×

جایگاه نیروهای مسلح در نظام جمهوری اسلامی ایران


تعداد بازدید : 17517     تاریخ درج : 1390/08/08

136

چکیده

هـر حـکـومـت و دولتی برای حفظ استقلال ، امنیت و تمامیت ارضی خود نیاز به نیروی مسلح قـوی ، مـقـتـدر و سـازمـان یـافـته دارد. جمهوری اسلامی ایران نیز پس از استقرار، برای تـداوم خـود و دفـع تهدیدات داخلی و خارجی ، نیروهای مسلحی را فراهم نموده است که از جمله آنها، ستاد فرماندهی کل قوا، ارتش جمهوری اسلامی ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح می باشند. مطالب مربوط به نیروهای مسلح در قانون اساسی ، قوانین عادی و آئین نامه انضباطی ، به دو دسته تقسیم مـی شـونـد: دسـتـه اول مـطـالب اخـتـصـاصـی هـر یـک از آنـهـا و دسـتـه دوم ، اصـول ، مـبـانـی و کـلّیـات اسـت کـه شـامـل هـمـه آنـهـا مـی شـود. از جـمـله ایـن اصـول ، ویـژگـیـهـای کـلی و اسـاسـی آنـهـا، مـسـئولیـت و وظـایـف فـردی ، اصـول شرافت سربازی ، اصول فرماندهی و سلسله مراتب ، وظایف عمومی فرماندهان ، رؤ سـا و مـدیـران و وظـایـف پـرسنل و فرمانده در رزم است که مقاله درصدد تبیین آنها می باشد.

کلید واژه ها: نظام جمهوری اسلامی ، قانون اساسی ، قوانین عادی ، آئین نامه انضباطی ، نـیـروهـای مـسـلح ، سـتـاد فـرمـانـدهی کل قوا، ارتش ، سپاه ، وزارت دفاع ، سلسله مراتب نیروی انتظامی .

مقدمه

جـوامـع انسانی برای حفظ حکومت ، استقلال و تمامیت ارضی و تاءمین امنیت خود ناگزیر از فـراهم نمودن نیروی نظامی هستند. استقلال و امنیت هر کشور و دولت اعم از داخلی و خارجی نیز در پرتو قدرت و توان نظامی تاءمین می گردد. مقابله با مهاجمان خارجی یا کسانی کـه در داخـل کـشـور بـا نـقـض قـوانـیـن ، امـنـیـت اجـتـمـاعـی را مـخـتـل مـی کـنند، جز با توان نظامی حل نمی شود. از این رو کشورهای مختلف بدین منظور تشکیل و سازماندهی نیروهای مسلح خود را در راستای دفع خطرهای خارجی و داخلی طراحی مـی کـنـنـد و بـا تـشـکـیـل سـازمـانها و نهادهای نظامی خاص ، افراد کارآمد و توانا را به استخدام در می آورند.

در نـظـام جـمـهوری اسلامی ایران ، موضوع نیروهای مسلح از نظر اعتقادی نیز مورد توجه قـرار گـرفـتـه است ؛ زیرا مبنای حکومت ایران ، اعتقادات اسلامی است و یکی از تفاوتهای اسـاسـی حـکـومـت اسلامی با سایر نظامهای سیاسی ، امور نظامی آن است . دیدگاه اسلام نـسـبت به دفاع و جهاد، زیربنای ساختار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است . بر اسـاس عقاید اسلام ، امور نظامی منحصر به ارگان و یا افراد خاصی نیست ، بلکه عموم مـردم وظیفه دارند برای حفظ و حراست از اسلام و مرزهای حکومت اسلامی بکوشند. در حالی کـه در غـالب کـشـورهـا ایـن امر به عنوان شغل برای گروهی از مردم یا با دیدی آرمانی تـر، بـه عـنـوان یـک امـر مـلی و با انگیزه میهن پرستی و وطن دوستی تلقی می شود، در اسلام از منظری بالاتر و والاتر به عنوان یک وظیفه الهی محسوب می گردد.

قـرآن مـجـیـد، ارزش والای ((جهاد)) در راه خدا را در آیات فراوانی بیان نموده است که به یک مورد آن اشاره می شود:

وَفَضَّلَ اللّهُ الُمجَاهِدِینَ عَلَی القَاعِدِینَ اءجْرا عَظِیما. (نساء: 95)

و خداوند، مجاهدان را بر نشستگان ، با پاداش عظیمی برتری بخشیده است .

1. نیروهای مسلح در قانون اساسی

قـانـون اسـاسـی جـمـهـوری اسـلامـی ایران برای نیروهای مسلح ، مبانی مشخصی را طرح ریزی کرده است که به مهم ترین آنها به اجمال اشاره می شود.

1 ـ 1. پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی کشور

بـه اسـتـقـلال کـشـور بـایـد بـه عـنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر توجه نمود. حفظ و حـراسـت از حـدود و ثـغـور مـرزهـا، ضـامـن اسـتـقـلال کـشـور اسـت . اسـتـقـلال یـکـی از اهداف متعالی جمهوری اسلامی است 158 و دولت موظف است همه امکانات خـود را بـرای تـقـویـت بـنـیـه دفـاع مـلی و بـرای حـفـظ اسـتـقـلال و تـمـامـیـت ارضـی کـشـور... بـه کـار بـرد.159 در مـقـابـل ، هـیـچ فـرد یـا گـروه یـا مـقـامـی حـق نـدارد بـه اسـتـقـلال و تـمـامـیـت ارضـی کـشـور خـدشـه ای وارد کـنـد.160 بـنـابـرایـن ، اسـتـقـلال اصـل مـقـدسـی بـه شـمـار می رود که برای حفظ آن ، بی هیچ مضایقه ای باید عمل کرد. قانون اساسی ، پاسداری از استقلال و تمامیّت ارضی کشور را بر عهده ارتش قرار داده تا بر اساس ضوابط مقرّر انجام وظیفه نمایند.161

2 ـ 1. پاسداری از انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران

انـقـلاب اسـلامـی ایـران از مـشـارکـت و مـبـارزه ایـثـارگـرانـه و هـمـه جـانـبـه مـردم شـکـل گـرفـت و حـرکـت کـرد و بـه ثمر نشست . یکی از زمینه های مشارکت مردم ، همکاری و هـمـیاری گروهها و اقشار مستعدّ و مؤ من به انقلاب بود که با تواناییها و امکانات محدود، قـبـل از پـیـروزی انـقـلاب ، خـود را برای جهادی که ممکن بود در پیش باشد، آماده کردند. بسیاری از آنها در مبارزات مسلحانه جریان انقلاب به شهادت رسیدند و بسیاری دیگر در پـیروزی انقلاب و استقرار نظام ، بیشترین مساعدتها را نمودند و بعد از پیروزی ، سپاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـی را تـشـکـیـل دادنـد. قـانـون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، ((نـگـهـبـانـی از انـقـلاب اسـلامـی و دسـتاوردهای آن را به عهده این نهاد مردمی و انقلابی گذاشته است .))162 مهم ترین دستاورد انقلاب اسلامی ، نظام مقدس جمهوری اسلامی است . بـنـابـرایـن دفاع از این نظام نیز بر عهده سپاه پاسداران می باشد. دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن به طور مسلم محدود به دفاع از مرزها و دشمنان خارجی نیست ؛ بلکه دفاع از انقلاب هم در مرزها و در داخل و شامل تمام ابعاد نظامی ، امنیتی ، سیاسی ، فرهنگی و... است .

3 ـ 1. ممنوعیت عضویت بیگانگان در ارتش و نیروی انتظامی

نـیـروهـای مـسـلح ، در مـقـام دفـاع از حـاکـمـیت ملی و استقلال و وحدت و تمامیّت ارضی ، در مـقـابـل بـیـگـانـگـان قـرار دارد. انـجـام وظیفه توسط این نیروها، بیش از آنکه انتخاب یک شـغـل بـاشـد، مـتـکی بر عشق و علاقه به آب و خاک و میهن و سرباختن در راه حفظ مقدسات کـشور است . بدین معنی که مردم یک کشور هم از نظر سابقه طولانی سکونت و هم از نظر وابستگیهای آبا و اجدادی ، به سرزمین خود علاقه مند می شوند و برای حفظ آن در صحنه هـای نـبـرد و در دفـاع از اسـتـقلال و تمامیت ارضی کشور و دین و مذهب خود جان می بازند. بـدون شک ، وابستگیهای مذکور در وجود بیگانگان یافت نمی شود. علاوه بر آن ، حضور آنـان در نـیـروهـای مـسـلح مـمکن است به نفع دشمن و به ضرر کشور باشد.163 به همین دلیل ، قانون اساسی ، عضویت بیگانگان در ارتش و نیروی انتظامی را ممنوع کرده و می گوید:

هیچ فرد خارجی به عضویت در ارتش و نیروهای انتظامی کشور پذیرفته نمی شود.164

4 ـ 1. ممنوعیت استقرار پایگاه نظامی خارجی

در حـال حـاضـر هـر چـنـد بـه ظـاهـر دوره اسـتـعـمـار بـه سـر رسـیـده اسـت ، امـا اشـکـال جـدیـدی از سـلطـه جـایـگـزیـن آن شـده است که خطرش نه تنها دست کمی از خطر اسـتـعـمـار در گـذشته ندارد، بلکه بسیار خطرناک تر و شدیدتر از آن است . کشورهای بـزرگ هـمیشه سعی می کنند در کشورهای دیگر برای گسترش سلطه سیاسی ، نظامی ، اقـتـصـادی ، فـرهـنـگـی ، امـنیتی و.... پایگاههای نظامی داشته باشند. پایگاه نظامی یک کـشـور در کـشـور دیـگـر، جـزئی از حـاکـمـیـت نظامی آن در کشور مستقر بوده و در نتیجه ، تـجـاوز آشـکـار بـه حـاکـمـیـت مـلی کـشـور مذکور می باشد. با توجه به سابقه حضور نـظـامـیـان آمـریـکـا در ایـران و مـوقعیت مهم جغرافیایی برجسته ایران در منطقه ، ممکن است درآیـنـده نـیـز کـشـورهـای اسـتعمارگر و زورگو، خواستار داشتن پایگاه نظامی در ایران بـاشـنـد. از ایـن رو، تـدویـن کـنـنـدگـان و تصویب کنندگان قانون به آن توجه کرده و اسـتـقـرار هـر گـونـه پـایـگـاه نـظـامـی در کـشـور را مـمـنـوع سـاخـتـه انـد بـه هـمـیـن دلیل ، در قانون آمده است :

استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هر چند به عنوان استفاده های صلح آمیز ممنوع می باشد.165

5 ـ 1. استفاده از امکانات نیروهای مسلح در زمان صلح

نـیـروهـای مـسـلح بـه دلیـل اهـمـیـت امـور نـظامی ، دارای تجهیزات پیشرفته و توان فنی بـالایـی هـسـتـند. معمولاً در کشورهای مختلف ، صنعت نظامی از پیشرفته ترین صنایع آن کشور می باشد و بهترین متخصصین بویژه در زمینه های فنی و صنعتی را جذب می کنند. در زمـان صـلح ایـن تـوان و اسـتعداد، قابل استفاده در امور غیر نظامی است . از این رو، با رعـایـت جـنـبـه هـای مـنـطـقـی و حـفـظ تـوان و هـدف اصـلی از تـشـکـیـل نیروهای نظامی که همانا آمادگی رزمی است ، می توان از این توان در زمینه های تولیدی و عمرانی بهره جست و به همین دلیل قانون در این باره می گوید:

دولت بـایـد در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی ، آموزشی ، تـولیـدی و جـهـاد سـازنـدگـی بـا رعـایـت کـامـل مـوازیـن عدل اسلامی استفاده کند، در حدّی که به آمادگی رزمی ارتش آسیبی وارد نیاید.166

مـاده ده اسـاسـنـامـه سـپـاه پـاسـداران انـقلاب اسلامی نیز، انجام خدمات امدادی ، آموزشی ، تـولیـدی و جـهـاد سـازنـدگـی را بـه درخـواسـت دولت در زمـان صلح به عنوان یکی از ماءموریتهای سپاه پیش بینی نموده است .

6 ـ 1. منع بهره برداری شخصی از امکانات ارتش

سـابـقـه تـاریـخـی ایـن مـوضـوع را بـایـد در پـیـشـیـنـه تـاریـخـی قـبـل از انقلاب پی جست . در رژیم پهلوی ، برای جذب اُمرا و فرماندهان ارتش شاهنشاهی از روشـهـای مـادیِ صـرف و ایـجـاد تـمـایـزات کـاذب اقـدام مـی گـردیـد. بـه هـمـیـن دلیل ، افسران و فرماندهان نظامی به راحتی از امکانات ارتش که با هزینه ملت و برای اسـتـفـاده در امـور نظامی فراهم شده بود، به صورت شخصی استفاده می کردند. حتی از سـربـازان تـحـت عـنـوان گـمـاشـتـه بـه صـورت خـدمـتـکـار در مـنـزل خود استفاده می کردند و عده ای از جوانان ایران که به نام خدمت به کشور به خدمت نـظـام ، اعـزام مـی شـدنـد، در عـمـل بـه عـنـوان خـدمـتـکـار شـخـصـی بـه مـنـازل افـسـران ارشـد، مـعـرفـی مـی شـدنـد. مـفـهـوم خدمت وظیفه به نوعی بهره کشی از فـرزنـدان مـردم ایـران تـبـدیـل شـده بـود. ایـن امـر به نحوی یادآور نوعی برده داری و بـربـریـت تـاریـخی بود. به همین دلیل و برای جلوگیری از سوء استفاده این چنینی در آینده در قانون آمده است :

هـر نـوع بـهـره بـرداری از وسـایـل و امـکـانات ارتش و استفاده شخصی از افراد آنها به صورت گماشته ، راننده شخصی و نظایر اینها، ممنوع است .167

2. تعریف نیروهای مسلح و ساختار آن

نـیـروهـای مـسـلّح ((بـه سـتاد فرماندهی کل قوا، ارتش ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی انتظامی و وزارت دفاع و سازمانهای وابسته ، اطلاق می شود.))168

1 ـ 2. ستاد فرماندهی کل قوا

سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا ((بـه مـجـمـوعـه سـازمـان سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا و سـازمـانـهـا و دفاتر پیوسته و وابسته و قسمتهایی که بنابر امر فرماندهی مـعـظـم کـل قـوا، پـشـتـیـبـانـی آنـهـا بـه سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا، مـحـول شـده اسـت ، اطـلاق مـی گـردد.))169 ((سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا، سـتـاد فـرمـانـدهی معظم کل قوا در نیروهای مسلح بوده و معظم له را در اداره امور نیروهای مسلح ، یاری می نماید.))170

سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا در طـول سـتـاد مـشـتـرک ارتـش جـمهوری اسلامی ایران ، ستاد کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، ستاد نیروی انتظامی و در رده بالاتر از آنهاست و بر حـسـب مـاءمـوریـت و فـرامـیـن و تـدابـیـر ابـلاغـی مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کل قوا انجام وظیفه می کند.171

فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با مقام معظم رهبری است . فرماندهان ، رؤ سا و مدیران در تمام سلسله مراتب در حدود اختیارات مصوب سازمانی از طرف معظم له ، فـرمـانـدهـی ، ریـاسـت و یـا مـدیـریـت خواهند داشت ؛172 امّا چنانچه مقام معظم فرماندهی کل قوا، تمام یا قسمتی از اختیارات خود را به شخص دیگری تفویض فرمایند، دستورات آن شخص در حدود اختیارات تفویض شده لازم الاجراء خواهد بود.173

دفـتـر عـقـیـدتـی سـیـاسـی فـرمـانـدهـی کـل قـوا، دفـتر عمومی حفاظت اطلاعات فرماندهی کـل قـوا، سـازمان عقیدتی سیاسی و حفاظت اطلاعات ارتش ، نمایندگی ولی فقیه و حفاظت اطـلاعـات در سـپاه ، عقیدتی سیاسی و حفاظت اطلاعات در نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پـشـتـیـبـانـی نـیـروهـای مـسـلح بـه عـنـوان بـخـشـی از سـتـاد فـرمـانـدهـی کل قوا، ارتش جمهوری اسلامی ایران ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروی انتظامی و وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـی نـیـروهـای مـسـلح هـسـتـنـد کـه بـا سـلسـله مـراتـب مـسـتـقـل و مـتمرکز مستقیماً تحت امر مقام معظم رهبری و در کنار نیروهای مسلح انجام وظیفه می نمایند.174

نـیـروهـای مـسـلح جـمـهوری اسلامی ایران از بالاترین مقام تا پایین ترین رده به وسیله فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا یـا مـدیـران کـه از طـرف مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کل قوا، فرماندهی یا ریاست یا مدیریت دارند مانند حلقه های زنجیر به هم پیوسته بوده که در اصطلاح آن را سلسله مراتب گویند.175

2 ـ 2. ارتش جمهوری اسلامی ایران

ارتـش جـمـهوری اسلامی ایران ((به مجموعه ستاد مشترک ، نیروی زمینی ، نیروی هوایی ، نیروی دریایی و سازمانهای وابسته به آنها اطلاق می گردد.))176

1 ـ 2 ـ 2. ویژگیهای ارتش جمهوری اسلامی ایران

بنابر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران :

ارتش جمهوری اسلامی ایران باید ارتشی اسلامی باشد که ارتشی مکتبی و مردمی است و بـایـد افـرادی شـایسته را به خدمت بپذیرد که به اهداف انقلاب اسلامی ، مؤ من و در راه تحقق آن فداکار باشند.177

2 ـ 2 ـ 2. ماءموریت و وظایف ارتش جمهوری اسلامی ایران

بنابر ماده هفت قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران ، مصوب 7 / 7 / 1366، مجلس شورای اسلامی و اصلاحات بعدی آن ، وظایف و ماءموریتهای آن عبارت اند از:

1. آمـادگـی و مـقـابـله در بـرابـر هـر گـونـه تـجـاوز نـظـامـی عـلیـه استقلال ، تمامیت ارضی ، نظام جمهوری اسلامی ایران و منافع کشور؛

2. همکاری با نیروی انتظامی و سپاه پاسداران در مقابله با اشرار، یاغیان ، قاچاقچیان ، تجزیه طلبان و جریانات براندازی در مواقع ضروری بنا به دستور؛

3. آمـادگـی بـرای هـمـکـاری بـا سـپـاه پـاسـداران در کـمـک بـه مـلل مـسـلمـان و مـسـتـضعف غیر معارض با اسلام در دفاع از خود در برابر تهدید و تجاوز نظامی بنا به درخواست آنان و بنا به دستور؛

4. در اخـتـیـار قرار دادن افرادی که در استخدام ارتش هستند و تجهیزات فنی خود بنا به درخـواسـت دولت در اجـرای اصـل 147 قـانـون اسـاسـی و بـا رعـایـت کامل موازین عدل اسلامی در حدی که به آمادگی رزمی ارتش آسیبی وارد نشود؛

5. سـازمـاندهی ، آموزش ، تجهیز و گسترش نیروهای زمینی ، هوایی و دریایی متناسب با امکانات و تهدیدات ، برای انجام ماءموریتهای محوله ؛

6. تلاش پیوسته برای حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامی در سازمانهای وابسته به آنها؛

7. آمـاده سـاخـتـن مـردم بـرای دفـاع مـسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی در چارچوب قانون خدمت وظیفه عمومی ؛

8. کمک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آموزش و سازماندهی بنا به دستور؛

