×

به یاد شادروان پروین باقری اهرنجانی


تعداد بازدید : 963     تاریخ درج : 1390/08/08

47

شماره جدید نشریه پژوهشگران، فرصت مغتنمی است برای گرامی داشتن یاد و خاطره همکار فقیدمان، پژوهشگر پرتلاش، شادروان پروین باقری اهرنجانی.

بانو باقری، کار جدی خود در عرصه پژوهش و نگارش را به عنوان یکی از نویسندگان فرهنگ دانشوران آغاز کرد و سهم به سزایی در نوشتن مدخل های مربوط به زندگی نامه «زنان»، «تاریخ نگاران، جغرافی دانان و سفرنامه نویسان» برعهده داشت. همچنین، با طرح «خاورشناسان» و نیز در تهیه و تدوین فرهنگ بسامدی غزلیات سعدی (با شادروان بانو دکتر مهین دخت صدیقیان) همکاری مؤثر داشت.

از دیگر کارهای درخور توجه و شایان ذکر این پژوهنده فرهیخته، تصحیح مجلداتی از «ظفرنامه حمداللّه مستوفی» است؛ شامل مجلد دوم: خلفای راشدین و بنی امیه (چاپ شده)، مجلد پنجم: سلجوقیان (دردست چاپ)، و بخشی از تاریخ مغول که در مرحله استنساخ باقی مانده است.

روان شاد بانو باقری، به اقتضای سرشت جست وجوگر خویش، در کنگره های مختلف، حضوری فعال داشت و مقاله قابل اعتنای ایشان در سمینار «قنات» در شهرستان یزد، در شمار مقاله های برگزیده قرار گرفت و تقدیرنامه دریافت کرد.

جای این بانوی سختکوشِ عرصه تحقیق، تتبع و نگارش درمیان همکاران ایشان در پژوهشگاه خالی است.

یاد و خاطره اش زنده و گرامی باد.

نکته ها

از نکته پردازی های برنارد شاو

اینکه می گویند ترک سیگار محال یا دشوار است، حرف بی ربطی است. من خود بارها سیگار را ترک کرده ام!

* * *

هیچ یک از کاریکاتورهایی که از من کشیده اند، شبیه من نبوده است. فقط یک روز که به دیدار دوستی رفته بودم، اتفاقا کاریکاتوری از خود را بر دیوار خانه او دیدم که به من شباهت بسیار داشت. البته دلپذیر نبود و مرا خیلی زشت و بد نشان می داد؛ ولی هر چه بود، کاریکاتور خوبی بود... افسوس که وقتی من حرکت می کردم، او هم حرکت می کرد... و (سرانجام) معلوم شد که خود را در آیینه نگاه می کنم!

از لطایف عبید زاکانی

اعرابی را پیش خلیفه بردند. او را دید بر تخت نشسته است و دیگران در زیر ایستاده اند؛ گفت: «السلام علیک یا الله». گفت: من الله نیستم. گفت: یا جبرائیل. گفت: من جبرائیل نیستم. گفت: الله نیستی، جبرائیل نیستی؛ چرا آن بالا رفته و تنها نشسته ای؟ تو نیز به زیر آی و در میان مردمان بنشین.

* * *

یکی اسبی از دوستی به عاریت خواست. گفت: اسب دارم اما سیاه است! گفت: مگر اسب سیاه را سوار نشاید شد؟ گفت چون نخواهم داد، همین قدر بهانه بس است.

* * *

درویشی گیوه در پا نماز می گزارد. دزدی طمع در گیوه او بست. گفت: با گیوه نماز نباشد. درویش دریافت و گفت: اگر نماز نباشد، گیوه باشد!

* * *

قزوینی تابستان از بغداد می آمد. گفتند: آنجا چه می کردی؟ گفت: عرق!

به اهتمام: احمد کتابی

وضعیت علوم انسانی در مجامع علمی ما

و ضرورت اتخاذ یک استراتژی فراگیر

در زمان حاضر، علوم انسانی مطرح در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی ما، جز بعضی رشته ها، روگرفتن ناقص از آرایی است که در غرب مطرح است. ما در بُعد نظری به تدریس متون غربی اکتفا می کنیم و حداکثر حاشیه هایی بر آنها می زنیم و چون آن نظریه ها غالبا براساس جهان بینی حاکم بر غرب یا شرایط اجتماعی موجود در غرب تدوین شده اند، به کار حلّ مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ما نمی آیند. برای بومی کردن این علوم، اقدام چندان زیادی صورت نگرفته است. ضمنا درحالی که غربیان پیوسته در مقام تجدیدنظر در نظریه های موجود در علوم انسانی و بررسی نتایج آنها بوده اند و در بسیاری از موارد به حلّ مشکلات اجتماعی، روان شناسی و اقتصادی خویش نایل شده اند، ما کمتر به ابعاد عملی این علوم اکتفا کرده ایم.

