات مشروعی از قوه قضائیه وجود دارد؟ در این ارتباط به کمک روش توصیفی، انتظارات امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، قانون اساسی و مردم از این قوه مطرح شده اند. در مقابل وعده ها و سخنان رئیس محترم قوه قضائیه و نیز پرسش های مردم از این قوه بیان شده است. همچنین در مقدمه، یک بحث نظری پیرامون پاسخگویی ارائه گردیده است.

کلید واژه ها: قوه قضائیه، پاسخگویی، مقام معظم رهبری، اصلاحات، آسیب های اجتماعی

دولت خدمتگزار، قوه ی قضائیه و مجلس شورای اسلامی به مردم پاسخ دهند که آنچه را که به عنوان شعار کار خود بر زبان آورده اند و همچنین آنچه را که مطالبات عمده ی رهبری در این سالها بوده است، چگونه تحقق بخشیده اند؟ مسئولان دولتی و قوه ی قضائیه و مجلس شورای اسلامی به مردم بگویند که برای خدمت به عموم ملت ایران، برای تولید علم، برای استقرار عدالت و رفع فقر و فساد و تبعیض در جامعه ـ که اصلاح واقعی در جامعه اینهاست ـ برای نهضت عدالت خواهی و برای نهضت مبارزه با فساد، چه اقدامات عمده ای را انجام داده اند؟ در واقع سال 83 ، سال پاسخگویی سه قوه به ملت ایران است.مقام معظم رهبری 01 / 01 / 1383

کلیات

قوه قضاییه یکی از ارکان مهم نظام اسلامی است. کارآمدی یا ناکارآمدی آن تأثیر بسیاری بر سلامت یا فساد دستگاه های دیگر کشور دارد. یک قوه قضاییه کارآمد باید بتواند با همکاری و هماهنگی ارکان دیگر نظام، به طور قاطع، بی امان و همه جانبه با اخلالگران امنیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و علمی جامعه مبارزه کند و عدالت، آزادی و آرامش خاطر را برای همه مردم به ارمغان بیاورد. استفاده دقیق از منابع دینی در کنار بهره مندی از جدیدترین فن آوری ها و دستاوردهای دانش بشری به منظور انجام سریع تر و دقیق تر امور مردم، از دیگر ویژگی های یک قوه قضاییه کارآمد است. سلامت بدنه، تأثیرناپذیری از انواع فشارها، تهدیدها و تطمیع ها از دیگر ویژگی های چنین قوه ای است.

سؤال اصلی ما این است که چه انتظارات مشروعی از قوه قضاییه وجود دارد؟ اهمّیت این سؤال از آن رو است که سال 1383 از سوی مقام معظم رهبری سال پاسخگویی مسئولان نظام به مردم نامیده شد. در این مقاله کوشش شده است تا پس از ارائه یک بحث نظری پیرامون پاسخگویی، با بهره گیری از رهنمودهای امام خمینی، مقام معظم رهبری، رئیس محترم قوه قضائیه، دیدگاه قانون اساسی و دیدگاه های اقشار مختلف مردم در خصوص سؤالات و انتظاراتی که از قوه قضاییه دارند، هم دیدگاه های قانون اساسی، بزرگان انقلاب اسلامی و مردم جمع بندی و عرضه شود و هم با بیان این دیدگاه به قوه قضاییه کمک شود تا با شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف خود و فراهم ساختن امکان پاسخگویی به این پرسشها و انتظارات، در اصلاح مستمر خود موفق تر باشد.

مفهوم پاسخگویی

1. یک نوع کارنامه خوانی: به تعبیر مقام معظم رهبری، پاسخگویی، در واقع یک نوع کارنامه خوانی است؛ مثل دانش آموزی که در پایان سال تحصیلی کارنامه ی خود را می خواند ـ هم خود او می خواند، هم اولیاء او می خوانند ـ نقاط قوّت خود را می شناسد، نقاط ضعف خود را هم می شناسد.

2. چگونگی تحقق شعارها

3. چگونگی تحقق مطالبات رهبری

4. بیان اقدامات عمده: برای خدمت به عموم ملت ایران، برای تولید علم، برای استقرار عدالت و رفع فقر و فساد و تبعیض در جامعه، برای نهضت عدالت خواهی و برای نهضت مبارزه با فساد.

5 . نقد منصفانه: همه ی دستگاه های کشور باید مورد نقد منصفانه قرار بگیرند و همه در جهت اهداف نظام و در چارچوب آن، رفتار خود را اصلاح کنند.

6 . حقیقتی اسلامی

7. احساس مسئولیت

8 . پاسخگوی کارها و تصمیمات خود بودن

رهبر انقلاب اسلامی در (26 فروردین 83)، پاسخگویی را «حقیقتی اسلامی» خواندند و افزودند: «پاسخگویی یعنی احساس مسئولیت، و همه مسئولان و مدیران رده های مختلف کشور بدون استثنا باید پاسخگوی کارها و تصمیمات خود باشند!»

لوازم پاسخگویی

1. گسترش عدالت در جامعه

2. خدمت به آحاد مردم: در اسلام خدمت به انسانها، حتّی انسانهای غیر مؤمن هم مورد نظر است.

3. اجتناب از تبعیض

4. اجتناب از تضییع بیت المال و حقوق مردم

5 . اجتناب از سوء استفاده از شغل و مسئولیت

6 . تلاش مجاهدت آمیز و تلاش سخت: به کارگیری عقل، علم، تخصص و تجربه، و به کار بردن همه ی ظرفیت دستگاه تحت مدیریت برای رسیدن به آرمانهای نظام اسلامی.

اهمیت پاسخگویی

مقام معظم رهبری، دلایل اهمیت پاسخگویی را چنین برشمرده اند:

1. لازمه حرکت نظام اسلامی به سوی حیات طیبه

لازمه حرکت قدم به قدم نظام اسلامی به سوی حیات طیبه، پاسخگویی مسئولان و ارائه کارنامه خودبه منظور اصلاح اموراست وبرهمین اساس قوای سه گانه وهمه دستگاههای مهم و تأثیرگذار ضمن بیان عملکرد خود برای مردم به عنوان سهامداران نظام اسلامی، باید بدون استثناء خود را مشمول قاعده کلی نقد منصفانه، اصلاح و پاسخگویی بدانند.

2. کنترل اعمال و گفتار انسان

اعتقاد به پاسخگویی، اعمال و گفتار انسان را، به نوعی کنترل می کند و فرد در مقابل وجدان خود و در برابر جامعه، احساس مسئولیت می نماید.

3. شایستگی تکریم مردم

مسئولانی شایسته تکریم مردم هستند که خود را در قبال همه گفتار، اقدامات و تصمیمات خود پاسخگو و مسئول بدانند.

4. دور ساختن از تخلف

جنایات سهمگین، وحشیانه و حیرت انگیزی که در عراق جاری است از اغراض سیاسی ـ اقتصادی قدرت بی مهار آمریکا ناشی می شود که خود را در مقابل افکار عمومی جهان پاسخگو نمی داند و برای پر کردن جیب کمپانی های نفتی و صهیونیستی، یک کشور را با کشتار و جنایت، به اشغال خود درآورده است.

5 . روشن شدن حقایق بسیار شیرین

«مطمئناً در این پاسخگویی، حقایق شیرین و بسیاری برای مردم روشن خواهد شد و خدمات بزرگی که انجام گرفته است، به مردم گفته خواهد شد. در این پاسخگویی، مسئولان به کمبودها و نواقصی در کار خود پی خواهند برد، که آن ها را برطرف خواهند کرد و مردم هم با آشنایی بیشتر با عملکرد دستگاه ها، منتظر شروع دوره های جدید و کارهای جدید و مسئولیتهای جدید خواهند بود.»

6 . سعادت جامعه

امام خمینی(ره) در نامه 9 / 11 / 67 خود به رییس وقت قوه قضاییه می نویسد:

در جمهوری اسلامی همه باید با انتقادها و طرح اشکال ها راه را برای سعادت جامعه باز کنند.