9. اقـدامـات لازم در جـهـت نـیـل بـه خـودکـفـایـی در کـلیـه زمـیـنـه هـا از قبیل صنعتی ، آموزشی ، تدارکاتی ، اطلاعاتی ، روشها و سازماندهی ؛

10. اقدام لازم برای کسب اطلاع از اوضاع ، رویدادها و تحولات سیاسی ، نظامی آشکار و نـهـان مـنـطـقـه و جـهـان و ارزیـابـی مـسـتـمـر تـهـدیـدات و تـوان رزمـی دشـمـنـان بالفعل و بالقوه ؛

11. تـلاش مـداوم و مـسـتـمـر در جـهت حفظ و صیانت ارتش و سازمانهای وابسته به آنها در زمینه های امنیتی ؛

12. ایـجـاد تـسـهیلات لازم برای همکاری سپاه پاسداران با ارتش در مواقع ضروری که شورای عالی امنیت ملی ، تعیین می نماید.178

3 ـ 2. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

پـس از پـیـروزی انـقلاب اسلامی در سال 1357 ه‍.ش ، عده ای از نیروهای انقلابی برای دفـاع مـسـلّحانه از انقلاب اسلامی و تداوم آن به صورت خود جوش و مردمی جمع شدند و بـه مـقـابـله با ضد انقلاب و پس مانده های رژیم شاه برخاستند. در همین زمان چند نفر از ایـن افـراد در قـم به ملاقات حضرت امام خمینی (ره ) رفتند. امام خمینی (ره ) در این دیدار دسـتـور تشکیل یک نیروی مسلح مکتبیِ مستقل از دولت موقت را صادر کردند. این دستور عملاً فـرمـان تـشـکـیـل سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسلامی بود. در پی این فرمان ، گروهی از بـنـیـانـگـذاران سـپـاه ، اسـاسـنامه ای را در نُه ماده و نُه تبصره تهیه کرده ، به تصویب شـورای انـقـلاب رسـانـدنـد و سپس احکام شورای فرماندهی سپاه از سوی شورای انقلاب صادر شد و در دوم اردیبهشت 1358 ه‍.ش ، این نهاد انقلابی و مردمی با انتشار بیانیه ای به طور رسمی اعلام موجودیت کرد.179

سـپـاه پـاسداران به عنوان یک نهاد انقلابیِ خودجوش ، آن چنان موجودیتی پیدا کرده بود کـه هیچ کس نمی توانست آن را نادیده بگیرد. علاوه بر این ، جذب این نیروی انقلابی در سـازمـان و تـشـکـیـلات در هـم ریـخـتـه و در حـال بـازسـازی ارتـش نـیـز بـه دلیـل تـفـاوتـهـای فکری و نهادی ، غیر ممکن به نظر می رسید. بدین جهت بود که مجلس خـبـرگـان تـصـویـب قـانـون اسـاسی با درک مراتب پایداری ، حراست و حفاظت از انقلاب اسـلامـی و دسـتـاوردهای مهم آن بر موجودیّت سیاسی و واقعیت اجتماعی آن صحّه گذاشت و بـر تـاءسـیـس آن بـه عـنـوان یـکـی از نـیـروهـای مـسـلح قـانـونـی در اصل 150 قانون اساسی ، مهر تاءیید نهاد.

1 ـ 3 ـ 2. تعریف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـی بـه مـجـمـوعـه سـتـاد کـل ، حـوزه نـمـایندگی ولی فقیه در سپاه ، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه ، نیروی زمینی ، هـوایـی ، دریـایـی و مـقـاومـت بـسـیـج و قـدس و سـازمـانـهـای وابـسـتـه به آنها اطلاق می گردد.180

2 ـ 3 ـ 2. هدف از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـی کـه در نـخـسـتـیـن روزهـای پـیـروزی ایـن انـقـلاب تـشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پابرجا می ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهای مسلح دیـگـر بـا تـاءکـیـد بـر هـمـکـاری و هماهنگی برادرانه میان آنها بوسیله قانون تعیین می شود.181

بـا تـوجـّه بـه اصل فوق تا کنون دو قانون درباره سپاه پاسداران به تصویب رسیده است . اول ، اساسنامه سپاه پاسداران است . دوم ، قانون مقررّات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در تاریخ 21/7/1370 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در تـاریـخ 26/8/1370 از طـرف سـتـاد فـرمـانـدهـی کل قوا جهت اجرا ابلاغ شده است .

3 ـ 3 ـ 2. وظایف و ماءموریتهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون در چارچوب هدف مهم سپاه پاسداران که نگهبانی از انـقـلاب و دسـتـاوردهـای آن اسـت ، وظـایف و ماءموریتهای فراوانی به این نهاد انقلابی محول شده است . مهم ترین آنها عبارت اند از:

الف . مـاءمـوریت نظامی : مقصود از ماءموریت نظامی ، مجموعه ماءموریتهایی هستند که سپاه در قالب یک ارتش منظم انجام می دهد. این ماءموریت از ابتدای انقلاب تا کنون بسیار متنوع و متعدّد بوده است که از جمله آنها سرکوب ضد انقلاب و وابستگان رژیم شاه ، گروهکهای ضد انقلاب ، خنثی کردن کودتا، سرکوب گروهها و افراد تجزیه طلب قومی و منطقه ای ، گروههای برانداز مسلحانه ، مقابله با تجاوز رژیم بعث صدام و... است .182

ب . ماءموریتهای انتظامی : به دلیل ناامنی اوایل انقلاب به وسیله افراد و گروههای ضد انـقـلاب و عـدم توانایی نیروهای انتظامی یعنی شهربانی و ژاندارمری ، مسئولان انقلاب اسـلامـی ، ایـن وظـیـفه و ماءموریت را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذاشتند. از آن زمـان تـاکـنـون ، ایـن نـیـروی انـقـلابـی و مـردمـی تـوانـسـته است تمام افراد، گروهها و گروهکهای ضدانقلاب را سرکوب کرده ، نظم و امنیت را به کشور بازگرداند و هم اکنون همه مردم ایران در نقاط دوردست تا مرکز کشور از این جهت احساس امنیت و آرامش خاطر دارند.

ج . مـاءمـوریـتـهـای اطـلاعـاتـی سـپـاه : پـس از پـیـروزی انـقـلاب اسـلامـی و انحلال سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک )، ایران عملاً فاقد نیروی اطلاعاتی بود. از یـک سـو، افـراد و نـیـروهای اطلاعات سابق قابل اتّکا و اطمینان نبودند و از سوی دیگر، هـنـوز هـیـچ سـازمـان اطـلاعـاتـی نـیـز تـشـکـیـل نـشـده بـود. بـه هـمـیـن دلیـل ، مـاءمـوریـت اطـلاعـات بـه سـپـاه واگـذار شـد و تـا زمـان تـشـکـیـل وزارت اطـلاعـات و تجمع وظایف اطلاعاتی و امنیتی در این وزارتخانه ، سپاه این وظیفه مهم را انجام می داد و سپس این ماءموریت به وزارتخانه جدید واگذار شد.183

د. مـاءموریت فرهنگی سپاه : از آغاز تشکیل سپاه ، یکی از وظایفی که این نهاد مقدس برای خـود بـه رسمیت می شناسد، دفاع فرهنگی و تبلیغاتی از انقلاب اسلامی و ارزشهای آن اسـت ؛ زیـرا نـگـهـبـانـی از انـقـلاب و دسـتـاوردهـای آن صـرفـاً مـحـدود بـه مـسـائل نـظـامـی ، انـتـظـامـی و امـنـیـتـی نـیـسـت ، بـلکـه دفـاع هـمـه جانبه از جمله دفاع در مـقـابـل تـهـاجـم فـرهـنـگـی اسـت . عـلاوه بـر ایـن ، در حـال حـاضـر تـهـدیـدات را بـه سـه دسـته تهدیدات سخت (نظامی ) تهدیدات نیمه سخت (امـنـیتی ) و تهدیدات نرم (فرهنگی ـ تبلیغاتی ) تقسیم می کنند. بدیهی است با توجه بـه ایـن گـونـه تـهـدیـدات (فـرهـنـگـی )، دفـاع در مقابل آن نیز لازم و ضروری است و از این رو، یکی از وظایف ذاتی سپاه ، دفاع فرهنگی و تـبـلیـغاتی از انقلاب و دستاوردهای آن در داخل و خارج از کشور است ؛ زیرا راه مهم مقابله با تهدیدات فرهنگی ، دفاع با روشهای فرهنگی و تبلیغاتی است .

ایـنـک سـپاه پاسداران چه در حوزه فرماندهی و چه در حوزه نمایندگی رهبری بر اساس ‍ ابـلاغـیـه ها و تدابیر و رهنمودهای مقام معظم رهبری کارهای فرهنگی انجام می دهد. این امر نـشـان مـی دهـد کـه وظیفه سپاه ، صرفاً دفاعی نظامی ، انتظامی و یا امنیتی نیست ، بلکه دفاع در مقابل تهدیدات فرهنگی هم از جمله وظایف و ماءموریتهای این نهاد مقدس است .

ه‍. سـازمـانـدهـی و آمـوزش بـسـیـج : به دلیل بروز مشکلات متعدد در سازمان بسیج ملّی در اوایل انقلاب ، مجلس شورای اسلامی در تاریخ 19/11/1359، قانون ادغام سازمان بسیج مـلی (مـسـتـضـعفین ) را در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تصویب رساند. به موجب این قـانون ، از تاریخ تصویب آن ، سازمان بسیج ملّی ، تحت عنوان ((واحد بسیج مستضعفین )) در سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـی ادغـام شد و مسئولیت اداره و فرماندهی آن به سپاه واگـذار گردید. علاوه بر این کلیه اعتبارات و امکاناتی که از طرف سازمانهای دولتی و غیر دولتی و افراد که در اختیار آن بود، در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت .184

به موجب تصویب لایحه قانونی تشکیل سـازمـان بـسـیـج مـلّی مـورخـه 24/4/1359، ایـن سـازمـان دارای وظـایـف و اختیارات زیادی بـود.185 عـلاوه بـرایـن ، بـه مـوجب قوانین مصوب 1366 ه‍.ش ، 1370 و 1375، وظایف دیـگـری نـیـز بـه ایـن سـازمـان افـزوده شـد.186 بـدیـن تـرتیب ، بسیج دارای وظایف و مـاءمـوریتهای زیادی است که این ماءموریتها شامل ماءموریت فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و نـظـامـی اسـت . بـسیج یکی از ماءموریتهای سپاه است و سپاه پاسداران از آن در جهت حفظ و پـاسـداری از کـشـور و انـقـلاب اسـلامـی و دسـتـاوردهـای آن اسـتـفـاده مـی کـنـد. هـشـت سـال دفـاع مـقـدس در مـقـابل جنگ تحمیلی صدام ، نشان دهنده ضرورت و لزوم وجود این دو نیرو در کنار یکدیگر برای دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن می باشد.

