مرحوم علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی، در بیستم آبان ماه ۱۳۲۲ در شیراز به دنیا آمد. ایشان فرزند ارشد حضرت آیت الله العظمی سید نورالدین حسینی الهاشمی بود؛ مرجعی عالیقدر در استان فارس و جنوب ایران که از سابقین و پیشتازان فعالیت های سیاسی و اجتماعی در اعلای کلمه اسلام و مذهب حقه جعفری طی سال های ۱۳۰۵ تا ۱۳۳۵ محسوب می شد و برای پیشبرد اهداف الهی و مترقی خود در ظلمات ستمشاهی، «حزب برادران» را که متشکل از هَیأت عزاداری مذهبی بود، تأسیس کرد. پس از رحلت مشکوک آن فقیه مجاهد و با آغاز نهضت حضرت امام خمینی قدس سره الشریف، مرحوم علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی که در بیتی جلیل القدر و آگاه و عالم به زمان پرورش یافته بود، تداوم راه پدر خود را در همراهی با قیام حضرت امام و تبعیت از آن قائد عظیم الشأن دید و در زمره شاگردان و علاقه مندان امام خمینی قرار گرفت. لذا هنگامی که حضرت امام(ره) در درس ولایت فقیه در سال ۱۳۴۸ از فضلای جوان خواست تا به تبیین ابعاد حکومت اسلامی بپردازند، این استنصار فکری از سوی ابرمردی که در قله معارف حوزوی از جمله فقه، اصول، کلام، عرفان و فلسفه قرار داشت، آن استاد فرزانه را به تأمل عمیق پیرامون خلأها و نیازمندی های علمی انقلاب اسلامی واداشت و عزم او را برای پی گیری تمام وقت این مساله به عنوان اولویت اصلی در همه تلاش های علمی و تحقیقاتی جزم کرد.
به همین دلیل بود که آن فقید سعید، همزمان با طرح پاسخ های جدید به شبهات فلسفی و اقتصادیِ برآمده از مارکسیسم از یک سو و جمع بندی نوین از روش اجتهاد فقهای عظام شیعه و دفاع مبتکرانه از این میراث سلف صالح به عنوان تنها راه فهم صحیح دین در عصر غیبت از سوی دیگر، به مقابله با افکار التقاطی و تمایلات روشنفکری پرداخت و با دفاع استدلالی از حضور دین در صحنه قیام و حکومت و نقد و بررسی علمی پیرامون فلسفه دموکراسی غربی و شرقی، تکیه به این نسخه ها را برای تشکیل حکومت اسلامی مردود شمرد. با پیروزی انقلاب اسلامی و در پی انتخاب آن استاد فرزانه به عنوان نماینده مردم شیراز در مجلس خبرگان قانون اساسی، ایشان موفق شد حاصل مجاهدت های علمی خود در پیش از انقلاب اسلامی را در قالب قانون اساسی پیشنهادی که به آن مجلس ارائه کرد، در معرض خبرگان ملت قرار دهد و کمیسیون های مجلس خبرگان قانون اساسی را به عرصه هماوردی خود با روشنفکران غرب زده و جهت دهی به سایر نمایندگان انقلابی آن مجلس برای مقابله با پیچیدگی های کارشناسی مادی در تدوین قانون اساسی تبدیل نماید. در جریان این صف بندی فرهنگی، علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی به انفعال ادبیات حوزه در برابر کارشناسی غربی و شرقی پی برد و علی رغم تأکید بر قوت حوزه های علمیه در «حکم شناسی»، ضعف ادبیات تخصصیِ آن را در عرصه «موضوع شناسی» موضوع بررسی و اهتمام خود قرار داد و تفکیک حکم از موضوع را موجب انزوای دین در عرصه اداره کشور و خطر و مانعی بزرگ در برابر «اجرای احکام نورانی فقه» ـ که از سوی امام خمینی به عنوان فلسفه تشکیل حکومت اسلامی عنوان شده بود ـ ارزیابی کرد.
آن اندیشمند بزرگ به حق و با تأسی به بنیانگذار جمهوری اسلامی، فقه محمد و آل محمد را سرمایه اساسیِ جامعه شیعه می دانست که محصول آن در رساله های عملیه فقهای شیعه به عنوان احکام کلیه در دسترس مکلفین قرار گرفته و از سوی دیگر، تیزبینانه متفطن به این واقعیت بود که حکومت اسلامی برای تحقق این احکام در زندگی اجتماعی، باید آنها را بر موضوعاتی تطبیق دهد که از سنخ موضوعات مستنبطه (مانند نماز، روزه، حج و….) یا موضوعات عرفی و بدیهی (مانند آب مطلق، خون و…) نیستند بلکه آنچه متن حیات اجتماعی را شکل داده، موضوعات تخصصی، مرکب، چندبُعدی و پیچیده ی برآمده از تمدن مدرن (از قبیل بانک، شرکت و….) است. به همین دلیل، نحوه تطبیق احکام و التزامات کلیه در رساله ها بر موضوعات تخصصی و کاربردی در زندگی عینی بشر، همواره در معرض خطا و اشتباه و یا انحراف قرار خواهد گرفت و این انحراف، زمانی شدت خواهد گرفت که این موضوعات نوین و مدرن به صورت مستقل از غایات آن بررسی شود و به جای ملاحظه آنها در یک سیستم و رابطه آن با مبنای سیستم و عوامل و متغیرها و اهداف آن، به صورت بُریده و تجزیه شده لحاظ گردد و هر یک از ابعاد و اجزای موضوع نیز تحت یک عنوان کلی و مفهوم انتزاعی مندرج شود. این بصیرت و هوشیاری علامه سید منیر الدین حسینی الهاشمی، آن مرحوم را به ضرورت تولید «منطق موضوع شناسی» (یا منطق انطباق) رهنمون ساخت و با رد پیشنهادات مختلف برای تصدی مناصب اجرایی، بر رفع این نیاز علمی در جهت تحقق آرمان حضرت امام مبنی بر پیاده سازی احکام اسلام متمرکز شد و ظرف چند سال تلاش پژوهشی، موفق به تأسیس این منطق گشت که این دستاورد عملاً موجب «تئوریزه شدن فقه» در نظام اجتماعی می شود.
سرانجام آن اندیشمندِ قرن، در ۱۲ اسفندماه سال ۱۳۷۹ و در ایام عزای عالم آل محمد حضرت امام باقرعلیه السلام چشم از جهان فرو بست و در حرم مطهر حضرت کریمه اهل بیت حضرت معصومه علیهاالسلام به خاک سپرده شد.
جستجو در قاموس نور