روشهای پاسخگویی

1. ارائه کارنامه جزء به جزء؛ مقام معظم رهبری با تأکید بر اینکه در صورت تقید مسئولان به رفتار دینی، نظام اسلامی با تجربه 25 ساله، امکان رسیدن به هدف متعالی خود را دارد، خاطر نشان کردند، مهم ترین شرط برای اصلاح امور و رسیدن به این هدف، ارائه کارنامه جزء به جزء دستگاههای مختلف از جانب مسئولان به مردم است که در صورت انجام این کار، هم حقایق خوشحال کننده و درخشان و هم نقاط منفی دستگاهها برای مردم روشن خواهد شد.

2. بیان خدمات بزرگ؛ «آنچه که در این سال [1383] مناسب و لازم است که انجام بگیرد، این است که مسئولان بخشهای مختلف به مردم گزارش بدهند که در دوران مسئولیتی که در حالِ پایان یافتن است یا پایان یافته، چه خدمت بزرگ و چه کار شایسته ای را برای مردم انجام داده اند.

3. احقاق حق مظلومان؛ قوه ی قضاییه ی کشور توضیح دهد که برای احقاق حق مظلومان و برای این که مظلومان کشور حقیقتاً قوه ی قضاییه را ملجأ و مأوای خود بدانند و به آن پناه ببرند، چه تلاشها و کارهایی را انجام داده است؟

4. نقد منصفانه؛ همه ی دستگاه های کشور باید مورد نقد منصفانه قرار بگیرند و همه در جهت اهداف نظام و در چهارچوب آن، رفتار خود را اصلاح کنند. دولت، مجلس، قوه ی قضاییه و سایر دستگاه هایی که در کشور هستند و مسئولیت های مهمی بر دوش آنهاست، همه مشمول این قاعده ی کلی هستند؛ نقد، اصلاح و پاسخگویی.

البته باید دانست که انتقاد در جامعه چیز خوبی است؛ زیرا انتقاد موجب می شود انتقاد شونده بتواند نقاط قوت و ضعف خود را بفهمد و همچنین ناظران صحنه بتوانند بفهمند. این به پیشرفت کار کمک می کند؛ لیکن انتقاد، غیر از عیبجویی آن هم عیبجوییِ خصمانه است. نباید قوه ی قضاییه را تضعیف کرد. قاضی برای این که بتواند در جایگاه پیغمبر، درست و با استقرار بنشیند و عمل کند، احتیاج دارد که مورد حمایت نظام باشد؛ احساس کند که حمایت و تقویت می شود و در چشم مردم منزلت دارد؛ این دو چیز را لازم دارد: منزلت در نظر عموم، و حمایت از سوی مسئولان. اگر باب انتقادهای غیر منطقی و خصمانه و عیبجویانه و احیاناً با انگیزه های سیاسی به سمت قوه ی قضاییه باز شد، به هر دوی این نیازها ضربه خواهد خورد؛ قاضی و دستگاه قضا از چشم مردم می افتد و حمایت مسئولان را هم از دست می دهد. آنگاه ما چطور در این فضا توقع داشته باشیم که قاضی بیاید با شجاعت بایستد و یک ظالم و متخلف از قانون را که هم زور و هم زر دارد به پای میز محاکمه بکشاند و هیچ گونه تحت تأثیر او قرار نگیرد؟!

انتظارات از قوه قضاییه

انتظارات حضرت امام(ره) از قوه قضائیه

1. موازین اسلامی و انسانی رعایت گردند؛

2. قضات لایق تعلیم وتربیت گردند وکارمندان وقضات سالم وصالح به کار گرفته شوند؛

3. احکام قضایی در حال غضب صادر نشوند؛

4. زندان ها باید محل تربیت باشد. با زندانیان مهربانی گردد و از هرگونه آزار لفظی و عملی آنان، جز اجرای حد شرعی پرهیز شود؛

5 . اصلاحات اساسی در قوه قضائیه انجام گیرد و کسانی که عدالت اسلامی برای آنها مهم نیست، حذف گردند؛

6 . احدی جز مرجع قانونی، حق دخالت در حکم قاضی و یا نقض آن را نداشته باشد؛

7. در انتخاب قضات، اشراف بر کیفیت اعمال قضات، جبران اشتباهات غیر عمد و برخورد قاطعانه و شدید با تخلفات عمدی قضات، حد اعلای دقت صورت پذیرد؛

8 . از حدود شرعی، بدون مجوز الهی صرف نظر نشود؛

9. دقت شود که غیر مستحقی مظلوم واقع نشود؛

10. منحرفان و مفسدان رها نشوند تا به فساد خود ادامه دهند؛

11. عنایت شود که بی گناهی حتی یک روز در زندان نماند!

12. به تهمت ها و افتراها اعتنا نشود؛

13. از افراط و تفریط پرهیز گردد؛

14. عدالت الهی اجرا شود.

انتظارات مقام معظم رهبری از قوه قضاییه

1. با اعتماد به نفس و رعایت ضوابط و موازین، کار خود را با قدرت و قاطعیت دنبال کند؛

2. هدف را درست و راه را بر طبق موازین انتخاب کند؛

3. ملاحظه این را نکند که یک عده جوسازی و بدی و موذیگری و بی انصافی می کنند؛ (نگارنده می پرسد آیا جوسازی ها سبب نشد قوه قضاییه دست از اجرای علنی حدود شرعی بردارد؟)

4. تبیین حقیقت و اطلاع رسانی به افکار عمومی مهم است. (ظاهراً مسئولان قوه قضاییه تاکنون به تعداد بسیار کم مصاحبه مطبوعاتی داشته اند و به همین دلیل گاه ابهامهایی در خصوص عملکرد قوه قضاییه، بویژه در بخش مبارزه با مفاسد اقتصادی وجود دارد.)

5 . نظام اسلامی به قوه قضاییه ای نیاز دارد که هم مقتدر و هم مورد اعتماد باشد؛

6 . گریبان متجاوز و متخلف از قانون را بگیرد و او را سر جای خود بنشاند.

7. اقتدار قوه قضاییه باید به نحوی باشد که اعتماد مردم جلب بشود. (متأسفانه سطح اعتماد مردم به قوه قضاییه در حدّ مطلوب نیست. از افراد عادی گرفته تا نیروهای سپاه و یا مربیان عقیدتی و سیاسی و دیگر نیروهای مخلص انقلاب اظهار نارضایتی کرده اند.)

8 . عدالت در سرتاسر دستگاههای قوه قضاییه تا رده های پایین در همه جای کشور باید گسترش یابد. از تخلف قضایی حتّی در گوشه ای از کشور هم نباید اغماض و صرفه نظر کرد. (براساس تحقیقات میدانی، کیفیت کار دادگستری در استان های جنوبی کشور، بویژه در استان های بوشهر و هرمزگان مطلوب نیست).

9. باید به گونه ای عمل کرد که دل مردم گرم بوده، در برخورد و مراجعه و مواجهه با دستگاه قضا احساس امنیت کنند.

10. لازم است قوه قضاییه منطبق بر پیشرفتهای فنی و علمی موجود دنیا باشد.

11. نگاهِ بسیار دقیق و حساس و جستجوگر در درون قوه قضاییه ضرورت دارد.

12. مقابله با آن دسته از عوامل دشمن که به بهانه آزادی های مدنی، امنیت ملی را مخدوش می کنند، واجب است.

13. آمر و ناهی شرعی باید در امنیّت قضایی باشند.

14. خدمت قوه مذکور باید به عموم ملت ایران برسد.

15. استقرار عدالت و کوشش در مسیر تحقق نهضت عدالت خواهی، در شمار اهداف اصلی قوه قضاییه قرار گیرد.

16. مبارزه با فقر و فساد و تبعیض و کوشش در مسیر نهضت مبارزه با فساد؛ در اولویت کاری باشد.