4 ـ 2. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

قـبـل از پـیـروزی انـقـلاب اسـلامـی دو نـیـروی شـهـربـانـی و ژانـدارمـری مسئول حفظ امنیت و نظم در شهرها، روستاها و مرزها بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، بنابر اقتضای زمان نهادی برخاسته از مردم در محلات مختلف شهرها تحت عنوان ((کمیته انـقـلاب اسـلامـی )) شـکـل گـرفـت . از ایـن زمـان تـا سـال 1369، ایـن سـه نـیـرو مـسـئول بـرقـراری نـظـم و امـنـیـت مـردم بـودنـد؛ امـا بـه دلیـل مـشـکـلاتـی کـه بـه عـلت تـعـدّد نـیـروهـای امـنـیـتی بین این سه نیرو (شهربانی ، ژاندارمری و کمیته ) به وجود آمد، تصمیم گرفته شد که این نیروها با هم ادغام شوند و یک نیروی جدید تشکیل شود.

سـرانـجـام در تـاریـخ 9/5/1369 ه‍.ش ، قانون نیروی انتظامی از تصویب نهایی مجلس گـذشـت و وزارت کـشـور را مـوظـف کـرد کـه ظـرف مـدت یـک سـال نـیـروهای انتظامی موجود را ادغام کند و سازمانی تحت عنوان نیروی انتظامی جمهوری اسـلامی ایران تشکیل دهد. علاوه بر این ، تمام نیروهای مسلّحی که در جهت امور انتظامی در ارتـبـاط با قوه قضائیه ، وزارتخانه ها و سازمانها، نهادها و مؤ سسات مختلف ، فعالیت مـی کردند، در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ادغام شدند و از طریق وزارت کشور و نیروی انتظامی تحت امر این نیرو قرار گرفتند.187

بـه مـوجب این قانون ، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ، سازمانی مسلّح است که در تابعیت فرماندهی کل قوا و وابسته به وزارت کشور می باشد. فرمانده نیروی انتظامی از طـرف فـرمـانـده کـل قـوا مـنـصـوب مـی گـردد.188 هـدف از تشکیل نیروی انتظامی ، استقرار نظم و امنیت و تاءمین آسایش عمومی و فردی و نگهبانی و پـاسـداری از دسـتاوردهای انقلاب اسلامی در چارچوب این قانون در قلمرو کشور جمهوری اسلامی ایران است .189

1 ـ 4 ـ 2. ماءموریت و وظایف نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

بر اساس ماده چهار این قانون وظایف نیروی انتظامی عبارت اند از:

1. استقرار نظم و امنیت و تاءمین آسایش عمومی و فردی ؛

2. مـقـابـله و مـبـارزه قـاطـع و مـسـتـمـر بـا هـر گـونه خرابکاری ، تروریسم ، شورش و عوامل و حرکتهایی که مخل امنیت کشور باشد با همکاری وزارت اطلاعات .

3. تـاءمـیـن امنیت برای برگزاری اجتماعات ، تشکلها، راهپیماییها و فعالیتهای قانونی و مـجـاز و مـمـانعت و جلوگیری از هر گونه تشکل و راهپیمایی و اجتماع غیر مجاز و مقابله با اغتشاش ، بی نظمی و فعالیت غیر مجاز؛

4. اقـدام لازم در زمـیـنـه کـسـب اخـبـار و اطلاعات در محدوده وظایف محوله و همکاری با سایر سازمانها و یگانهای اطلاعاتی کشور در حدود وظایف آنها.

5. حـراسـت از اماکن ، تاءسیسات ، تجهیزات و تسهیلات طبقه بندی شده غیرنظامی و حفظ حـریـم آنها به استثنای موارد حساس و حیاتی به تشخیص شورای عالی امنیت ملی که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.

6. حـفـاظـت از مـسـئولیـن و شـخـصـیـتـهـای داخـلی و خـارجـی در سراسر کشور به استثنای داخـل پـادگـانـهـا و تاءسیسات نظامی ، مگر در مواردی که بنابه تشخیص شورای عالی امـنـیـت مـلی اصـل انـقـلاب و یـا دسـتـاوردهـای آن در مـعـرض خـطـر باشد که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.

7. جـمـع آوری سـلاح و مـهـمـات و تـجـهـیـزات و صـدور پـروانـه نـگـهـداری و حمل سلاح شخصی و نظارت بر نگهداری و مصرف مجاز مواد آتش زا (ناریه ) با هماهنگی وزارت اطلاعات برابر طرحهای مصوب شورای امنیت ؛

8. انـجـام وظـایـفـی کـه بـر طـبـق قانون به عنوان ضابط قوه قضائیه به عهده نیروی انـتـظـامـی مـحـول شـده است . از جمله این موارد عبارت اند از: مبارزه با مواد مخدر، مبارزه با قـاچـاق ، مـبـارزه با منکرات و فساد، پیشگیری از وقوع جرائم ، کشف جرائم ، بازرسی و تحقیق ، حفظ آثار و دلایل جرم ، دستگیری متهمین و مجرمین و جلوگیری از فرار و اختفا آنها و اجرا و ابلاغ احکام قضایی .

9. انجام امور مربوط به تشخیص هویت و کشف علمی جرایم .

10. مراقبت و کنترل مرزهای جمهوری اسلامی ایران ، اجرای معاهدات و پروتکلهای مصوبه مـرزی و اسـتـیـفـای حـقوق دولت و اتباع مرزنشین جمهوری اسلامی ایران در مرزها و محدوده انحصاری اقتصادی دریاها.

11. اجـرای قـوانـیـن و مقررات مربوط به گذرنامه (به جز گذرنامه سیاسی و خدمت ) و ورود و اقامت اتباع خارجی با هماهنگی وزارت اطلاعات .

12. اجـرای قـوانـیـن و مـقـررّات راهـنـمـایی و رانندگی و امور توزین و حفظ حریم راههای کشور.

13. اجرای قوانین و مقررات وظیفه عمومی .

14. نـظـارت بـر اماکن عمومی و انجام سایر امور مربوط به اماکن مذکور برابر مقررات مصوب .

15. هـمـکـاری بـا سـایـر نـیـروهـای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مواقع لزوم و بنابه دستور.

16. همکاری با دبیرخانه پلیس بین الملل (اینترپل ).

17. هـمـکـاری بـا وزارتـخانه ها، سازمانها، مؤ سسات و شرکتهای دولتی و وابسته به دولت ، بانکها و شهرداریها در حدود قوانین و مقررّات مربوط.

18. هـمـکـاری با سازمانهای ذی ربط در جهت ایجاد و توسعه زمینه های فرهنگی لازم به منظور کاهش جرائم و تخلفات و تسهیل وظایف محوله .

19. انجام امور امدادی و مردم یاری در مواقع ضروری ، ضمن هماهنگی با مراجع ذی ربط.

20. سـازمـانـدهـی ، تـجـهـیـز، آمـوزش یـگـانـهـای انـتـظـامـی و آمـاده کردن آنها جهت اجرای ماءموریتهای محوله .

21. تاءمین و حفاظت تاءسیسات ، سربازخانه ها و قرارگاههای مربوط.

22. تاءمین نیازهای پزشکی پرسنل و اداره بیمارستانها و درمانگاههای مربوط.

23. تـهـیه طرح نیازمندیهای لجستیکی و اقدام در جهت تهیه و خرید اقلام و خدماتی که از سـوی فـرمـانـدهـی کـل نیروهای مسلّح به عهده نیروی انتظامی واگذار می گردد. همچنین ، اقدام جهت خرید املاک و احداث تاءسیسات مورد نیاز برابر طرحهای مصوب .

24. تلاش مداوم و مستمر در جهت حفظ و صیانت سازمان در زمینه های امنیتی .

25. تلاش مداوم و مستمر در جهت حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامی در نیروی انتظامی .

5 ـ 2. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـی نـیروهای مسلّح به مجموعه وزارت دفاع و کلیه مؤ سسات ، سـازمـانـهـا و شـرکـتـهای تابع آن اطلاق می گردد.190 این وزارتخانه تابع قوانین و مقرّرات نیروهای مسلّح است و بخشی از دولت است که مسئولیت پشتیبانی نیروهای مسلّح را در قـالب قـوانـیـن و تـدابـیـر مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کل قوا بر عهده دارد.191

قـبـل از پیروزی انقلاب اسلامی ، وزارتخانه ای به نام وزارت جنگ وجود داشت که پس از پـیـروزی انـقـلاب تـبـدیـل بـه ((وزارت دفاع )) شد و وظیفه پشتیبانی از ارتش جمهوری اسـلامـی ایران را به عهده گرفت . پس از تشکیل سپاه پاسداران و به ویژه در زمان جنگ به علت گسترش این نهاد انقلابی و برای پشتیبانی از آن ، وزارتخانه دیگری به نام ((وزارت سـپـاه پـاسداران ))، تشکیل شد. پس ‍ از پایان جنگ تحمیلی و به علت ضرورت تـمـرکـز پـشـتـیـبانی تسلیحاتی ، تدارکاتی و خدماتی نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی ایـران ، قـانـون انـحـلال وزارتـیـن دفـاع و سـپـاه پـاسـداران و تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح در تاریخ 31/5/1368 ه‍.ش ، به تصویب نهایی مجلس و به تاءیید شورای نگهبان رسید.

