علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن پانزدهم

مهدی پیشوایی

حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، متولد سال ۱۳۲۱ شهرستان مشکین شهر بوده که ده ها اثر از ایشان درباره مسائل مذهبی و تاریخ اسلام و زندگی ائمه اطهار چاپ و منتشر شده است. از کتاب های معروف و مهم وی می توان به کتاب سیره پیشوایان، نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم علیهم السلام اشاره کرد. چهره ایشان همیشه قرین تلاش های پر ثمر علمی پژوهشی، به ویژه در حوزه تخصصی تاریخ اسلام، بوده است.

تعداد بازدید : 1369     تاریخ درج : 1400/06/02    

حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی در سال ۱۳۲۱ در «مشکین شهر» به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی، به سفارش مرحوم آیت الله «علی مشکینی» به قم هجرت کرد و در حوزه علمیه این شهر مقدس مشغول به تحصیل شد.

وی در سنین جوانی و سال های نخست طلبگی حسب وظیفه برای تبلیغ معارف دین و تبیین تاریخ و حماسه عاشورا سفرهای گوناگون تبلیغی داشته و از همین سفرها بود که ایده فعالیت علمی و پژوهش در زمینه تاریخ اسلام به ذهنش آمد.

این تاریخ نگار معاصر در این باره می گوید: «در ایامی که به تبلیغ می رفتم، مانند بسیاری از مبلغان آن دوران از کتاب ها و مقاتل قدیمی استفاده می کردم. اما به مرور زمان مطالعاتم در زمینه تاریخ اسلام بیشتر شد و متوجه نادرستی بسیاری از مطالب درج شده در این کتاب ها و مقاتل شدم که کم کم اعتمادم از این کتاب ها سلب شد و هر چه بیشتر در مسائل تاریخ اسلام پیش می رفتم متوجه ضعف و سُستی مطالب این کتاب ها می شدم و دیگر این مطالب و تذکر به روضه خوان ها مرا خسته کرده بود. تا اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کتاب هایی در زمینه تحریفات عاشورا نوشته شد و انتقادات وسیعی در این زمینه به وجود آمد و روشنگری هایی از سوی آیات عظام و علماء و اندیشمندان حوزوی در جامعه صورت گرفت. به مرور زمان این فکر در من تقویت شد که باید طلاب و مبلغین جوان از کتاب های قوی و غنی استفاده کنند ولی باید کتاب معتبری در اختیار آن ها گذاشت تا با بنیه علمی و قوی بالای منبر رفته و روضه خوانی کنند».

نوشتن کتاب هایی همچون «مقتل جامع سید الشهداء(ع)» و «ارزیابی انقلاب امام حسین(ع)» و مقالاتی درباره ریشه های تاریخی و اجتماعی و نیز آثار و پیامد های حادثه کربلا رهآورد همان ایده بود.

استاد حجت الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی را از اواخر دهه ۴۰ شمسی و با ماهنامه «درسهایی از مکتب اسلام» می شناسیم، که علاوه بر عضویت در هیئت تحریریه، چند سالی نیز مدیریت داخلی آن مجله را به عهده داشت. در طول این سالیان بس دراز، چهره ایشان همیشه قرین تلاش های پر ثمر علمی پژوهشی، به ویژه در حوزه تخصصی تاریخ اسلام، بود.

وی همچنین مدیریت گروه پژوهشی تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و سردبیری فصلنامه علمی تخصصی «تاریخ در آینه پژوهش» را به عهده داشت.

استاد پیشوایی سال ها، علاوه بر حوزه، در دیگر مراکز علمی به امر تدریس اشتغال داشت؛ مراکزی چون: جامعة المصطفی(ص) العالمیة، دانشگاه علم و صنعت تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، دانشگاه قـم، مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع)، مدرسه عالی دارالشفاء و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

آن فقید سعید همچنین با شبکه سراسری رادیو معارف، به عنوان کارشناس عالی تاریخ و سیره، در ارتباط بود.

از مرحوم استاد پیشوایی بیش از ده کتاب و نزدیک به ۲۰۰ مقاله علمی، تخصصی و ترویجی بر جای مانده است. عناوین برخی از آثار استاد پیشوایی به قرار ذیل می باشند:

الف) کتاب ها:

- تاریخ اسلام؛ جلد اول: از جاهلیت تا رحلت پیامبر(ص)؛

- تاریخ اسلام؛ جلد دوم: تاریخ خلفاء؛

- سیره پیشوایان (زندگانی سیاسی و اجتماعی ائمه معصومین علیهم السلام)؛

- امام حسن(ع) پرچمدار صلح و آزادی؛

- ارزیابی انقلاب امام حسین(ع)؛ ریشه های تاریخی و اجتماعی و آثار و پیامد های حادثه کربلا؛

- مقتل جامع سید الشهداء(ع)؛

- دورنمایی از زندگانی امام باقر(ع)؛

- پیشوای آزاده (زندگانی سیاسی و اجتماعی امام کاظم علیه السلام)؛

- شخصیت های اسلامی شیعه (زندگی نامه تعدادی از صحابه شیعی، مشترکاً با آیت الله العظمی جعفر سبحانی)؛

- شناخت شیعه (رد وهابیت)؛

- بحث هایی از فقه تطبیقی (با همکاری حجت الاسلام گودرزی)؛

- شام؛ سرزمین خاطره ها؛

- قهرمانان راستین (زندگینامه حدود ۲۰ نفر از یاران بزرگ پیامبر اکرم(ص) به شکل داستان) (ترجمه)؛

- مبارزات مسلمانان ترکستان (ترجمه).

ب) مقالات:

- ریشه های تاریخی و زمینه های اجتماعی عاشورا؛

- نقش جبرگرایی در توجیه حادثه عاشورا؛

- اربعین حسینی در نگاه تاریخی؛

- از سلطان عبدالحمید تا وارثان آتاترک؛

- ابو ایوب انصاری در جنگ قسطنطنیه؛

- ارزش های اخلاقی در مسلخ سیاست جهانی؛

- پیشاپیش حوادث؛

- دوره فتنه و شبهه؛

- راه های نفوذ اسرائیلیات در تاریخ اسلام؛

- گفتگو میان اسلام و مسیحیت؛

- نقش شیعه در تمدن اسلامی؛

- مبارزات و انقلاب های شیعیان (سلسله مقالات ترجمه و اقتباس از کتاب «جهاد الشیعه» تألیف دکتر سمیرة مختار اللیثی)؛

- طلوع و غروب امپراتوری عثمانی (سلسله مقالات)؛

- نقد دیدگاه «گلدزیهر» درباره آگاهی پیامبر از آینده دین خود؛

- تأملی در آثار و اندیشه های ابن خلدون؛

- نقد و نظری بر کتاب «تاریخ اسلام» تالیف دکتر محمود طباطبایی؛

- نقد و ارزیابی کتاب «تاریخ اسلام؛ از بعثت تا غیبت» تألیف دکتر زرگری نژاد؛

حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی روز ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ در شهر «قـم» و در سن ۷۹ سالگی دار فانی را وداع گفت.

کلمات کلیدی
زندگینامه  |  استاد مهدی پیشوایی  | 
لینک کوتاه :