آیت الله سیدمحمدهاشم خوانساری چهارسوقی از فحول علم و خرد در ابعاد و ساحت های مختلف که در قرن 13ه.ق می زیست. ایشان شخصیت برجسته ای در حوزه علوم اسلامی بود که توانست علم خویش را در عرصه تألیف و تصنیف به جامعیت و مانعیت به ظهور و بروز برساند بی تردید از برجسته ترین و بلندمرتبه ترین علمای بزرگوار خطه سپاهان است.
آیت الله خوانساری متولد 1235 هجری قمری و فرزند میرزا زین العابدین خوانساری است، که هم پدر و هم استاد مبرز ایشان و هدایتگر فکری و عملی این عالم بزرگ و عظیم الشأن بود.
این دانشمند اهل معرفت، از خاندان معروف روضاتی و دارای هفت برادر بود که جملگی اهل علم و اجتهاد و از بزرگان خطه اصفهان و همگی جزء فحول علوم و معارف اسلامی بودند.
از جمله این برادران می توان به میرزا محمدباقر خوانساری صاحب روضات الجنات اشاره نمود که کتاب معروفش جزء برجسته ترین های دانشمندان شیعه و از ماندگارترین آثار حوزه معارف اسلامی است.
میرزا محمد هاشم خوانساری در رشته ها و حوزه های متنوع و متعددی تسلط و تبحر داشت و آن عرصه ها را تبدیل به محل ظهور و بروز فهم و خرد و تلاش علمی خویش کرده بود؛ از فقه و اصول گرفته تا ادبیات و حدیث و از رجال و تفسیر گرفته تا تاریخ و کلام و اعتقادات و علوم منقول گرفته تا مفاهیم معقول.
از جمله آثار این رادمرد عرصه علم و ایمان و فکر و خرد می توان به «احکام الایمان»، «رسالۀ عملیه»، «مجمع الفوائد»، «معدن الفوائد»، «مخزن الفوائد»، «مجموعۀ الرسائل»، «میزان الانساب»، «اصول الدین»، «التجوید»، «اصول آل الرسول»، در اصول فقه «حاشیه ریاض» و «حاشیه قوانین» و نیز تألیفات و تصنیفات دیگر اشاره کرد که جملگی به عنوان منابع و مراجعی بایسته و شایسته در دست طلاب علوم دینی و دانشجویان عرصه آئینی چون درر گهربار می درخشند و روشنی و هدایت می بخشند.
بعد از پدر که استاد اعظم ایشان و مرشد و هدایتگرشان بود می توان به اساتید دیگر این مرد بزرگ اشاره کرد و از برادرش سید محمد باقر خوانساری نام برد و نیز از سید صدرالدین عاملی اصفهانی و میر سید حسن مدرس و آقا شیخ محمدابراهیم کرباسی که دامان پرمهر و فکر فروزنده و خرمن اندیشه های ناب و تابناک خویش را محلی برای پرورش علمی و عملی این شخصیت برجسته و بزرگوار قرار دادند.
از جمله شاگردان ایشان نیز می توان به بزرگانی نظیر سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی صاحب عروةالوثقی، شیخ الشریعه اصفهانی، شیخ محمدهادی تهرانی، سید ابوتراب خسروی و دیگر اعاظم و اجله حکمت و معرفت اشاره نمود.
آیت الله سیدمحمدهاشم خوانساری چهارسوقی در سال 1274 هجری قمری به نجف اشرف هجرت نمود و چند سالی را در این خطه عالم پرور به تحصیل و تهذیب گذراند و در بازگشت به ایران به اصفهان رفت و رحل اقامت افکند و کرسی تدریس و تحقیق و تعامل با مردم و درمانگری دردهای معنوی و ایمانی و اعتقادی برپا کرد.
در نجف میرزای بزرگ، سید محمدحسن شیرازی هم بحث و رفیق علمی او بود و سال های حضور در نجف موقعیتی شد برای هرچه پر بار تر شدن درخت معرفت او از خوان پر کرامت علوم ومعارف اسلامی.
حافظه مثال زدنی و فوق العاده در کنار استعداد عجیب و قابل توجه و علاوه بر این تسلط بر ابواب فقهی مختلف و تبحر در علوم و معارف گوناگون از آیت الله سیدمحمدهاشم خوانساری چهارسوقی عالمی ذوفنون و متخصصی هوشمند ساخت که بتواند با ذهنی منتظم و فهمی متشکل از مجموعه علوم اسلامی، اندیشه ای کامل و خردی جامع فراهم آورده و به عالمی ذوابعاد تبدیل شود.
و بالاخره در سال 1318 هجری قمری در مسیر سفر به بیت الله الحرام، ضعف و مرارت و رنج جسمانی بر این عالم ربانی مستولی گشت و او که قصد داشت ابتدا به زیارت عتبات عالیات برود، در نجف اشرف بیمار گشت و در نهایت جان به جان آفرین تسلیم نمود و به رحمت حق شتافت و در وادی السلام مدفون گشت.
جستجو در قاموس نور