بـه مـوجـب مـاده یـک ایـن قـانون ، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایـران از ادغـام وزارتـیـن دفـاع و سـپـاه پـاسـداران ، تـشـکیل می شود،192 به موجب مواد دیگر این قانون ، کلیّه اعتبارات ، دیون ، مطالبات ، تـعـهـدات ، مـؤ سـسـات ، سازمانها و شرکتهای تابع ، وابسته و یا تحت پوشش و کلیه پـرسـنـل و نـیـروهـای شـاغل در دو وزارتخانه سپاه و دفاع به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح منتقل شدند.193

1 ـ 5 ـ 2. وظایف وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسّلح

بر اساس ماده چهار این قانون وظایف وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح عبارتند از:

1. بررسی ، تنظیم و تحصیل بـودجـه و اعـتـبـارات نیروهای نظامی و وزارت و سازمان های وابسته به آنها با هماهنگی سـتـاد کـل نـیـروهـای مسلّح و نظارت بر انجام هزینه ها و بررسی و تاءیید بیلان حساب بودجه آنها.

2. سـاخت و تولید اقلام مورد نیاز نیروهای مسلّح و انجام تحقیقات صنعتی لازم و افزایش امـکـانـات تـکـنـولوژی صـنـایـع مـربـوطـه ، بـرابـر تـدابـیـر و خـط مـشـی فـرماندهی کل .

3. نـوسـازی ، بـازسـازی و تـعـمـیـرات اسـاسـی وسـایـل و تـجـهـیـزات خـارج از مـقـدورات نـیـروهـای مـسـلّح ، بـرابـر دستورالعمل ابلاغی ستاد کل .

4. پشتیبانی فنی ، آموزشی و تعمیراتی خدمات کامپیوتری نیروهای مسلّح .

5. هـدایـت و هـمـاهـنـگ نمودن امور تحقیقات صنعتی نیروهای مسلّح و سازمانهای وابسته به وزارت ، بـرابـر مـصـوبـات و خـط مـشـی فـرمـانـدهـی کل و بهره گیری از امکانات مراکز پژوهشی و تحقیقاتی صنعتی کشور.

6. آمـوزش و تـربـیت کادر متخصص و مورد نیاز وزارت و سازمانهای وابسته و سازماندهی عناصر سازمانی تابعه وابسته .

7. کـسـب آگاهی از پیشرفتهای صنایع نظامی و شناخت سیستمهای تسلیحاتی پیشرفته در جهان .

8. انـجـام کلیه خریدهای خارجی مورد نیاز نیروهای نظامی و وزارت و سازمانهای وابسته به آنها بر اساس تدابیر فرماندهی کل و سیاست کلی و خط مشی دولت جمهوری اسلامی ایران .

9. تـهـیه ، تاءمین و خرید داخلی اقلام مشترک مورد نیاز نیروهای نظامی به تشخیص ستاد کل به استثنای سوخت و مواد فاسد شدنی و همچنین ، انجام کلیه خریدهای داخلی مورد نیاز وزارت .

10. تـهـیـه و تنظیم لوایح مورد نیاز نیروهای نظامی و وزارت و سازمانهای وابسته به آنـهـا بـر اسـاس تـدابـیـر کـلی فـرمـانـدهـی کـل . و پـی گـیـری جـهـت سـیـر مـراحـل ابـلاغ قـوانـیـن و مـصـوبـات هـیـئت وزیـران از طـریـق سـتـاد کل به نیروهای نظامی و نظارت بر اجرای قوانین و مقررّات .

11. دفـاع از حـقـوق نـیـروهـای نـظـامـی و وزارت و سازمانهای وابسته به آنها در مراجع قضایی .

12. اداره امـور امـلاک نـیـروهـای نـظـامـی و وزارت و سـازمـانـهای وابسته به آنها از نظر حقوقی و قانونی .

13. تـهـیـه و تـاءمـیـن زمـیـن مورد نیاز و احداث ساختمان و تاءسیسات ساختمانی نیروهای نـظـامـی و وزارت بـرابـر دسـتـورالعـمـل و خـط مـشـی فـرمـانـدهـی کل در چارچوب ضوابط و سیاستهای وزارت مسکن و شهرسازی .

14. تـهـیـه و تـاءمـیـن نـقـشـه هـای نـظـامـی و مرزی کشور و خدمات جغرافیایی مورد نیاز نیروهای مسلّح .

15. تـاءمـیـن خدمات درمانی پرسنل نیروهای مسلّح و وزارت و سازمانهای وابسته به آنها اعـم از کادر ثابت ، پیمانی ، وظیفه و اعضای ویژه بسیج ، بازنشستگان ، وظیفه بگیران ، مستمری بگیران و عائله تحت تکفل آنها.

16. تـاءمـیـن نـیـازهـای درمـانـی پـرسنل و اداره امور بیمارستانها و درمانگاههای وزارت و سازمانهای وابسته .

17. انـجـام امـور بـیـمـه و بـازنـشـسـتـگـی ، وظـیـفـه و مـسـتـمـری پرسنل نیروهای نظامی و وزارت و سازمانهای وابسته به آنها.

18. تاءمین و حفاظت فیزیکی اماکن و تاءسیسات وزارت و سازمانهای وابسته .

19. آمـوزش و آمـاده سـازی پـرسـنل کادر ثابت وزارت و سازمانهای وابسته در رسته های رزمی جهت پذیرش مسئولیتهای محوله در جنگ با همکاری نیروهای مسلّح .

3. اصول و کلیات مربوط به نیروهای مسلح

مسائل و مطالب مربوط به نیروهای مسلح در قانون اساسی ، قوانین عادی و آیین نامه های انـضـبـاطـی بـه دو دسـتـه تـقـسـیـم مـی شـونـد: دسـتـه اوّل شـامـل مـطـالب اخـتـصـاصـی هـر یـک از آنـهـاسـت . بـرای مـثـال ، مـسـائل و مـطـالب مـربـوط بـه ارتـش جـمهوری اسلامی ، سپاه پاسداران ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح ، ساختار سازمانی ، وظایف و اختیارات ، مـاءمـوریـتـهـا و سـلسـله مـراتـب فـرمـانـدهـی آنـهـا و رابـطـه آنـهـا بـا سـتـاد فـرماندهی کـل قـوا، در قـانـون بـه صـورت جـداگـانـه مـشـخـص شـده اسـت . عـلاوه بر این ، برخی مـسـائل و مـطـالب مـربوط به نیروهای مسلّح کلّی است و اختصاص به همه آنها دارد که در ایـنـجـا مـا از آنها با عنوان ((اصول و کلّیات مربوط به نیروهای مسلّح ))، یاد کرده ایم . این اصول و کلیّات عبارت اند از:

1 ـ 3. ویژگیهای کلی و اساسی نیروهای مسلح

1 ـ 1 ـ 3. اسـلامـی بـودن : در تـشـکـیـل و تجهیز نیروهای مسلح ، اساس و ضابطه ، مکتب اسـلام اسـت ، بـه نـحـوی کـه بـر هـمـه شئون و ابعاد آن ، ضوابط و مقررات شرع حاکم بـاشـد. نـیـروهـای مـسـلح ، رسـالت مـکـتـبی جهاد در راه خدا را بر عهده داشته ، پیروی از اصول اخلاقی اسلام و احترام به شخصیت انسانی افراد را وظیفه خود می دانند.194

2 ـ 1 ـ 3. ولایـی بـودن : نـیـروهـای مـسـلح تـحـت فـرمـان فـرمـانـدهـی کـل قـوا بـوده ، اصـل وحـدت فـرمـانـدهـی در تـمـامـی رده هـای آن حـاکـم اسـت و نـیـل بـه فـرمـانـدهی در تمامی رده ها براساس ‍ شایستگی و کارآیی صورت می گیرد. دسـتـور فـرمـانـده در صورتی که مغایر با دستورات مسلم شرع ، فرمانهای فرماندهی کـل و حـاکـمـیـت نـظـام و قـوانـیـن جـمـهوری اسلامی ایران نباشد، لازم الاجرا است . کارکنان نـیـروهـای مـسـلح در خـط سـیـاسی مقام رهبری بوده ، عضویت و وابستگی آنان در تشکلهای سـیـاسـی بـا تـوجـه بـه فـرمـان مـقـام رهـبـری مـطـلقـاً مـمـنـوع اسـت .195 فـرمـانـدهـی کـل نـیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مقام ولایت فقیه یا رهبری است . همه فرماندهان ، رؤ سـا و مـدیـران مـوظـف انـد از ولی امـر اطـاعـت و پیروی نمایند و هیچ فرمانده ، مدیر یا فـردی از نـیـروهـای مسلح حق ندارد خلاف دستورات ، فرامین و تدابیر مقام ولایت دستوری صادر کند یا از چنین دستوری اطاعت کند.

3 ـ 1 ـ 3. مـردمـی بـودن : نیروهای مسلح ، همواره در کنار مردم و در جهت مصالح و آرمانهای امـت اسـلامـی ، انـجـام وظـیـفـه مـی کـنـند و در زمان صلح نیز به درخواست دولت ، افراد و تـجـهـیـزات فنی خود را در حدی که به آمادگی رزمی آنها آسیبی وارد نیاید، در جهت خدمت بـه مـردم در زمـیـنـه کـارهـای امـدادی ، آمـوزشـی ، تـولیـد و جهاد سازندگی به کار می گیرند.196

4 ـ 1 ـ 3. خـودکـفـایـی : نـیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از تمامی تـوان خـود در جـهـت رسـیـدن بـه خـودکـفـایـی در کـلیـه زمـیـنـه هـا از قـبـیـل سـازماندهی ، آموزشی ، تدارکاتی ، اطلاعاتی و صنعتی می کوشند.197 تحریم جـمـهـوری اسـلامی ایران از سوی دشمنان اسلام از یک سو و کمکهای تسلیحاتی ، مالی ، اقـتـصـادی و اطـلاعـاتـی آنـهـا بـه رژیـم بـعـث عـراق در هـشـت سـال دفـاع مـقـدس از سـوی دیگر، ضرورت خودکفایی در عرصه علوم و فنون و تجهیز نظامی را هر چه بیش تر نمایان ساخت .

