علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن چهاردهم

محمد هیدجی

حکیم هیدجی پس از تحصیل در محل تولد و شهر‌های اطراف نظیر قزوین و تهران مدتی هم در عتبات از محضر اساتید عصر خود تلمذ کرد. حاشیه بر منظومه سبزواری، رساله دخانیه، دانشنامه، کشکول هیدجی، دیوان فارسی و دیوان ترکی از جمله آثار اوست. اکثر اشعارش در موضوعات عرفانی و اخلاقی و گاهی اجتماعی است. وی در 84 سالگی در مدرسه منیریه تهران وفات کرد و بنا به بر وصیت خود در قم به خاک سپرده شد. حکیم محمد هیدجی یکی از شعرا و فلاسفه مطرح مشروطه خواه است که در نهضت تنباکو، چند بار در مدرسه، مسجد و بازار در حمایت از حکم آیت الله میرزای شیرازی و تقبیح شاه و دربار در خصوص اعطای امتیاز تنباکو به شرکت رژی انگلیسی سخنرانی کرد و نهایتاً رساله معروف دخانیه را به رشته تحریر درآورد. وی به سه زبان ترکی، عربی و فارسی شعر می‌سروده است.

تعداد بازدید : 7721     تاریخ درج : 1388/10/03    

خاندان ایشان امروزه در هیدج به (عسکری) معروف و مشهورند. که از جمله فضلای معاصر این خانواده شیخ عبد الکریم فرزند عبد الرحیم عسکری از دانشمندان هیدج بود. وی در روز عاشورای حسینی در حدود سال 1405 ق در آن سامان درگذشت و به خاک سپرده شد.

شیخ محمّد از حکمای نامدار قرن اخیر و بزرگان مدرسین بود. وی در سال 1270 ق در هیدج زنجان دیده به جهان گشود.

بهتر است شرح حالی را که خودش نوشته نقل گردد:

باری من بنده حاجی ملا محمّد (متخلص به مغنی و هیدجی) پسر حاجی معصوم علی هیدجی، آغاز شباب در مدرسه واقع در قریه مزبور (هیدج) بودم چند گاهی در دارالسلطنه قزوین به آموختن علوم رسمیه مانند: نحو و صرف و منطق و معانی و بیان (نزد سید علی خوئینی قزوینی) اشتغال داشته، ازآن پس در دارالخلافه طهران از بهشتی روان جناب آقای آقا میرزا حسین سبزواری (که سرآمد شاگردان دانشور یگانه و آموزگار فرزانه حاج مولی هادی سبزواری علیهما رحمة الباری بود) بهری از علوم کلامیه و مسائل ریاضیه استفاضه نموده.

در محضر حکیم بارع و متأله شامخ آقا میرزا ابو الحسن (اصفهانی) متخلص به «جلوه» قدّس سرّه اخذ معارف حقه و تحصیل فنون حکیمه کرده، سایر علوم را از فقه و اصول و حدیث از هرکدام به لیاقت و مناسبت استعداد مظان خود استفاده نموده، مدت بیست و پنج سال است در مدرسه منیریه واقع در جنب معصوم زاده (ناصر الدّین) به عنوان تدریس معقول به درس و بحث با طلاب مشغولیم، و الفتی با مردم و کلفتی با کس نداریم.

شعر

من مونسی گزیده ام از بهر خود مرا

یک لحظه در مفارقتش صبر و تاب نیست

خوش رو و نغزگو، ادب آموز نکته دان

هرگز نیاورد سخنی کان صواب نیست

گوینده بی زبان، سراینده بی صدا

رأیش به قیل و قال و سؤال و جواب نیست...

برخی از تلامیذ آن بزرگوار عبارتند از حضرات آیات:

1- میرزا احمد آشتیانی.

2- شیخ محمّد تقی آملی.

3- میرزا ابو الحسن شعرانی.

4- آقا جمال نوری.

5- شریعت سنگلجی.

6- میرزا احمد همدانی.

7- آخوند ملا علی همدانی.

8- شیخ نور الدّین شریعتمدار (رفیع گیلانی).

9- شیخ جعفر لنکرانی.

10- سید جعفر مرتضوی.

11- ملا نظر علی هیدجی.

12- شیخ محمّد ثابتی همدانی.

از آثار او

1- حاشیة علی منظومة السبزواری.

2- مجموعه اشعار (نظم و نثر- فارسی، عربی، ترکی).

3- دیوان هیدجی به نام (دانشنامه).

4- حاشیة علی الاسفار.

5- کشکول.

مرگ ایشان را با اختلافهای نه چندان فاحشی سایر مؤرخین و شرح حال نویسان ذکر کردند، که ما آنچه که روی سنگ قبرش حک گردیده نوشتیم. و اما سایر اختلافات به شرح زیر است:

1- 1346 ق

2- ربیع ثانی/ 1349 (نقباء البشر)

3- 1354 ق (تاریخ زنجان و رجال آذربایجان).

خلاصه آنکه در تهران درگذشت و جسدش در قم تشییع و پس از ادای نماز توسط آیة اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائری یزدی، در جوار مقبره ابن بابویه و در کنار قبر قاضی سعید مدفون گردید.

کلمات کلیدی
تدریس  |  زندگینامه  |  زنجان  |  اخلاق و عرفان  |  حکیم هیدجی  |  زادگاه  |  سیره عملی  |  شاگردان  |  رحلت  |  ابهر  |  آثار و تألیفات  |  اقامت در تهران  |  ذوق شعری  |  تحصیلات و استادان  |  شیخ محمّد هیدجى  |  هیدج  | 
لینک کوتاه :