17. مقابله با ثروت های بادآورده و تشکیل طبقه جدید (عدالت اقتصادی) هرگز نباید فراموش شود.

18. رساندن حق به حقدار، اگر چه در دست قوی ترین اشخاص حتی دولت باشد از وظایف اصلی و اولیه قوه است.

19. در اعطای حق به حقدار بی نظر و بی غرض باشد.

20. معیار ارزیابی موفقیت قوه قضاییه در میزان جلب اعتماد مردم نهفته است (جلب اعتماد مردم).

21. همه بخشهای قوه قضاییه باید مطابق شرع باشد.

22. صلابت و اقتدار و تصمیم گیری درست و بهنگام، همراه با صلابت و اقتدار باشد.

23. ممانعت از رشد و پیدایش و توسعه خلاف در دستگاه های مختلف و جلوگیری از ظلم به مظلومان و مستضعفان، ایستادگی در برابر قدرت نمایی صاحبان زر و زور و کسانی که می خواهند به کمک قوم، قبیله، حزب و گروه خود تمام فرصتها را به انحصار خود درآورند و عدالت را پایمال کنند.

24. هوشمندی و دانش، گرایش به بکارگیری روشهای نو و علمی برای پیشرفت امور در دستور کار قوه قضاییه قرار گیرد.

25. ایستادگی در برابر کسانی که می خواهند به کمک قوم، قبیله، حزب و یا گروه خود، حقی را ناحق نمایند و یا قانونی را زیر پا بگذارند.

26. عدالت قاطع، بی ملاحظه، فراگیر و امیدوار کننده، عدالتی که در آن افراد ضعیف و معمولی جامعه در مقابل قانون و معامله ی قانونی، با افراد مقتدر و قدرتمند یکسان اند. شأن قوه ی قضاییه این است که در هر گوشه ای از این کشور اگر به کسی ظلم شد، در دل او نور امیدی باشد که به دستگاه قضایی مراجعه می کند و احقاق حق می شود.

27. قوانین باید طبق مقررات اسلامی تنظیم و آماده بشود.

28. عدم نفوذ جریانات سیاسی، تا با جرم، به هر شکلی، مقابله گردد. این غلط است که اگر مجرم به یک مجموعه ی سیاسی وابسته باشد، باید در مقابل او کوتاه آمد؛ چرا؟ چون اگر مجرمیت او مورد تأکید قوه ی قضاییه قرار بگیرد، جنجال خواهد شد!

29. باید ان شاءاللّه از عناصر جوان و مؤمن و پرشور و با نشاط و با ایمان و معتقد به اسلام استفاده بشود.

30. قاضی باید مستقل باشد و تحت تأثیر کسی قرار نگیرد، با تلفن و امر کسی نمی شود قضاوت کرد، باید با وجدان و علم و حجت شرعی خود قضاوت کند؛ (دفاع شجاعانه و قدرتمندانه از عدالت).

31. قوه قضاییه به طور مداوم باید در خود اصلاحات کند، مشکلات را برطرف کند، راهها را هموار کند، عناصر را توجیه کند و تخلفات را کم نماید (اصلاح مداوم).

32. ابتکار در شناخت صحنه ی قضا و نوع برخورد با جرم در چارچوب قانون، به گونه ای که حکم آن چنان مستحکم ومستدل ارائه گردد که درهمه ی سطوح قابل دفاع باشد.

33. از کارشناسان، دستگاههای جرم شناسی و انسانهای فکور و عاقل در قوه قضاییه استفاده شود.

34. در داخل دادگاه دقت و صبر و بی نظری و بی طرفی رعایت گردد و هیچ پیشداوری به هنگام طرح دعوا وجود نداشته باشد.

35. از نفوذ پول و پولدار در داخل قوه ی قضاییه باید بشدت برحذر باشید.

36. دستگاههای سیاسی، انگیزه های سیاسی و جریانات سیاسی نباید بگذارند نفوذ ایجاد شود.

37. باید سیاستها و همبستگی کلی نظام را در ارکان و بخشهای کلان خود همواره مورد توجه قرار دهند (هماهنگی و همراهی با قوای مجریه و مقننه).

38. باید بسیار پرهیز کرد از این که خدای نکرده چیزهای کوچک در چشم افراد یا مؤثرترین قوه ی قضاییه بزرگ بیاید و جرمهای بزرگ، کوچک به نظر آید. مراقب باشید تخلفات مدیریتی را که غالباً به اشتباه برمی گردد با جرایمی که کسی از روی عمد مرتکب می شود، مخلوط نکنید.

39. برخورد با مفاسد اقتصادی برای نظام اهمیت حیاتی دارد.

40. مراقب باشید اول کار انجام بگیرد و بعد مردم از کاری که انجام گرفت، مطلع شوند. جنجال تبلیغاتی نسبت به کاری که هنوز انجام نگرفته است، نه فقط مفید فایده نیست، بلکه ضررهایی هم ایجاد می کند. باید افکار عمومی را مطلع کرد و اطلاع رسانی صحیح و درست انجام داد؛ لیکن اطلاع رسانی بهنگام، بجا و به شکل متین و صحیح.

انتظارات قانون اساسی از قوه قضاییه

براساس اصل 156 قانون اساسی، قوه ی قضاییه قوه ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت و نیز عهده دار وظایف زیر است:

1. رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلّمات، تعدّیات، شکایات

حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون معین می کند.

این بند، آشکارترین و در عین حال اصلی ترین وظیفه ی قوه ی قضاییه را بیان می دارد و در عین حال بخش اعظم توان و امکانات این قوه را به خود معطوف می سازد.

2. احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع

در قانون اساسی، حقوق مختلفی برای مردم در نظر گرفته شده است. و فصل سوم این قانون نیز تحت عنوان حقوق ملت تنظیم شده است؛ لذا یکی از اصلی ترین وظایف قوه ی قضاییه این است که با توسل به اقدامات مقتضی و ایجاد تشکیلات لازم وضروری درجهت احیای حقوق پیش بینی شده برای مردم وگسترش عدالت وآزادیهای مشروع تلاش نماید.

3. نظارت بر حسن اجرای قوانین

قانون اساسی چهارچوب اصلی قدرت و رابطه میان دولت و مردم را مشخص می کند. قوانین عادی نیز برای اداره ی مناسب امور جامعه از سوی مجلس شورای اسلامی وضع می شوند. طبیعی است به منظور تحقق قانون، اولاً همه ی افراد، سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی باید فعالیتهای خود را به حدود قانونی محدود سازند و ثانیاً قوانین مصوب مورد اجرا قرار گیرند و احیاناً قوانینی که به منظور تأمین حقوق مردم و جامعه وضع شده اند براساس اهمال یا فراوانی مشغله های اجرایی مسئولان مرتبط، مغفول واقع نشوند. حال وظیفه نظارت بر این امر مهم بر عهده ی قوه ی قضاییه نهاده شده است. قوه ی قضاییه نیز برای نیل به این هدف، برخوردار از سه سازمان مهم می باشد که از ارکان اصلی تشکیل دهنده ی آن محسوب می شوند:

1 ـ دیوان عالی کشور

2 ـ دیوان عدالت اداری

3 ـ سازمان بازرسی کل کشور

4. کشف جرم و تعقیب و مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزائی اسلام

قوانین حاکم بر هر جامعه باید از سوی تمام افراد، رعایت شوند. با این حال در میان مجموعه قوانین هر کشور، پاره ای از آنها برای تأمین امنیت و سلامت فرد و جامعه از چنان اهمیتی برخوردارند که سرپیچی ازآنها سلب آسایش و هرج و مرج وزیانهای شدید جانی و مالی و حیثیتی افراد را در پی دارد و به همین سبب تخلف از آنها جرم نامیده شده است.