5 ـ 1 ـ 3. انـضـبـاط: انـضـبـاط دارای دو جنبه است : جنبه معنوی و جنبه ظاهری . جنبه معنوی انضباط بر اثر ایمان و اعتقاد به خدا و مبانی دین مبین اسلام و انجام فرائض دینی و پای بـنـد بـودن بـه احـکـام و ارزشـهـای اخـلاق اسـلامـی ، احـسـاس مـسـئولیـت مـعـنـوی در قبال نظام جمهوری اسلامی ، میهن و ملت ایثارگر ایران ، قانون و وظایف محوله ، اعتقاد به مـنـطـقـی و عـادلانـه بـودن مـقـرّرات و اعـتـقاد به فرماندهان ، رؤ سا، مدیران و همکاران در پـرسـنـل پـدیـد می آید به گونه ای که حتی اگر تمام نظارتها، برداشته شود، جنبه مـعـنـوی انـضـبـاط همچنان پابرجا و برقرار می ماند. جنبه معنوی انضباط، پایه و اساس تـربـیـت نـیـروهـای مـسـلح مـکـتـبـی ، فـداکـار و وظـیـفـه شـنـاس را تشکیل می دهد.198 جنبه ظاهری انضباط با حفظ احترامات و آراستگی ظاهری ، دقت در اجرای قوانین و مقررات و دستورات ، تحقق می یابد.199

6 ـ 1 ـ 3. سـادگـی : در نـیروهای مسلح در تمامی زمینه ها، اعم از طرح ریزیهای ستادی ، اعمال مدیریت ، به کارگیری سیستمها و روشها، گزینش فنّاوری و صدور دستورالعملها، بـایـد اصـل سـادگـی رعایت شود و تشکیلات غیرضروری و تشریفات بی مورد، حذف و روشهای یکنواخت سازی مورد توجه قرار گیرد.200

7 ـ 1 ـ 3. اقـتـدار: نـیـروهـای مـسـلح بـایـد از چنان آمادگی ، تحرک و اقتداری برخوردار باشند که بتوانند با بهره گیری از تمامی امکانات جمهوری اسلامی ، جرئت تعرض را از دشمنان آشکار و پنهان سلب نمایند.201

8 ـ 1 ـ 3. تـدافـعی بودن : نیروهای مسلح با بهره گیری از تمامی توان خود، دشمن را از تـعـرض ‍ بازداشته ، در برابر هرگونه تجاوز به انقلاب اسلامی و کشور ایران ، دفـاع مـی کـنـنـد و مـتـجـاوز را تـنـبـیـه و سـرکـوب مـی نـمـا یـنـد و در عـیـن اعـتـقـاد بـه اصل عدم تعرض ، ملل مسلمان یا مستضعف غیرمعارض با اسلام را برای دفاع از خود، یاری می کنند.202

2 ـ 3. مسئولیت و وظایف فردی پرسنل نیروهای مسلح

بنابر آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح ، مسئولیت و وظایف هر یک از افراد نیروهای مسلّح اعـم از افـراد شـاغـل در سـپـاه ، ارتـش ، نـیـروی انـتـظـامـی ، سـتـاد فـرمـانـدهـی کل قوا و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح عبارت است از:

1 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کارکنان نیروهای مسلح باید با ایمان و اعتقاد راسخ و علاقه در حفظ اسـلام ، ولایـت فـقـیـه ، انـقـلاب و دسـت آوردهـای آن ، نـظـام جـمـهـوری اسـلامـی ، استقلال و تمامیت ارضی کشور اسلامی ایران ، دفاع از مسلمین و مستضعفین غیرمعارض و در انـجـام وظـیـفـه مـحـوله ، کـوشـا بـاشـد و در اجـرای فـرامـیـن مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کـل قـوا، فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران و نیز تعهدات سربازی خود با ایثار و جانبازی ، وفاداری کند.203

2 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیروهای مسلح باید با تقوا، متعهد، ایثارگر، با انضباط، شجاع و تابع قوانین و مقررات باشند و در راه انجام وظیفه محوله از فدا کردن جان خویش ، دریغ ننمایند.204

3 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکـنـان نـیروهای مسلح بایستی وظیفه خود را خوب بشناسد و آیین نـامـه هـا و مقررات مربوطه را به طور کامل و با نهایت علاقه فراگیرد و آنها را با دقت به مرحله اجرا درآورد.205

4 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکـنـان نـیروهای مسلّح بایستی برای بالا بردن دانش و تخصص شـغـلی خـود بکوشد و در شناسایی و نگهداری جنگ افزار خود دقت ورزد و ساز و برگ و سایر اموال دولتی را که در اختیار اوست ، خوب بشناسد و از آنها محافظت کند.206

5 ـ 2 ـ 3. مـسـئولیـت سـربـازی ایـجـاب مـی نـمـایـد هـر یـک از کـارکـنان نیروهای مسلح ، دشـواریـهـای خـدمـتـی را بـا ابـتـکـار و عـلاقـه مـنـدی و بـا ابـزار تـوانایی و رشادت ، حـل کـنـد و هرگز ترس و سستی به خود راه ندهد و هیچ گاه از یاری صمیمانه همکاران و سایر همرزمان و هم میهنان خود دریغ نورزد.207

6 ـ 2 ـ 3. هـر یـک از کـارکنان نیروهای مسلح باید احترام لباس مقدس سربازی را همواره حفظ و از ارتکاب اعمال خلاف شئون اسلامی و خدمتی پرهیز نماید.208

7 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیـروهـای مـسـلح بـایـسـتـی هـمـواره بـا هـوشـیـاری و رعـایـت اصـول و مـقـررات حـفـاظـتـی در حـفـظ اسـراری کـه در اختیار دارند کوشا باشند و حتی در شـرایـط بـحـرانـی بـا فـداکـاری از افـشای آنها جلوگیری کنند و در برخورد با موارد مشکوک ، مراتب را بلافاصله به مقام مافوقِ مسئول گزارش نمایند.209

8 ـ 2 ـ 3. کـارکـنـان نـیـروهـای مـسـلح جـمهوری اسلامی ایران از عضویت یا وابستگی به احـزاب و گـروههای سیاسی ، ممنوع بوده ، حق فعالیت در جهت برنامه ها و تبلیغات آنان را ندارند.210

9 ـ 2 ـ 3. هـر فـرد از نـیـروهـای مـسـلح بـایـد نسبت به همکاران و همرزمان و عموم مسلمین ، صمیمی و مهربان بوده ، نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سخت گیر و سازش ناپذیر باشد.211

3 ـ 3. اصول شرافت سربازی 212

پرسنل نیروهای مسلح از هر درجه و رتبه ای که باشند مفتخر به عنوان سرباز ولی امر بـوده و بـایـد هـمـواره اصـول زیـر را رعـایـت کـنـنـد. رعـایـت ایـن اصـول ، اسـاس و پـایـه انـضـبـاط را پـی ریـزی نـمـوده و اصول شرافت سربازی نامیده می شود و از زبان یک سرباز مسلمان و ایرانی به شرح زیر بیان می شود:

1 ـ 3 ـ 3. مـن یـک سـربـاز ایـرانـی هـسـتـم کـه در اطـاعـت از خـدا و رسول و ولایت فقیه به منظور حفظ نظام ، استقلال ، تمامیت ارضی کشور جمهوری اسلامی ایـران و پـاسـداری از اسـلام و دست آوردهای انقلاب اسلامی و حمایت از مظلومین و مستضعفین جهان غیر معارض با اسلام ، تحت فرمان مقام معظم رهبری خدمت می کنم .

2 ـ 3 ـ 3. مـن شـهـادت در راه خـدا را فـوز عظیم می دانم و آماده ام جان خود را در راه دفاع و حراست از اسلام ، نظام و کشور جمهوری اسلامی ایران فدا کنم .

3 ـ 3 ـ 3. من دستورات فرماندهان ، رؤ سا و مدیران خود را اطاعت می کنم .

4 ـ 3 ـ 3. من حفظ حیثیت و شرافت سربازی و اخلاق اسلامی را سرلوحه زندگی خود قرار می دهم .

5 ـ 3 ـ 3. مـن اصـول و مقرّرات حفاظتی را مد نظر داشته و در حفظ اسرار نظامی و دولتی کوشش می کنم .

6 ـ 3 ـ 3. مـن از انـجـام هـرگـونـه فـعـالیـت سـیـاسـی مـمـنـوعه و وابستگی به احزاب و گروههای سیاسی خودداری می نمایم .

7 ـ 3 ـ 3. امـوال و وسـائل و اسـنـادی را کـه بـه من سپرده شده با نهایت دلسوزی و دقّت نگهداری و حفظ خواهم نمود.

8 ـ 3 ـ 3. من وظایف خود را با حدیت و صداقت انجام می دهم .

9 ـ 3 ـ 3. در جـنـگ ، هیچگاه تسلیم دشمن نخواهم شد و تا قدرت جنگیدن باقی باشد به مقاومت ادامه خواهم داد.

10 ـ 3 ـ 3. اگـر دشـمـن اسـیـرم نـماید با تمام توان به مقاومت خود ادامه خواهم داد. هنگام اسـارت بـه هـر وسـیـله ای بـرای گـریـختن از دست دشمن و پیوستن به نیروهای خودی ، متوسل خواهم شد و به فرار دیگران که جزء نیروهای خودی هستند، کمک خواهم کرد.

