نگاهی به مراسم های مذهبی

اهتمام خبرگزاری دانشجویان (ایسنا) به مقوله ی مذهب، تحت عنوان «نگاهی به مراسم های مذهبی» در قالب گفت و گو با شخصیت های فرهنگی

* مهمترین هدف از برگزاری مراسم مذهبی، تبلیغ و آگاه سازی جامع، مستدل وبا منطق اخلاقی، شرعی، قانونی و سیاسی است.

حجّت الاسلام سیّد رضا اکرمی با بیان اینکه جامعه در مقاطع مختلف نیازهای متفاوت و خاص آن زمان را دارد، بر در نظر گرفتن مصلحت ها تأکید کرد وافزود: «نباید درسخنرانی ها مطالبی مطرح شود که مورد سوء استفاده ی دشمنان قرار گیرد.» به اعتقاد وی، واعظان باید با علم به نیازها، ظرفیت وشرایط مخاطب و متناسب با آن سخن بگویند؛ مضاف بر اینکه بنابر اولویت نیازها به گونه ای تأثیر گذار سخن بگویند. نماینده ی پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه مراسم مذهبی پیش از انقلاب، عمدتا با تبلیغات سیاسی همراه بوده است، گفت:

«پس از انقلاب، مراسم مذهبی معطوف به چگونگی مدیریت، جبران آسیب ها و سازندگی شده است و در حال حاضر، این مراسم موظفند مردم رابه حفظ سرمایه ها، ایجاد اشتغال، رعایت اخلاق، یگانگی و یکپارچگی، حفظ استقلال و هویت ملی و مبارزه با تهاجم فرهنگی و ابتذال دعوت کنند.»

اکرمی افزود: «برخی از واعظان، نیازهای جامعه را به خوبی تشخیص می دهند و مطرح می کنند؛ ولی از آنجا که برخی دیگر، در تشخیص نیازهای جامعه ناموفقند، این موارد را در جلساتشان طرح نمی کنند.

* مراسم مذهبی، جزئی تفکیک ناپذیر و نشانه ای از شعائر دینی است که پیام های دین رابا توجّه به معارف، فرهنگ دینی، اخلاق و نیازهای جامعه به اقشار مختلف، تذکر می دهد و آنها را تبیین می کند.»

حجّت الاسلام و المسلمین عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری گفت:

«مراسم مذهبی، نمادهای حفظ و ماندگاری دین هستند؛ به نوعی که پیام آنها در اقشار و اصناف مختلف جامعه نفوذ پیدا کند. بنابراین، احیای این مراسم باتوجّه به معارف، احکام، اخلاق، آداب و رسوم مذهبی، به ویژه در ماههای رمضان، رجب، شعبان، محرم الحرام و صفر ضروری است.»

وی با اشاره به این مطلب که، ارزیابی واحدی از عملکرد مثبت و یا منفی مراسم مذهبی نمی توان داشت، تصریح کرد: «چگونگی و سطح کیفیت مراسم مذهبی در کشور، به میزان رشد و آگاهیهای دینی، اجتماعی و سیاسی مردم، همچنین خطبا و وعاظ بستگی دارد. از سوئی نقش متولیّان این مراسم را در بهبود نتایج به دست آمده، نمی توان نادیده گرفت.»

کعبی، توجّه وعّاظ و خطیبان مراسم دینی را، به ویژه در ماههای سفارش شده، به روح و محتوای مذهب و دین جلب کرد و افزود: «مراسم دینی باید در راستای احیای شؤون اهل بیت (ع) باشد.» وی همچنین با اشاره به نقش مراسم مذهبی در قبل و بعد از انقلاب، خاطرنشان کرد:

«منبرهای قبل از انقلاب، توده هارا در مقابل نظام طاغوت بسیج می کردند؛ امّا پس از انقلاب، منبرها توده ها را برای تبیین بعد نظام سازی دین درعرصه های اجتماعی، سیاسی و...هدایت و راهنمایی می کنند.»