قوه قضاییه با ارایه لایحه احیای پلیس قضایی، درصدد استفاده از ضابطین متخصص و کارآمد است که ان شاءاله به زودی محقق خواهد شد. وظیفه ی کشف موارد جرم و تعقیب و مجازات مرتکبان جرایم، براساس قانون اساسی برعهده قوه ی قضاییه نهاده شده است. این قوه به منظور انجام این وظیفه مهم، نیروی انتظامی را تحت امر خود دارد تا وظایف مربوط به ضابطین قضایی را انجام دهند.

5 . اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین

براساس این بند، دو وظیفه متفاوت برعهده ی قوه ی قضاییه نهاده شده است: نخست انجام اقدامات مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و دوم انجام اقدامات مناسب برای اصلاح مجرمین.

الف) پیش گیری از وقوع جرم: پیش گیری از جرم ممکن است گاهی جنبه ی موقتی داشته باشد و در شرایطی خاص با استفاده از تمهیدات نظامی یا انتظامی، مراقبتهای ویژه و اتخاذ تدابیر مناسب، تلاش شود تا از وقوع برخی جرایم در جامعه پیش گیری شود، اما مفهوم اصلی پیش گیری از جرم، تدوین سیاستها و برنامه های اجتماعی، اقتصادی فرهنگی و تربیتی جامعه، به گونه ای است که زمینه های ارتکاب جرم در جامعه کم شود یا از بین برود.

ب) اصلاح مجرمان: یکی از اصلی ترین اهداف مجازاتها باید اصلاح و بازپروری مجرمان باشد؛ یعنی کسانی که به هر دلیل مرتکب جرم شده اند از شرایطی برخوردار شوند که با ارایه آموزشهای لازم به آنها و با انجام اقدامات تربیتی و درمانی لازم بر روی آنها، از امکان بازگشت مجدد و سالم به جامعه برخوردار گردند و بتوانند پس از تحمل مجازات به عنوان یک فرد عادی و مفید به جامعه بازگردند.

در جوامع کنونی به این دلیل که مجازاتهای سالب آزادی یا زندان به متداول ترین مجازات تبدیل شده است، بخش قابل توجهی از هدف اصلاح مجرمان باید در زندانها و مراکز نگهداری آنان محقق شود. در ایران سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی در این زمینه فعالیت می کند و در عین حال کانونهای اصلاح و تربیت، یا مکان مخصوص نگهداری اطفال و نوجوانان، از اهمیت فراوانی برخوردار هستند.

وظایف و مسئولیتهای رئیس قوه قضاییه

براساس اصل 158 قانون اساسی و برخی اصول دیگر آن وظایف و مسئولیتهای رییس قوه ی قضاییه به شرح زیر است:

1 . اداره امور قوه قضاییه

اداره صحیح امور قوه قضاییه با توجه به گستردگی وظایف و مسئولیتهای آن، وظیفه مهمی است که رییس قوه قضاییه بر عهده دارد و البته در انجام دادن آن، معاونان و دیگر مسئولان عالی قوه قضاییه به ایشان کمک می کنند.

2 . ایجاد تشکیلات لازم در دستگاه قضایی

برای انجام وظایفی که در قانون برای قوه ی قضاییه پیش بینی شده، وجود تشکیلات تخصصی مختلف ضروری است. به همین سبب ریاست قوه ی قضاییه با توجه به نیازمندیهای قوه و اهداف آن، تشکیلات لازم را در دستگاه قضایی ایجاد می نماید.

شورای عالی توسعه ی قضایی را می توان یکی از نمونه های این امر محسوب داشت که مدتی پس از انتخاب آیت اله هاشمی شاهرودی به ریاست قوه ی قضاییه به ابتکار ایشان و با درک ضرورت ایجاد توسعه در بخشهای مختلف قوه ی قضاییه شکل گرفت. این مرکز با برخورداری از کمیسیونهای مختلف، در دراز مدت می تواند نقش مؤثری در اصلاح ساختار و بهبود عملکرد و فعالیت دستگاه قضایی کشور ایفا نماید.

3 . تهیه ی لوایح قضایی

اساس کار قضات در دادگاهها قانون است. آنها پس از رسیدگی به اختلافات و دعاوی مردم، در نهایت احکام خود را براساس قوانین موجود صادر می کنند. بدین لحاظ می توان گفت قضات بهتر از هر کس، عملاً نواقص و نارساییهای قانونی را می بینند و می توانند برای بهبود و اصلاح قوانین، پیشنهادهای خود را مطرح نمایند. لذا با توجه به این که رییس قوه ی قضاییه عالی ترین مقام قضایی کشور محسوب می شود و با قضات و دست اندرکاران دستگاه قضایی در ارتباط است یکی از وظایفی که قانوناً در اختیار وی نهاده شده، تهیه آن دسته از لوایح قضایی است که ضرورت وجود آنها احساس می شود.

4 . استخدام قضات

شغل قضا از مهم ترین و در عین حال حساس ترین مشاغل جامعه است لذا طبق اصول 156 و 163 قانون اساسی انتخاب و استخدام قضات براساس شرایط و ضوابط قانونی، از سوی رییس قوه ی قضاییه صورت می گردد.

5 . پیشنهاد عفو و یا تخفیف مجازات مجرمان

براساس بند 11 اصل 110 قانون اساسی، عفو یا تخفیف مجازات محکومان در حدود موازین اسلامی از جمله اختیارات مقام رهبری است. با این حال با توجه به اشراف رییس قوه ی قضاییه بر مسائل مربوط به محکومان، پیشنهاد عفو یا تخفیف مجازات محکومان از سوی وی صورت می گیرد.

6 . پیشنهاد وزیر دادگستری

وزیر دادگستری مسئولیت کلیه مسائل مربوط به روابط قوه قضاییه با قوای مجریه و مقننه را برعهده دارد و از میان کسانی که رییس قوه ی قضاییه به رییس جمهور پیشنهاد می کند انتخاب می گردد. رییس قوه ی قضاییه می تواند اختیارات تام مالی و اداری و نیز اختیارات استخدامی غیر قضات را به وزیر دادگستری تفویض کند. در این صورت وزیر دادگستری دارای همان اختیارات و وظایفی خواهد بود که در قوانین برای وزرا به عنوان عالی ترین مقام اجرایی پیش بینی می شود.

7 . رسیدگی به دارایی مقامات سیاسی

دارایی رهبر، رییس جمهور، معاونان رییس جمهور، وزیر و همسر و فرزندان آنان قبل و بعد از خدمت، توسط رییس قوه ی قضاییه رسیدگی می شود که برخلاف حق، افزایش نیافته باشد.

8 . تعیین نماینده در صدا و سیما

شورایی مرکب ازنمایندگان رییس جمهور و رییس قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی (هر کدام دو نفر) بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، نظارت خواهند داشت.

9 . پیشنهاد اعضای حقوقدان شورای نگهبان

شش نفر حقوقدانِ شورای نگهبان که هر کدام در رشته ای از رشته های مختلف حقوقی تخصّص دارند، از میان حقوقدانان مسلمانی انتخاب می گردند که به وسیله رییس قوه ی قضائیه به مجلس شورای اسلامی معرفی می شوند.

علاوه بر این موارد، رییس قوه ی قضاییه مسئولیتهای متفرقه دیگری نیز از جمله عضویت در شورای موقت رهبری، شورای بازنگری قانون اساسی، شورای عالی امنیت ملی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، برعهده دارد.

وعده های رییس قوه قضاییه

1. انجام اصلاحات قضایی

ـ تعدیل و رفع مشکلات دادگاه های عام

ـ تقسیم کار بین شعب و تخصصی نمودن آنها

ـ ایجاد وحدت و یکپارچگی در دستگاه های قضایی و ادغام دستگاه های شبه قضایی

ـ اصلاح ساختار اداری قوه قضائیه: وصول به سازمان و تشکیلات قضایی مناسب که بتواند در کوتاهترین زمان و روانترین شیوه احقاق حق نماید.