11 ـ 3 ـ 3. اگـر دشـمـن اسـیـرم نـمـایـد، هـنـگـام بـازپـرسـی تـوسـط دشـمن ، فقط نام خـانـوادگـی ، درجـه یـا رتـبـه ، شـماره پرسنلی و تاریخ تولد خود را خواهم گفت و از پـاسـخ به هر سؤ ال دیگری خودداری خواهم کرد و هیچ گونه اظهاری (کتبی یا شفاهی ) علیه نظام اسلامی ، کشور، ملت و نیروهای مسلح خود نخواهم نمود.

12 ـ 3 ـ 3. در دوران اسارت ، نسبت به نظام اسلامی ، ملت ، میهن و نیروهای مسلح جمهوری اسـلامـی ایـران و هـمه همرزمان خود وفادار خواهم ماند و هیچ گونه اطلاعی که به ضرر نـظـام ، کـشـور، مـیـهـن و هـمرزمانم باشد، به دشمن نداده و در هیچ عملی علیه آنان شرکت نخواهم کرد.

13 ـ 3 ـ 3. من همواره نسبت به همکاران و همرزمان و عموم مسلمین ، صمیمی و مهربان بوده و نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سخت گیر و سازش ناپذیر خواهم بود.

4 ـ 3. اصول فرماندهی و سلسله مراتب در نیروهای مسلح

1 ـ 4 ـ 3. فـرمـانـدهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با مقام معظم رهبری (ولایت فقیه ) است . فرماندهان ، رؤ سا و مدیران در تمام سلسله مراتب در حدود اختیارات مصوب سازمانی از طرف معظم له ، فرماندهی ، ریاست و یا مدیریت خواهند داشت .

2 ـ 4 ـ 3. چـنـانـچـه مـقـام معظم فرماندهی کل قوا تمام و یا قسمتی از اختیارات خود را به شـخـص ‍ دیـگـری تـفویض فرمایند، دستورات آن شخص در حدود اختیارات تفویض شده ، لازم الاجرا خواهد بود.

3 ـ 4 ـ 3. ستاد فرماندهی کل قوا در طول ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران ، ستاد کـل سـپـاه پـاسداران انقلاب اسلامی ، ستاد نیروی انتظامی و در رده بالاتر از آنها است و بـرحـسـب مـاءمـوریـت و فـرامـیـن و تـدابـیـر ابـلاغـی مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کل قوا، انجام وظیفه می کند.

4 ـ 4 ـ 3. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تابع قوانین و مقررات نیروهای مسلح بوده و بخشی از دولت است که مسئولیت پشتیبانی نیروهای مسلح را در قـالب قـوانـیـن و تـدابـیـر مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کل قوا را برعهده دارد.

5 ـ 4 ـ 3. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از بالاترین مقام تا پایین ترین رده به وسـیـله فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا یـا مـدیـران کـه از طـرف مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کـل قـوا، فـرمـانـدهـی یا ریاست یا مدیریت دارند، مانند حلقه های زنجیر به هم پیوسته بوده که در اصطلاح آن را سلسله مراتب می گویند.

6 ـ 4 ـ 3. سـتـاد فـرمـانـدهـی کـل قـوا، سـتـاد فـرمـانـدهـی مـعـظـم کل قوا در نیروهای مسلح بوده و معظم له را در اداره امور نیروهای مسلح یاری می نماید.

7 ـ 4 ـ 3. سـلسـله مـراتـب در ارتش ، سپاه و نیروی انتظامی که هر یک بخشی از نیروهای مسلح را تشکیل می دهند، براساس ساختار سازمانی ابلاغی آن می باشد.

8 ـ 4 ـ 3. مـسـیـر اعـمال فرماندهی در یگانهایی که فاقد ستاد می باشد، مستقیم و بدون واسـطـه بوده ، لیکن در یگانهایی که دارای ستاد هستند، فرمانده از طریق ستاد مربوطه بـا یـگـانـهـای تـابـعـه ارتـبـاط بـرقـرار مـی کـند. بنابراین ، ستادها در سلسله مراتب فـرمـانـدهـی نـمـی بـاشـنـد ولی اجـرای امـور فـرمـانـدهـی را تسهیل می نمایند.

9 ـ 4 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول نظارت مداوم بر اجرای مقررات در سلسله مراتب مربوطه می باشند.

10 ـ 4 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران باید با توجه به مقررات و آئین نامه ها و وضـعـیـت یـگـان یـا قـسـمـت مـربـوط، خط مشی خود را با صدور دستورالعملهای تکمیلی و روشـهـای جـاری ، تـعـیـیـن نـمـوده و دانـش پرسنل جمعی را ارتقاء داده و آنان را به اجرای صحیح مقررات و انجام وظایف محوله آشنا سازند.

11 ـ 4 ـ 3. دسـتـورات بـایـد سـاده ، صـریـح و روشـن ، قـابـل اجـرا و مـنـطـبـق بـا دسـتـورات مـسـلم شـرع و فـرامـیـن مـقـام مـعـظـم فـرمـانـدهـی کـل قـوا و قـوانـیـن و مـقـررات مـصـوب بـوده و در حدود اختیارات و با رعایت مقررات صادر گردد.

12 ـ 4 ـ 3. دسـتـورات صـادره بـرای رده هـای بـالا، کـلّی و در مـورد رده هـای پـایین تر، بایستی به نسبت پایین بودن رده دستور گیرنده ، مشروح باشد.

13 ـ 4 ـ 3. در سـلسـله مراتب فرماندهی ، هر کس موظف است در چارچوب مسئولیتی که به عهده دارد، ابتکار خود را برای حُسن انجام ماءموریت به کار اندازد.

14 ـ 4 ـ 3. بـرای آنـکـه ابـتـکـار در هـر رده بـه صـورت صـحـیـح اعمال شود، لازم است حدود اختیارات هر کس به طور روشن مشخص گردد.

15 ـ 4 ـ 3. نـظـارت فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران بـه کـار پـرسـنـل جـمـعـی نباید طوری باشد که قدرت ابتکار زیر دست را از بین ببرد و به نام ایـنـکـه تـمـام مـسئولیتها متوجه فرماندهان ، رؤ سا و مدیران می باشد، در جزئیات کارها دخالت کند.

5 ـ 3. وظایف عمومی فرماندهان ، رؤ سا و مدیران

1 ـ 5 ـ 3. پـذیـرش فـرمـانـدهـی و مـدیـریـت در نـیـروهـای مـسـلح جـمهوری اسلامی ایران براساس ‍ تکلیف شرعی و اطاعت از نظام ولائی فرماندهی است .

2 ـ 5 ـ 3. اساسی ترین مسئولیت ذاتی فرماندهان ، رؤ سا و مدیران عبارتند از:

الف . کـوشـش در جـهـت تـعـالی بـخـشـیدن به شخصیت اسلامی و انسانی و حفظ و ارتقاء روحیه پرسنل یگان جمعی .

ب . نیل به بهترین بازده در جهت انجام ماءموریت یگان یا سازمان مربوط.

ج . تعلیم و تربیت پرسنل لایق و مستعد، به منظور جایگزینی و جانشینی در مواقع لزوم .

3 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران ، بـا اِعـمـال کـنـتـرل و نـظـارت در یـگـان یـا سـازمـان از نـحـوه انـجـام وظـیـفـه پـرسـنل وقوف یافته ، در جهت پیشرفت آنان با تشویق و ترغیب عناصر وظیفه شناس و پـرتـلاش و ارشـاد عـنـاصـر کـم کـار و بـی انـضـبـاط، مـدیـریـت خـود را اعمال کند و ضمن ریشه یابی تخلف ، تنبیه را به عنوان آخرین ابزار تربیتی در مورد پرسنل متخلف بکار برند.

4 ـ 5 ـ 3. فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول اصلی حفظ و اعتلاء آمادگی رزمی و بالا بردن سطح انضباط و نگهداری و بهداشت سازمان خود می باشند.

5 ـ 5 ـ 3. هـرگـونـه بـی انـضـبـاطـی ، سـُسـتـی و سـهـل انـگـاری در خـدمـت ، غـیـر قابل اغماض بوده ، فرماندهان رؤ سا و مدیران موظفند با هوشیاری علل نارسائیها را دریافته و به طور سریع با استفاده از اختیارات قانونی و اعمال مدیریت ، از آن جلوگیری نمایند.

6 ـ 5 ـ 3. چـون حـفـظ اسـتـعـداد رزمـی و کـارآیـی یـگـان ، سازمان یا قسمت ، از مهم ترین مسئولیتهای فرماندهان ، رؤ سا و مدیران به شمار می رود، از این رو، بایستی با اتخاذ روشـهـای صـحـیـح ، بـه طور دائم در جریان قدرت رزمی و کارآیی یگان ، یا سازمان و قـسـمـت خـود بـاشـند و پیشنهادهای ضروری را در حفظ و بالا بردن آن با رعایت مقررات ، گزارش دهند.

7 ـ 5 ـ 3. رفـتـار و روش فـرمـانـدهان ، رؤ سا و مدیران باید بهترین نمونه و الگوی انـضـباط معنوی و ظاهری برای کارکنان باشد و از لحاظ دیانت ، تقوی ، مهارت ، شهامت ، بـردبـاری ، حـسـن رفـتـار و رعایت اخلاق اسلامی نیز برای کارکنان تحت امر خود نمونه باشند.

8 ـ 5 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران بایستی حُسن اعتقاد و وفاداری به دین مبین اسلام و مـیـهـن اسلامی را با اتخاذ روشهای صحیح در کارکنان جمعی خود تقویت نمایند و رعایت احترام به سایر ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی را نیز مورد توجه قرار دهند.