او، مهمترین آسیب و چالش مراسم مذهبی در وضعیت کنونی را ارتباط دادن تمام نابسامانی های جامعه به کارکرد و نوع عملکرد روحانیت دانست و افزود:«جا دارد، روحانیون انتقادات مثبت از موضع خیرخواهی و نه ایجاد درگیری را در مورد مسائل مدیریتی و نابسامانی های داخلی به دقّت مد نظر داشته باشند.»

* حرکت در مسیر تقویت عواطف، بدون در نظر گرفتن تفسیرهای عقلی زمینه ساز انحراف از راه اصلی است.

یک عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاهها، با تأکید بر لزوم توجّه توأمان مجریان مراسم مذهبی به رعایت وجهه های عقلانی و عاطفی این مراسم، حرکت در مسیر تقویت عواطف، بدون در نظر گرفتن تفسیرهای عقلی را زمینه ساز انحراف از راه اصلی دانست. دکتر نجفقلی حبیبی، رئیس دانشگاه علامه ی طباطبائی، با تأکید بر اهداف برگزاری مراسم مذهبی، احیای مقاطعی از تاریخ مذهب تشیع را یکی از این موارد برشمرد و گفت: «کیفیت برگزاری مراسم مذهبی باید به نحوی باشد که بتواند فلسفه ی نهفته در ورای حوادث تاریخ اسلام و تشیع را احیا و قدرت الهام بخش این گونه حوادث را از این طریق حفظ کند.»

وی همچنین از تقویت عاطفه ی جمعی به عنوان دیگر هدفی که از برگزاری مراسم مذهبی دنبال می شود، نام برد و اظهار داشت: «برگزاری این مراسم، علاوه بر احساس شخصی، احساسات جمعی را نیز تقویت می کند؛ از این رو، برگزار کنندگان آنها باید هم در روشن ساختن فلسفه ی تاریخی حوادث کوشش و هم عاطفه ی جمعی را، که رمز بقای این مراسم است، تقویت کنند.»

* وعاظ و مبلّغان مذهبی، باید مردم را به عمق و حقیقت مراسم مذهبی دعوت کنند.

حجّت الاسلام محسن غرویان، بابیان این که، محتوی و پیام مراسم مذهبی باید همان محتوا و پیام رسولان الهی و اولیای ربّانی باشد، توضیح داد: «همچنان که در قرآن کریم آمده است، پیامبران موظّف بودند که انسانها را به سوی عقلانیت، تفکر و آزادی از تقیّدات دست و پاگیر، سوق دهند.»

وی با تأکید بر این که خطبا، علما و مبلّغان مذهبی باید در مراسم مذهبی، مردم را به معنویت و عرفان حقیقی ترغیب کنند و طریقت و شریعت رابرای نزدیک شدن انسان به حقیقت، بیان دارند، از پرداختن به ظواهر در برخی مراسم مذهبی به جای پرداختن به عمق و حقیقت این مراسم، اظهار تأسف کرد و افزود: «در حال حاضر، برگزاری این مراسم، نیازمند کار مستمر و جهت گیری به سوی حقیقت معارف دینی است.» مدرس حوزه ی علمیّه ی قم، با اشاره به این که مراسم مذهبی پیش از انقلاب، به علّت مواجهه با حکومت و نظام غیر دینی به تقابل با آن نظام سیاسی پرداخته و قصد واژگونی رژیم را داشتند، گفت:«پس از انقلاب، که حکومت دینی و اسلامی شکل گرفت، هدف مراسم مذهبی تغییر یافت و به سوی تعمیق معارف دینی پیش رفت.»

ایشان با اشاره به حرکاتی که درجهان در راستای دین زدائی و جدائی دین از سیاست انجام می شود، خاطر نشان کرد: «وعّاظ باید در مراسم مذهبی، بینش سیاسی و جهانی مردم را توسعه دهند و هدایت های اسلامی در مسائل حکومتی و سیاسی را به آنان بیاموزند.»