ـ رسیدن به یک قضای نمونه و کارآمد اسلامی

ـ به کارگیری قضات شجاع و پاکدامن

ـ نظارت صحیح بر عملکرد قضات

ـ حاکمیت اصل احقاق حق و ختم پرونده ها

ـ حفظ صلاح و سلامت دینی

ـ کادر قضایی سالم، متعهد، فاضل، مستقل و تأثیرناپذیر

ـ حفظ عزت و حرمت و شأن نظام

ـ بالا بردن اعتبار معنوی قوه قضائیه

ـ وارد نشدن در گروه بندی و جناح بندی ها

ـ تأثیرناپذیری دستگاه قضایی

ـ عمل درست در راه تحقق اهداف

ـ بهره گیری از نیروهای کاردان و مؤمن از حقوق دانان حوزه و دانشگاه

ـ کاستن از تشریفات اداری

ـ برنامه ریزی در کارها

ـ اعمال قاطعیت و قانون مندی

ـ تشویق کارمندان لایق و تنبیه افراد نالایق

ـ درجه بندی قضات از حیث رسیدگی به انواع دعاوی

ـ ایجاد پلیس قضایی

ـ اطلاع رسانی صحیح به مردم

ـ نظارت مستمر بر اجزای نظام قضایی

ـ مبارزه با ارتشاء و فساد و رفع علل آن

ـ ایجاد دادگاه های سیار و خارج از وقت اداری برای رسیدگی سریع به پرونده ها

2. توسعه قضایی

ـ تحول اساسی در روش ها و فرهنگ حاکم بر قوه قضاییه

ـ تلاش برای رسیدن به یک مدل علمی، کارآمد و به روز در قوه قضاییه

ـ استفاده از نیروهای دلسوز و متخصص شاغل در قوه قضاییه و نیز نیروهای متفکر و متعهد خارج از قوه برای رسیدن به توسعه قضایی

ـ تسریع در رسیدگی به پروندها و رفع تنگناهایی که مردم را آزار می دهد.

ـ پاسخ مناسب به انتظارات مردم، نظام و رهبر فرزانه انقلاب

ـ ارتقای سطح علمی کادر قضایی

3. همکاری با دولت

ـ همکاری با دولت در جهت ایجاد امنیت اقتصادی: لزوم تشکیل کمیته ای برای ایجاد امنیت اقتصادی در کشور با حضور قضات نخبه قوه قضاییه و کارشناسان ارشد قوه مجریه

ـ حمایت از برنامه های رئیس جمهوری

4. احترام به مردم

ـ احقاق حقوق عامه مردم

ـ حفظ شخصیت ارباب رجوع اعم از شاکیان، متهمان و سایر مراجعه کنندگان

ـ پرهیز از برخورد ناخوشایند با مردم؛ چرا که آنها ولی نعمت ما هستند.

ـ اطلاع رسانی خوب به مردم: طوری که قوه قضاییه راپناهگاه حقیقی خود بدانند.

متأسفانه تحقق این ایده مهم با مشکلات زیادی مواجه شده است. یکی از مهمترین پیش نیازهای این امر، برخورد مناسب با خبرنگاران و محققان است. به نظر می رسد در قوه قضاییه روحیه خوبی برای برخورد با این افراد وجود ندارد. این مشکلات اغلب ناشی از توجیه نبودن اصحاب حفاظت است. چندی پیش به دلیل همین مشکلات، یک مصاحبه مطبوعاتی در قوه قضاییه به هم خورد.

ـ استقبال از انتقاداتی که از سر دلسوزی و شناخت موضوع صورت پذیرد.

5. جوان گرایی

ـ بزرگان باید کارها و مسئولیت ها را به جوانان بسپارند و تجربیات خود را به آن ها منتقل و خود به عنوان مرشد و هادی عمل کنند.

به گمان نگارنده، تحقق این بخش از وعده های رئیس محترم قوه قضائیه، از آنجا که به موافقت دیگران نیازنداشته است بهتر اجرا شده است. به عنوان مثال می توان از نصب یک قاضی جوان، قاضی سعیدمرتضوی، به عنوان دادستان کل تهران یادکرد.

ـ در برخورد با مسائل اجتماعی و سیاسی جوانان امروز باید از نسخه های جدید استفاده کرد. نسخه های قدیمی کارا نیست.

6 . تحقق رفتار علوی در مناسبات مدیریتی کشور

7. مبارزه با جرایم اقتصادی و فساد اداری

8 . برخورد قاطع با افشاگران اسرار نظام و تهدیدکنندگان امنیت ملی و تشویش کنندگان اذهان عمومی

9. موضوع مطبوعات فراتر از قوه قضاییه است. اصل این کار مربوط به مدیریت های فرهنگی و انتشاراتی جامعه است.

10. به روز کردن پرونده ها، بویژه در تهران.

انتظارات مردم از قوه قضاییه

عمده ترین انتظارات مردم از قوه قضاییه را می توان چنین برشمرد:

1. سرعت؛ از بزرگ ترین معضلات قوه قضاییه، طولانی بودن زمان رسیدگی به پرونده های موجود در دادگستری است. بدیهی است سرعت ـ همراه با دقت و قاطعیّت ـ در صدور و اجرای حکم، به اقتدار حکومت، فرمانبری مردم و همچنین کاهش میزان جرایم منجر می شود.

2. سهولت: دعاوی مردم قبل از دادگاه، در هیأت های حل اختلاف مطرح شود.

3. برخورد قاطعانه با مجرم: کسانی که سابقه خلاف دارند و یا خلافهای مهم مرتکب شده اند، نباید با وثیقه های مالی آزاد باشند و در اجتماع آزادانه قدم بزنند!

4. نظر کارشناسی: دادگاه ها به نظر کارشناسی بیشتر توجه کنند و تحت تأثیر چرب زبانی و یا داد و بیداد افراد واقع نشوند.

5 . افزایش حقوق کارکنان: حقوق کارکنان عادی (غیر قضایی) قوه قضاییه با توجه به میزان تورم کشور، بویژه در تهران، بسیار اندک است و می تواند سبب ساز پاره ای فسادها شود. حقوق قضات بیشتر است اما همان نیز در قیاس با تورم موجود اندکی است.

6 . دلسوزی: افرادی در مصادر امور قوه قضاییه قرار گیرند که واقعاً دلسوزانه برای مردم و انقلاب و اسلام خدمت کنند.

7. اطلاع رسانی به مردم: اطلاع رسانی به مردم در خصوص کارهای صورت گرفته، همدلی، همراهی و جلب اعتماد مردم را در پی دارد. همچنین راهنماییِ کارشناسانه و محترمانه مراجعان، علاوه بر کسب محبّت، چه بسا به حل مشکل در همان مراحل اولیه بینجامد!

8 . تقویت ارتباطات مردمی قوه قضاییه: ملاقات های مردمی روزهای پنج شنبه رئیس قوه قضائیه و مانند آن، به گونه ای که ارتباط با مسئولان قوه، در کم ترین زمان و با کم ترین تشریفات صورت گیرد، از انتظارات اصلی مردم هر کشوری است.

9. نظارت جدی: نهادی را برای نظارت بر کار دادگاه ها تأسیس کنند و بر عملکرد دادگستری های شهرستان ها نظارت جدی نمایند و از آنها در صورت تطویل بیش از حد پرونده ها بازخواست کنند. همچنین بازرسان ویژه به زندان ها اعزام کرده و برای زندانیانی که حکم آنها مشخص نشده است سریع تر تعیین تکلیف نمایند. اصولاً قوه قضاییه باید تعدادی مأمور مخفی که هیچ کس آنها را نشناسد، در همه دستگاهها داشته باشد تا تخلّفات را به مقامات بالا گزارش دهند.