9 ـ 5 ـ 3. فـرمـاندهان ، رؤ سا و مدیران موظفند از وجود آموزشها و آمادگیهای یگان برای جـلوگـیـری از وقـوع حـوادث و مـقـابـله بـا آنـهـا اطـمـیـنـان حـاصـل نموده و در صورت بروز حوادث و سوانح ، اقدامات ضروری را برابر طرحها و پـیـش بینیهای معمول به مورد اجرا گذارده و جریان را بی درنگ به مقامات بالا گزارش نمایند.

10 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیران ، مسئول دریافت و تقسیم صحیح و به موقع استحقاقی قانونی کارکنان جمعی خود باشند.

11 ـ 5 ـ 3. فـرمـانـدهـان ، رؤ سـا و مـدیـران ، مـوظـفـنـد در کـشف و شناسایی فعالیتهای سـیـاسـی ممنوعه کارکنان و نفوذ جریانات و تشکلهای سیاسی در یگان ، سازمان و قسمت خـود بـا حـفـاظـت اطـلاعـات مـربـوطـه ، هـمـکـاریـهـای لازم را معمول دارند.

12 ـ 5 ـ 3. فرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول آموزش یگان یا سازمان و پیشرفت دانش ‍ نظامی و تخصصی کارکنان مربوط به خود می باشند و در زمینه رشد فرهنگ اسلامی ، همکاری لازم را با عقیدتی سیاسی یگان نمایند.

13 ـ 5 ـ 3. فـرماندهان ، رؤ سا و مدیران ، بایستی به طور دائم در جریان وضع جاری یـگـان ، سـازمـان و قـسـمـت مـربـوطـه بـوده و از آمـار کـارکـنـان ، جـنـگ افـزار، مـهـمـات ، وسائل ترابری و سایر اموال دولتی یگان خود اطلاع داشته باشند.

14 ـ 5 ـ 3. فـرمـاندهان ، رؤ سا و مدیران ، مسئول اصلی اجرای دقیق روشهای نگهداری و تـعـمـیـر در یـگـان مـربـوطـه مـی بـاشـنـد و مـوظـفـنـد در حـفـظ و آمـاده نـگـهـداشـتـن اموال و تجهیزات در یگان خود و حُسن استفاده از آنها تلاش نمایند.

6 ـ 3. وظایف فرمانده و پرسنل در رزم

1 ـ 6 ـ 3. هر فرمانده موظف است با به کارگیری کلیه تواناییهای رزمی یگان خود، رزم را تـا حـصـول پـیـروزی ادامـه دهـد مـگـر ایـنـکـه بـا بـه کـارگـیـری کـلیـه عوامل ، ادامه رزم امکان پذیر نباشد.

2 ـ 6 ـ 3. هـر فـرمـانـده اقـدامـات لازم را بـه عـمـل مـی آورد تـا هـیـچ مـدرک یـا وسـیـله قابل استفاده به دست دشمن نیفتد.

3 ـ 6 ـ 3. هـر فـردی از نـیـروهـای مـسـلح جـمـهـوری اسـلامـی ایـران در رزم و فعّالیتهای پشتیبانی آن با توکل به خدا سعی می نماید:

الف . الزامـاً مـاءموریت را درک و با آگاهی و هوشیاری آن را انجام دهد و دستورات را دقیقاً اجرا نماید.

ب . فـرمـانـده یـا مـسـئول رده بـالاتر همجوار را از آخرین وضعیت ، بدون فوت وقت مطلع نماید.

ج . دشمن را نابود نماید.

د. بـه افـراد مـجـروح خـود کـمـک نـماید مشروط بر اینکه به ماءموریت اصلی صدمه وارد نشود.

ه‍ . در حـمـله بـرای رسـیـدن بـه هـدف و دفـاع بـرای حـفـظ مـحل یا پاسگاهی که به او واگذار گردیده با تمام امکانات در دسترس و تا پای ایثار جان ، تلاش بنماید.

و. جـنـگ افـزار و سـاز و بـرگـی که به وی سپرده شده است ، به صورت آماده به کار نگهداری نماید.

ز. جـنـگ افـزار اجـتـمـاعـی را کـه خـدمـه آن بـه نحوی از کار افتاده ، راءساً و یا به کمک دیگران به کار اندازد.

ح . تمام قدرت و امکانات خود را به کار برد تا اسیر دشمن نشود.

4 ـ 6 ـ 3. هیچ یک از کارکنان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نباید:

الف . جـنـگ افـزار و تـجـهـیـزات خـود و یـگـان مـربـوطـه را کـه هـنـوز قابل استفاده بوده و یا ممکن است مورد استفاده دشمن قرار گیرد، رها نماید.

ب . با دشمن ارتباط غیر مجاز برقرار کند.

ج . عملی که مغایر اصول حفاظتی باشد انجام دهد.

د. موجب تضعیف روحیه دیگران شود.

ه‍ . خود را تسلیم دشمن نماید.

5 ـ 6 ـ 3. وقتی که در جریان رزم ، فرمانده یگان به عللی از محیط زرم خارج گردید و جـانـشـیـن سـازمانی یا از پیش تعیین شده ای نیز وجود نداشته باشد، ارشدترین فرد از رسـتـه یـگـان ، فـرمـانـدهی را عهده دار شده و رزم را ادامه داده و رده بالاتر را از جریان واقعه مطلع نماید.

پی نوشتها:

159. همان ، اصل سوم ، بند 11.

160. همان ، اصل 9.

161. همان ، اصل 143.

162. همان ، اصل 150.

163. حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ، هاشمی ، ص 441.

164. قانون اساسی ، اصل 145.

165. همان ، اصل 146.

166. همان ، اصل 147.

167. همان ، اصل 148.

168. آئین نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ص 3.

169. همان ، ماده 9 قسمت الف .

170. همان ، ماده 21.

171. همان ، ماده 17.

172. همان ، ماده 15.

173. همان ، ماده 16.

174. همان ، ماده 19، قسمت ه‍ (تبصره )

175. همان ، ماده 20.

176. همان ، ماده 19، قسمت ب .

177. قانون اساسی ، اصل 144.

178. بـا تـوجـه بـه ایـن که این قانون زمانی تصویب شده است که هنوز شورای عالی دفـاع وجـود داشـت ، از آن شـورا نـام بـرده شـده اسـت . چـون در سـال 1368 در بازنگری ، شورای عالی دفاع حذف و به جای آن شورای عالی امنیت ملّی تشکیل شد. از این رو، هر جا در قانون از شورای عالی دفاع نام برده شده ، شورای عالی امـنـیـت مـلی آمده است . همچنین در گذشته علاوه بر وزارت دفاع ، وزارت سپاه پاسداران هم وجود داشت که این دو پس از جنگ طبق مصوب مجلس شورای اسلامی با هم ادغام شده و وزارت جـدیـدی بـه نـام ((وزارت دفـاع و پـشـتـیـبـانـی نـیـروهـای مـسـلح )) تشکیل شده است .

179. بازوی مکتبی ، یاسرمرادی ، روزنامه ، همشهری ، 3/2/1384، ص 8.

180. قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، ماده 3.

181. قانون اساسی ، اصل 150.

182. عـبـاسـعـلی عـظـیـمـی شـوشتری ، جایگاه سپاه در ساختار سیاسی نظام ، پژوهشکده تحقیقات اسلامی ، قم ، 1381، ص 6.

183. همان ، ص 142.

184. مجموعه قوانین سال 1359، روزنامه رسمی ، تهران ، بی تا، ص 523.

185. همان ، ص 285.

186. جایگاه سپاه در ساختار سیاسی نظام ، ص 157 ـ 160.

187. مـجـمـوعه قوانین سال 1369، تهران ، شرکت سهامی روزنامه رسمی ، 1370، ص 203.

188. همان ، ماده 2.

189. همان ، ماده 3.

190. آئین نامه انضباطی نیروهای مسلح ، ماده 19 (قسمت ه‍ )

191. همان ، ماده 18.

192. مجموعه قوانین سال 1368، تهران ، روزنامه رسمی ، 1369، ص 505.

193. همان ، ماده های 12، 13 و 14، ص 509.

194. قـانـون ارتـش جـمهوری اسلامی ایران ، ریاست جمهوری ، معاونت پژوهش ، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ، تهران ، 1378، ص ‍ 15، ماده 6 (قسمت الف ).

195. همان ، ماده 6 (قسمت ب )

196. همان ، ماده 6، (قسمت ج )

197. همان ، (قسمت د)

198. آئین نامه انضباطی نیروهای مسلح ، ماده 8.

199. همان ، ماده 9.

200. قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران ، ماده 6 (قسمت و)

201. همان ، (قسمت ز)

202. همان ، (قسمت ح )

203. آئین نامه انضباطی نیروهای مسلح ، ماده 42.

204. همان ، ماده 43.

205. همان ، ماده 44.

206. همان ، ماده 45.

207. همان ، ماده 46.

208. همان ، ماده 47.

209. همان ، ماده 48.

210. همان ، ماده 49.

211. همان ، ماده 50.

212. کلیه مطالب مربوط به اصول و شرافت سربازی ، وظایف عمومی فرماندهان ، رؤ سا و مدیران و وظایف فرمانده و پرسنل در رزم از آیین نامه انضباطی اخذ شده است .

کلمات کلیدی
جمهوری اسلامی ایران  |  انقلاب اسلامی  |  نظام جمهوری اسلامی ایران  |  می‎  |  ارتش جمهوری اسلامی ایران  |  سپاه پاسدار انقلاب اسلامی  |  نیرو مسلح  |  ستاد فرمانده‌ی کل قوه  |  نیرو مسلح جمهوری اسلامی  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : ابراهیم تاریخ : 1402/03/13

باسلام نیروهای مسلح ما خیلی خوب هستند.اما بنده هرف دلمو بزنم خداشاهد ن بسیجی هستم ن هیچی اما وقتی لباس سبز سپاه را که میبینم خدا شاهد میگیرم احساس غرور .عزت .شرف.اقتتار.امنیت.به خصوص جمع فرماندهان پای صحبتهای رهبرمان میشینن فقط عشق است نیروهای مسلحمان