در چند دهه اخیر در غرب، تعامل خوبی بین علوم انسانی و علوم تجربی صورت گرفته و بعضی حوزه های میان رشته ای در این مسیر دایر شده و این حوزه ها تأثیر شگرفی بر برخی نظریه های حاکم در علوم تجربی داشته است (مثل تأثیر بعضی پژوهش های فلسفی و اجتماعی بر حوزه های نظری علوم تجربی).

امروزه، درمورد علوم انسانی در کشور ما، چند مسئله مطرح است:

الف ــ درمورد انسان، ادیان الهی تأکیدی ویژه دارند و برای انسان بُعد ویژه ای قائل اند. این ویژگی انسان عمدتا در علوم انسانی در غرب نادیده گرفته شده و حدّاکثر با انسان در حد سایر حیوانات برخورد و در بسیاری از موارد یافته های علوم تجربی به علوم انسانی تسرّی داده شده است.

ب ــ بسیاری از رشته های علوم انسانی در محیط ما در بُعد نظری متوقف شده و به کاربرد و بومی کردن آنها کمتر توجّه شده است. کاربرد این علوم، توجّه بیشتری را به شرایط خاص فرهنگی ـ اجتماعی می طلبد؛ زیرا کاربرد آنها در شرایط متفاوت می تواند به نتایج متفاوتی منجر شود.

ج ــ درحالی که تمامی علوم طبیعی قدیم در قرون گذشته دچار دگرگونی کامل شده اند و درمورد بعضی از رشته های علوم جدید، اتفاق نظر بسیار خوبی در زمینه برخی نظریه ها وجود دارد، این مطلب درمورد علوم انسانی کمتر صدق می کند: در بسیاری از رشته ها مکاتب مختلف وجود دارد و اتفاق نظر خاصی نیست.

د ــ بعضی از نظریه های قدیمی مطرح در علوم انسانی همچنان مطرح هستند؛ و جهان اسلام، خصوصا میهن عزیزمان، در بعضی از این حوزه ها میراث بسیار ارزشمندی دارد.

با توجه به نکات فوق به نظر می رسد لازم است اقدامات زیر در حوزه علوم انسانی صورت گیرد:

1. نظریه های رایج در علوم انسانی درپرتو بصیرت های حاصل از جهان بینی اسلامی نقد و ارزیابی شود.

2. مطالبی که می توان درمورد انسان و جوامع انسانی از کتاب و سنت و کتب بزرگان گذشته جهان اسلام استخراج کرد، جمع آوری شود و درباره آنها بحث و نقد صورت گیرد.

3. تعامل بین علوم انسانی و علوم محض و فناوری، که در غرب رایج شده است، جدّی گرفته شود و از بصیرت های اسلامی به دست آمده از این تعامل، برای غنی تر کردن مبانی علم و فناوری استفاده شود.

4. نظریه پردازی در زمینه های مختلف علوم انسانی، با توجّه به منابع غنی اسلامی و کشفیات به دست آمده در قرون اخیر، رونق داده شود.

5. به بُعد عملی علوم انسانی توجّه و سعی شود از آنها در حلّ معضلات فردی و اجتماعی میهن عزیز اسلامی مان استمداد به عمل آید.

دکتر مهدی گلشنی

توضیح و تصحیح؛

نظر به اینکه در شماره دوم پژوهشگران، بعضی از سطرهای صفحه 17 (معرفی «پژوهشکده زبان شناسی») به دلیل قرار گرفتن تصویر یک کتاب، ناقص چاپ شده بود، متن کامل آن صفحه در زیر از نظرتان می گذرد:

پژوهشکده زبان شناسی متشکل از 27 عضو هیئت علمی، دو کارشناس پژوهشی و دو کارمند دفتری، در راستای اهداف پژوهشگاه در سه بخش «زبان شناسی عمومی»، «فرهنگ و زبان های باستانی» و «گویش شناسی» فعالیت می کند.

هدف اصلی پژوهشکده زبان شناسی مطالعه علمی زبان فارسی و دیگر زبان ها و گویش های رایج در ایران، شناخت ریشه های تاریخی زبان فارسی و تقویت و گسترش امکانات آن برای برآوردن نیازهای نوین جامعه علمی است.

این پژوهشکده در جهت نیل به این هدف، تاکنون موفق شده است طرح های پژوهشی بسیاری را به اجرا درآورد و طرح هایی نیز با همین روال دردست اجرا دارد که عناوین آنها به تفکیک در پایان گزارش ارائه شده است.