10. جدیت: پیگیری جدی وظایف محوله، جدیت در اجرای احکام شرع و نپذیرفتن واسطه ها و تخفیف ندادن احکام، عمل به وظایف خود و سفارشهای امام، نزدیک شدن به عدالت علوی و الگوپذیری از قضاوت های معصومین(ع)، برخورد بی تبعیض و عادلانه با فقیر و غنی، رسیدگی سریع و صحیح به مشکلات مردم و برخورد قاطع با کسانی که باعث هرج و مرج در کشور می شوند در هر پست و مقامی که هستند. از این گذشته، در برخورد با متخلفان از بالا شروع کرده و با جدیت عمل نمایند.

11. اجرای درست احکام الهی: اجرای کامل و شجاعانه احکام اسلام، بویژه در خصوص جرائمی که نوامیس و اموال مردم را تهدید می کند، ضروری است تا این گونه اعمال خلاف و زننده در جامعه کمتر شوند. همچنین، اجرای احکام قصاص، در عین حال، تحقیق بیشتر در خصوص احکام اعدام.

12. بی طرفی: انتخاب قضاتی که گرایش های گروهی و تعصب بی جای حزبی نداشته باشند خواه ناخواه در مقابله بهتر و قاطع تر با احزاب و گروه هایی که علیه نظام جمهوری اسلامی فعالیت می کنند، موفقیت بیشتری را برای قوه قضاییه و کشور اسلامی، خواهد داشت.

13. گسترش عدل و عدالت: عمل و جدیت در اجرا و گسترش عدل و عدالت، و اخذ حق مظلوم از ظالم، به گونه ای که احدی جرأت تعدی به حقوق دیگران را پیدا نکند.

14. صدور احکام براساس دین خدا باشد نه براساس روابط. قضات از صدور حکم براساس روابط تلفنی، رشوه، پول های کثیف و... بپرهیزند. با معضل رشوه خواری که در این مدت به اوج خود رسیده است، مبارزه کنند. همچنین با کسانی که رانت خواری را در این مملکت رواج دادند، برخورد نمایند. با تخلفات مقامات بالا قاطعانه برخورد کرده، از برخوردهای مقطعی و ناپیوسته پرهیز گردد. ضمنا اراذل و اوباش از خیابان ها جمع آوری گردند. رعایت قوانین و اجرای دقیق آنها، تلاش برای ایجاد امنیّت بیشتر برای کل جامعه و مانند آن، از دیگر انتظارات مردم از این قوه مهمّ و پایه جمهوری اسلامی است.

ـ انتظارات 350 نفر از چهره های عمدتاً دوم خردادی

15. احیای حقوق اساسی: دگرگونی اساسی در قوه قضاییه در جهت احیای حقوق اساسی مردم، اجرای عدالت و برابری همگان در برابر قانون، افزایش سطح دانش حقوقی در قوه قضاییه و رعایت آیین دادرسی کیفری در دستگیری ها، بازداشت ها، بازجویی ها و محاکمات.

16. انتصاب شخصیت های بی طرف: برکناری مدیران جناحی و سیاسی ـ که به مخالفت با آزادی های مدنی، اجتماعی و سیاسی و قانون گریزی اشتهار دارند ـ از مناصب کلیدی در قوه قضاییه و انتصاب شخصیت های بی طرف، حقوقدان، آشنا با فرهنگ اسلام و ایران و مورد تأیید جامعه حقوقی کشور در مناصب کلیدی قوه قضاییه.

17. حفظ حقوق شهروندان: بازداشتن نهادهای حکومتی از نقض حقوق شهروندان، به ویژه منتقدان و مخالفان؛ آزادی سریع متهمان و محکومان به جرایم سیاسی، مطبوعاتی و دانشجویی و رفع توقیف از نشریاتی که بدون محاکمه علنی و بدون حضور هیأت منصفه توقیف شده اند.

پرسش هایی از قوه قضاییه

پرسش های مردم از قوه قضاییه

مردم سؤالات بسیاری از قوه قضاییه دارند که تعدادی از آنها به قرار زیر هستند:

1. اقدامات: اقدامات جدید فوق العاده قوه قضاییه برای مبارزه با مفاسد اقتصادی و اخلاقی و برای اجرای عدل و عدالت و گسترش عدالت اجتماعی چیست: و برای آینده چه تدابیری رادر دست اجرا دارد؟ تا چه حد به معضل رشوه خواری رسیدگی شده است؟

2. قاطعیت: چرا دادگاهها برخورد قاطعی با برخی مجرمان ندارند؟ مثلا مأموری مجرم را به دادگاه تحویل می دهد اما هنوز مأمور از دادگاه بیرون نرفته، مجرم با گستاخی تمام از دادگاه خارج می شود. چرا قوه قضاییه با افراد رشوه گیر و رباخوار برخورد جدی نمی کند؟ چرا قوه قضاییه با برخی مأمورین نیروی انتظامی که کار مردم را به خوبی انجام نمی دهند و از مردم باج می گیرند برخورد جدی نمی کند؟ چرا قوه قضاییه در همه موارد با اراذل و اوباش خیابانی برخورد جدی نمی کند؟ چرا قوه قضاییه با مسئولان و کارمندانی که در انجام کار مردم سهل انگاری می کنند و کار مردم را از امروز به فردا می اندازند برخورد جدی نمی کند؟ چرا احکام قضایی در همه موارد با دقت اجرا نمی شود و بسیاری از مجرمان به تدریج مورد عفو قرار می گیرند؟ چرا احکام دینی در خصوص مجازات جرائمی نظیر قتل، دزدی، زنا، فحشا، و... مورد عمل جدی قرار نمی گیرد و به یک برخورد محدود و سبک قناعت می شود؟ چرا با انواع فساد، برخورد جدی و قاطع نمی شود؟ قوه قضاییه چرا با دست نشاندگان غرب مدارا می کند؟ چرا قوه قضاییه در مبارزه با پدیده شوم مواد مخدّر، جدّیت کافی نشان نمی دهد؟ چرا جرائمی مانند سرقت، با پرداخت پول قابل حل است؟ چرا با جدیت به پرونده های سیاسی و اقتصادی رسیدگی نمی شود؟ چرا با تخلفات برخی نمایندگان مجلس ششم برخورد جدی نشد؟ چرا با کسانی که درصدد تضعیف قوه قضاییه هستند برخورد جدی نمی شود؟

3. اعدام: چرا برخی افراد که اعدام مجازات حق آنهاست اعدام نمی شوند؟ اعدام این افراد می تواند از میزان خلاف، خیانت، نامردی و نفاق در جامعه بکاهد. چرا برخی افراد که باید قصاص شوند، قصاص نمی شوند؟ چرا قصاص مراحل شرعی خود را طی نمی کند؟ چرا از خانواده مقتول می خواهند که برای اجرای حکم قصاصِ قاتل، پول بپردازند، آیا اگر خانواده ای پول برای این کار نداشت چه کار باید بکند؟ اعدام قاتل سبب عبرت دیگران می شود و هر گونه سهل انگاری سبب افزایش قتل در جامعه می گردد.

4. تقصیر برخی از قضات: چرا معدودی از قضات آن قدر شاکی را به بازی می گیرند که سرانجام پس از سالها دوندگی یا نا امید شود و یا به پرداخت رشوه های کلان رو آورد تا بتواند پرونده اش را از زیر، رو آورد؟ آیا مسئولان قوه قضاییه نظارتی بر کار قضات دارند تا خدای نخواسته حق کسی ضایع نشود؟ چرا برخی افراد با اعمال نفوذ و یا پرداخت رشوه مانع از اجرای احکام قضایی می شوند؟ چرا حکم طلاق سالها دوندگی می خواهد؟ آیا این معطّل کردنها به واسطه پول یا پارتی نیست؟

5 . تجدید نظر در احکام صادره: تجدید نظر در یک حکم به چه صورت انجام می شود؟ چرا برخی احکام صادره که محکوم بودن افراد را ثابت می کند باطل می کنند؟ چرا بازرسانی را نمی گمارند تا درخصوص پرونده هایی که اجحافی در حق آنها صورت گرفته بازنگری نمایند؟

6 . عدالت: چرا عدالت در دادگاهها به نحو احسن و فراگیر اجرا نمی شود و گاه به شعار از عدالت طلبی اکتفا می گردد؟ چرا در عمل و اجرای قضاوتها هر کس جیبش پرتر است و یا در بین مسئولان حکومتی، آشنایی دارد موفق تر است؟ چرا با خلافهای سران مملکت هم چون دیگران برخورد نمی شود؟ لطفاً قوه قضاییه با بررسی تعدادی از پرونده های مردم به آنها توضیح دهد که چگونه قضاوت کرده است؟

7. انجام وظیفه: قوه قضاییه، تا چه حدّ موفق به انجام وظایف خود براساس قانون شده است؟ و به چه میزان می تواند الگوی علوی خوبی برای دادگاه های جهانی باشد؟ قوه قضاییه تا چه حد توانسته است مشکلات مردمی را که به قوه قضاییه مراجعه کرده اند حل و فصل نماید؟ تا چه حد در اجرای احکام الهی موفق بوده اند؟

8 . زندان ها: چرا در برخی زندان ها مواد مخدر به راحتی تبادل می شود؟ شنیده شده که در برخی زندان ها عمل شنیع قوم لوط رایج است؟ (چرا که برخی معتادان جوان و بی پول در زندان مجبور به این عمل می شوند تا خرج مواد خود را تأمین کنند.) چرا زندان به جای اصلاح جوانان خلافکار به محلی برای یادگیری و انجام خلاف های دیگر تبدیل شده است؟ چرا وقتی که قاتل غیر عمد در زندان به سر می برد، هیچ گونه رسیدگی ای به خانواده او نمی شود؟ (این مسئله ناهنجاریهای زیادی را در پی دارد.) آیا جرم همه زندانیان ثابت شده یا خدای ناکرده افراد بی گناهی هم در زندانها هستند؟

9. دادگاه ها:چرابعضی دادگاه هاعلنی وبعضی غیرعلنی است؟ چرازن نمی تواند به عنوان رییس دادگاه (قاضی) حکم صادر کند؟ چرا رسیدگی به پرونده ها را طول می دهند و بی پرده جواب نمی دهند؟ چرا قضات کشور در انشای رأی ها اختیار تام دارند و قانون را به هرنحو که بخواهند تفسیر می کنند؟ چرا بامجرمین گاه مثل حیوان برخورد می کنند؟ چرا حق وکالت این همه بالاست؟ چرا نرخ معینی برای دفاع از مجرمین و یا متهمین مشابه نیست؟

10. سایت قوه قضاییه: چرا سایت قوه قضاییه در اینترنت با تصویر یک مجسمه شروع می شود؟ چرا با یک آیه قرآن یا یک حدیث مناسب شروع نمی شود؟ چرا برای سایت های مختلف قوه قضاییه تبلیغ کافی نمی شود؟ چرا در مقابل این همه سایت های ضد انقلاب، سایت های فعالی را برای پاسخگویی مناسب ایجاد نمی کنید؟

11. فسادهای اجتماعی: چرا از این همه فساد در جامعه جلوگیری نمی کنند؟ چرا در مورد بدحجابی زنان اقدام عملی صورت نمی گیرد؟ (مکرر) چرا در موردمفت خواری های افراد فرصت طلب اقدام عملی صورت نمی گیرد؟ پس از زلزله بم، چه برخوردی با افرادی که به دزدی از اموال مردم، بانک ها و کمک های اهدایی پرداختند صورت گرفت؟ چرا با افرادی که با آمران به معروف و ناهیان از منکر درگیر می شوند برخورد جدی نمی شود؟

12. فسادهای سیاسی: چرا افرادی مانند خانم شیرین عبادی به جرم اختلال در امنیت ملی محاکمه نمی شوند؟ چرا باافرادی که به نظام و ولایت فقیه توهین می کنند برخورد جدی نمی شود؟ چرا با تجمل گرایی برخی از مسئولان برخورد جدی نمی شود؟ با تخلفات برخی از فرزندان مقامات بالا چه برخوردی شده است؟ چرا با افرادی که بحث «خودی و غیر خودی»، را مربوط به زندگی قبیلگی دانستند، برخورد جدّی نشد؟ چرا به بهانه مصلحت نظام ازجرم برخی افراد چشم پوشی می شود ومردم از اخبار آن محروم می شوند؟

13. نتیجه چند پرونده موردی: سرانجام جاسوس های یهودی در ایران چه شد؟ در خصوص دادگاه آقای کرباسچی توضیح دهید. در ارتباط با قتل های زنجیره ای و خودکشی سعید امامی توضیح بیشتر و واضح تری بدهید. قضیه پتروپارس را توضیح دهید. در خصوص پرونده هاشم آقاجری توضیح دهید. درخصوص پرونده شهرام جزایری توضیح دهید. در خصوص پرونده سیامک پورزند توضیح دهید. در حادثه 18 تیر لباس شخصی ها چه کسانی بودند؟ چرا مسببان واقعی این حادثه معرفی نشدند؟ لطفاً در خصوص پرونده گروه مهدویت توضیح دهید. در زمینه ترور آقای حجاریان توضیح دهید. در قضیه سرقت مسلحانه از چند طلافروشی قم در یک پاساژ که عده ای کشته شدند، آیا فکر نمی کنید پشت پرده سیاسی داشته باشد؟ سرنوشت آن چه شد؟

14. پیشگیری از جرایم: آیا بهتر نیست در شهرها مکانی در نظر گرفته شود که جوانان بتوانند در چارچوب شرع، شهوت خود را دفع کنند؟

15. ابتذال: چرا با پخش کنندگان فیلم ها، موسیقی ها، سی دی ها و تصاویر مبتذل و آنتن های ماهواره ای برخورد جدی نمی شود؟

16. چند سؤال متفرقه: رئیس جدید قوه قضاییه چه پیشرفتی را ایجاد کرده است؟ چرا در کشور ما برخلاف کشورهای پیشرفته از مواد به شدت سمی mtbeدر ساخت بنزین استفاده می شود؟ چرا قوه قضاییه پیگیری نمی کند؟ چرا برخی از دانشجویان می گویند تا حرف می زنیم فوراً از همه طرف با ما برخورد می کنند؟ چرا قیمت خودرو در کشور ما این همه بالاست؟ آیا قوه قضاییه نظارت می کند که حیف و میل صورت نگیرد؟ چرا پرداخت خمس و زکات را در کنار مالیات قانونی نمی کنند؟ در مورد ثروت آقای رفسنجانی و برخی از فرزندان مقامات بالا توضیح دهید.

چند سؤال تحلیلی

1. افزایش دختران فراری: می دانیم که آسیب های اجتماعی در ایران بالاست. البته این امر علل مختلفی دارد که همه آن قضایی نیست. اما می دانیم که قوه قضاییه اگر بخواهد می تواند در این زمینه اقدامات مفیدی را انجام دهد. به عنوان مثال آمار دختران فراری روند رو به رشدی دارد. بدیهی است که یکی از دلایل این امر آزار دختران در منزل است. یکی دیگر از این دلایل عدم اذن پدر برای ازدواج دختر با خواستگار مورد علاقه اش می باشد. قوه قضاییه می تواند با این مسائل برخورد کند. اکنون می پرسم قوه قضاییه با چند مورد خشونت خانوادگی برخورد کرده است و نیز چند مورد به شکایت دختران در خصوص عدم اذن بی دلیل پدر رسیدگی کرده است؟ اصولاً قوه قضاییه چه امکاناتی را فراهم کرده است تا خانم ها بتوانند به آسانی شکایت خود را مطرح سازند؟ در این ارتباط خبری را از خبرگزاری ایسنا (17 / 6 / 83) می خوانیم:

مدیر کل دفتر آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، سیاسی کاری و پنهان کاری را آفتهای عمده برخورد با آسیبهای اجتماعی دانست و گفت: همه ساله با رشد 15 درصدی آسیبهای اجتماعی مواجهیم.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجویان ایران دکتر هادی معتمدی صبح امروز در میزگرد بررسی آسیبهای اجتماعی که در باشگاه خبرنگاران جوان و با حضور خبرنگاران ایسنا، فارس و ایران برگزار شد، با اشاره به این که مردم باید واقعیتها را در خصوص آسیبهای اجتماعی بدانند، به تعداد زنان و دختران فراری اشاره کرد و گفت: شمار دختران فراری از 724 نفر در سال 81 به 2 هزار و 182 نفر در سال 82 رسید که این تعداد هم اکنون در مراکز بهزیستی نگهداری می شوند.