پژوهشکده زبان شناسی در تاریخ 11/6/1374، به برگزاری سمینار گویش شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با شرکت استادان دانشگاه های تهران و شهرستان ها اقدام کرد که با موفقیت بسیاری همراه بود.

این پژوهشکده همچنین در سال 1374 سومین کنفرانس زبان شناسی را با همکاری دانشگاه علامه طباطبایی برگزار کرد که مجموعه مقالات آن در پژوهشگاه به چاپ رسیده است.

هیئت علمی این پژوهشکده جهت غنی سازی طرح های تحقیقاتی خود هر زمان که ایجاب کرده است، سفرهایی به خارج و داخل کشور داشته اند که در پایان هر سفر، نتایج حاصل به معاونت پژوهشی گزارش شده است؛ همچنین مقالات بسیاری را در کنفرانس های داخل و خارج ارائه کرده اند.

اعضای پژوهشکده زبان شناسی در کنار فعالیت های پژوهشی خود، در عرصه آموزش نیز فعالیت چشمگیری داشته اند و به پیشبرد آن در پژوهشگاه و سایر دانشگاه ها یاری رسانده اند.

پژوهشکده زبان شناسی از مهرماه سال 1368 تاکنون 15 دوره کارشناسی ارشد در دو رشته زبان شناسی همگانی و فرهنگ و زبان های باستانی را با موفقیت برگزار کرده است.

این پژوهشکده با توجه به توان علمی شایسته (5 استاد، 3 دانشیار، 9 استادیار و 10 مربی پژوهش) و با تلاش بسیار، به کسب مجوز برای برگزاری دوره های دکترا در دو رشته فرهنگ و زبان های باستانی و زبان شناسی همگانی موفّق شده و از سال 1381 دو دوره دکترا در همین دو رشته برگزار کرده است و اکنون 12 دانشجوی دوره دکترا دارد.

شایان ذکر است که پژوهشکده زبان شناسی تاکنون مجری و برگزارکننده آزمون ورودی دو دوره دکترا در این دو رشته بوده است.

مدرسان این پژوهشکده از آغاز فعالیت های آموزشی پژوهشکده زبان شناسی تاکنون، راهنمایی، هدایت و مشاوره بیش از 150 رساله کارشناسی ارشد دانشجویان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برعهده داشته اند.

همچنین تعدادی از اعضای هیئت علمی این پژوهشکده، مدیریت گروه های علمی انجمن زبان شناسی ایران را برعهده دارند. این گروه ها از نظر علمی بسیار موفق اند و گزارش جلسات آنها (به ویژه گروه گویش شناسی)، پیوسته در مجلّه های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (پژوهشگران، فرهنگ)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و انجمن زبان شناسی ایران به چاپ می رسد.

پژوهشکده زبان شناسی، افزون بر این فعالیت ها، نشریه تخصصی فرهنگ ویژه زبان شناسی را منتشر می کند؛ که تاکنون چندین شماره از آن منتشر شده است.

عناوین طرح های پژوهشی

الف ـ طرح های منتشرشده

1. گویش کردی مهاباد

دکتر ایران کلباسی، 1362

2. آفرینش در ادیان

دکتر مهشید میرفخرایی، 1366

3. گزیده های زادسپرم

ترجمه دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1366

4. روایت پهلوی

ترجمه دکتر مهشید میرفخرایی، 1367

5. درآمدی بر جامعه شناسی زبان

دکتر یحیی مدرسی، 1368

6. بندهش هندی

دکتر رقیه بهزادی، 1368

7. شایست ناشایست

آوانویسی متن پهلوی و ترجمه از دکتر کتایون مزداپور، 1369

8. نجات بخشی در ادیان

دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1369

9. فرهنگ، کتاب ششم

ویژه زبان شناسی، به کوشش یحیی مدرسی، بهار 69.

10. زبان اوستایی

سی. ن. سوکولف، ترجمه دکتر رقیه بهزادی، 1370

11. زند بهمن یسن

تصحیح و ترجمه دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1370

12. فارسی اصفهانی

دکتر ایران کلباسی، 1370

13. بررسی هادخت نسک

دکتر مهشید میرفخرایی، 1371

14. گویش افتری

همادخت همایون، 1371

کلمات کلیدی
زبان  |  پژوهشکده  |  زبان‌شناسی  |  پژوهشکده زبان‌شناسی مطالعه علمی زبان  |  شادروان پروین باقری  |  زبان‌شناسی مطالعه علمی زبان فارس  |  باقری اهرنجانی  | 
لینک کوتاه :