2. قاچاق دختران ایرانی: رشد دختران فراری زمینه را برای قاچاق آن ها به کشورهای دیگر مهیا ساخته است. برخی آسیب شناسان یکی از دلایل اصلی شیوع قاچاق دختران ایرانی را ضعف قاطعیت قوه قضاییه در برخورد با قوّادان و قاچاقچیان انسان می دانند. اگر این مسئله صحیح است سؤال این است که چرا؟ در این ارتباط به یک خبر توجه کنید:

نیروهای امنیتی معتقدند دختران و زنان ایرانی قاچاق شده به کشورهای دیگر عمدتاً به دست سودجویان و باندهای مافیایی تبهکاری به آنسوی آب ها برده می شوند و از این راه سود کلانی نصیب خود می کنند. ضعف قانونی در قوانین مجازات در ایران نیز سبب شده است که افراد سودجو پس از به دام افتادن تنها با پرداخت جریمه نقدی و حبس به فراغتی طلایی دست یابند.

رشد دختران فراری تبعات دیگری را به همراه دارد از جمله این که متأسفانه سن فحشا به زیر 20 سال رسیده است. در این ارتباط هر چند ارگان های مختلفی مسئولیت دارند، اما یکی از آن ها قوه قضاییه است که مسئولیت مهم پیشگیری از جرایم را دارد. سؤال این است که قوه قضاییه در این ارتباط چه کارهای مؤثری انجام داده است؟

3. برخورد با شایعه سازان: شایعه یکی از مهم ترین عوامل جنگ روانی دشمنان انقلاب اسلامی است. در جامعه ما هراز چندی شایعاتی پخش می شود که دین و اعتقادات مردم را نشانه می رود. سؤال این است که قوه قضاییه تاکنون چه اقداماتی را برای یافتن شایعه سازان اصلی و مجازات آن ها انجام داده است؟ از سوی دیگر می دانیم که یک شایعه زمانی موفق به نفوذ در جامعه می شود که در ارتباط با یک موضوع مهم خلأ خبری وجود داشته باشد و مردم در حالت ابهام به سر برند. سؤال بعد این است که قوه قضاییه در ارتباط با رفع این گونه ابهامات چه اقدامات مهمی را انجام داده است؟

از سوی دیگر می دانیم که جز پاره ای از مسائل نظامی و امنیتی و یا خصوصیِ افراد، دانستن حق مردم است. متأسفانه مشاهده شده است که برخی خبرها که انتشار عمومی آنها از این جهات مانعی ندارد فقط در بولتن های دارای طبقه بندی می آید. آیا قوه قضاییه با افرادی که این نوع خبرها را از دسترس مردم دور نگه می دارند و در نتیجه زمینه را برای گسترش شایعات فراهم می سازند چه برخوردی کرده است؟

جمع بندی و نتیجه گیری

براساس مطالعاتی که برای این تحقیق شد و تنها نکات مهم آن در مقاله ذکر گردید، به نظر می رسد با اینکه رئیس جدید قوه قضائیه حضرت آیت اللّه شاهرودی تلاش زیادی برای انجام اصلاحات در این قوه مبذول داشته است، این تلاشها به دلایل مختلف چندان قرین توفیق نبوده است. اختلافات فکری و سیاسی قوه مجریه و مجلس ششم با این قوه، مشکلات بودجه ای قوه قضائیه، فراهم نبودن زمینه های اجتماعی اجرای برخی نظرات بسیار مفید رئیس قوه قضائیه در خصوص حذف کلی زندان از فهرست مجازات ها، اجرای علنی مجازات های شرعی و... ، دخالت های مکرر مجامع حقوق بشری و یا افراد و سازمان های غیر مسئول، کمبود همکاران مجرب، متعهد و علاقمند، وجود برخی نواقص قانونی و... را می توان از جمله مهم ترین دلایل این نقصان موفقیت برشمرد.

اگر براساس مطالعات این پژوهش کارنامه ای برای مقطع اول ریاست آیت اللّه شاهرودی بر قوه قضائیه تنظیم شود، موضوعات آن کارنامه چنین خواهد بود:

ـ میزان توفیق در عصبانی ساختن ضد انقلاب

ـ میزان توفیق در انگیزش خشم دشمنان اسلام

ـ میزان توفیق در مبارزه با نشریات مسئله دار

ـ میزان تحقق مطالبات رهبری

ـ میزان توفیق در اصلاحات درونی

ـ میزان توفیق در مبارزه با مفاسد اخلاقی

ـ میزان توفیق در مبارزه با مفاسد اقتصادی

ـ میزان توفیق در مبارزه با مفاسد اجتماعی

ـ میزان توفیق در اطلاع رسانی صحیح به مردم

ـ میزان توفیق در پیشگیری از جرایم

ـ میزان توفیق در مبارزه با مواد مخدر

ـ میزان توفیق در جلب رضایت مردم متدین

ـ میزان توفیق در خدمت به عموم مردم

ـ میزان توفیق در تولید علم (قضای اسلامی)

ـ میزان توفیق در استقرار عدالت

ـ میزان توفیق در مبارزه حقوقی با عوامل فقر

ـ میزان توفیق در مبارزه با تبعیض

ـ میزان توفیق در مبارزه با گروه های منحرف

ـ میزان توفیق در تحقق شعارهای اولیه

ـ میزان توفیق در بکارگیری فن آوری های نو

نگارنده بسیار خوشحال خواهد شد اگر قوه قضائیه، مستند به اطلاعات آماری صحیح اعلام کند که امتیاز واقعی این قوه فرضاً در امر مبارزه با مفاسد اقتصادی چیست؟ همچنین یادآور می گردد که مقصر در کسب برخی امتیازات پایین همیشه قوه قضاییه نبوده است. به عنوان مثال وقتی حقوق کارکنان غیر قضایی و حتی قضایی قوه قضاییه اندک است، با توجه به ویژگی های خاص این قوه، تبعاتی را می آفریند که هر سیاست مدیریتی سالمی را ناکارآمد می سازد. همچنین زمانی که عده ای با انگیزه های مختلف مانع از اجرای علنی احکام جزایی اسلام می شوند، نمی شود قوه قضاییه را خیلی زیر سؤال برد که چرا در پیشگیری از جرایم چندان موفق نیست.

نکته دیگر آن است که برخی موارد مورد تأکید بسیار زیاد قرار گرفته است. هم مردم و هم بزرگان انقلاب اسلامی روی آن تأکید زیادی داشته اند. این موارد عبارتند از:

1. اطلاع رسانی سریع و صحیح به مردم

2. برخورد خوب با ارباب رجوع

3. نظارت جدی بر عملکرد اجزای مختلف قوه قضاییه بویژه قضات محترم

4. به کارگیری صحیح فن آوری های نو در قوه قضاییه

5 . قاطعیت در برخورد با مجرمان واقعی (اگر چه صاحب زر و زور یا حزب و قبیله و قدرت باشند.)

کلمات کلیدی
حق  |  عدالت  |  جرم  |  قانون  |  مردم  |  قوه قضاییه  |  قوه قضائیه  |  پاسخگویی  |  رییس قوه قضاییه  | 
لینک کوتاه :