ویژه نامه  /  ويژه نامه های مفاخر و انديشمندان اسلامی

ویژه نامه سال روز رحلت شیخ عبدالکریم حائری (ره) مؤسس حوزه علمیه قم

آیت الله حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی (۱۲۷۶ـ ۱۳۵۵ق) معروف به آیت‌ الله مؤسس و حاج شیخ، از مراجع تقلید شیعه، بنیانگذار و زعیم حوزه علمیه قم از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۱۵ هجری شمسی بود. آیت الله حائری سال‌های طولانی در حوزه علمیه کربلا، سامرا و نجف تحصیل کرد. او در سال ۱۳۳۳ق/۱۲۹۳ش برای همیشه به ایران بازگشت و در ابتدا به اداره حوزه علمیه اراک مشغول شد. آیت‌الله‌ حائری در سال ۱۳۴۰ق (۱۳۰۰ش) به دعوت عالمان قم، به آن شهر رفت و با شکل دادن به حوزه علمیه قم و بر عهده گرفتن ریاست آن، در قم ماندگار شد.

تعداد بازدید : 5085     تاریخ درج : 1386/09/07    

تاریخ بروزرسانی: 8 تیر 1400

زندگینامه آیةالله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره)

محل تولد: روستای مهرجرد یزد

وفات: 17 ذیقعده 1355 ق، مطابق با 1315ش.

مزار: حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها

اساتید: بزرگانی هم چون میرزای شیرازی «بزرگ»، شیخ فضل الله نوری، میرزا ابراهیم محلاتی شیروانی، سیدمحمد فشارکی، آخوند خراسانی و....

شاگردان: آیات عظام، سیدمحمدتقی خوانساری، حجت کوه کمره ای، امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، مرعشی و صدها فرزانه دیگر.

آثار: دررالفوائد، الصلوة و رساله هایی در ابواب فقه مانند: ارث، رضاع، ازدواج، طلاق و....

اشاره: محمدجعفر پسری را که خداوند بدو عنایت کرد، عبدالکریم نامید. عبدالکریم، رفته رفته بالنده شد و پا گرفت، ولی هر روزی که از عمر وی سپری می شد، استعداد و نبوغ خارق العاده او نمایان می شد. یکی از بستگانشان، تحصیل او را عهده دار شد و در شهر اردکان به مکتب سپرد. طولی نکشید که شوق درس و تحقیق در معارف اسلامی قرار از کف اختیار او ربود و به تکاپوی جدید واداراش نمود و به حوزه محمدتقی خان یزد وارد شد.

بعد از آن به حوزه نجف و کربلا رفته و از محضر آیةالله فاضل اردکانی کسب فیض نمود و سپس با راهنمایی ایشان، عزم حوزه علمیه سامرا کرده و در درس میرزای شیرازی رضوان الله علیه حضور یافت، 12 سال در آن حوزه به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و به کمالات علمی و معنوی والایی نائل آمد.

پس از رحلت میرزا به نجف و سپس به کربلا مشرف شد و حوزه کربلا را رونق بخشید و لقب حایری را برای خود برگزید و در سال 1332 ه. دعوت مردم اراک را پذیرفت و عازم ایران شد. هشت سال در حوزه علمیه اراک ماندگار شد. در سال 1340 هنگام بازگشت از سفر تهران، مورد استقبال حضرات کثیری از علما، بزرگان و مردم قم قرار گرفت. در مقابل اصرار به سکونت در قم، استخاره نمود که آیه 93 از سوره یوسف واتونی باهلکم اجمعین آمد. مصمم شد که حوزه علمیه قم را سامان دهد. (افق حوزه بیست و هشتم دیماه 1381 شماره 16)

حائری، شیخ عبدالکریم

آیة الله العظمی حاج شیخ عبد الکریم حائری

آیت الله مؤسس،حائری یزدی، شیخ عبدالکریم

آیة اللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی قدس سره

ماجرای تدبیر مؤسس حوزه علمیه قم در برابر رضاخان

آیت الله العظمی حائری در اراک

رادمردِ استقامت

وفات آیت اللّه حائری

سیره اخلاقی

آیةاللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری قدس سره مؤسس حوزه علمیه قم، فوق العاده خوش اخلاق و خوش برخورد بودند؛ ظاهر و باطن ایشان یکی بود و طلاب را دوست می داشتند و به اهل علم و فضیلت عشق و علاقه عمیقی داشتند؛ در مجلس، صدر و ذیل نمی شناختند و همانند سیره حضرت رسول اکرم صلی اللّه علیه وآله هر جا را که مناسب می شمردند، می نشستند. یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از قول امام خمینی قدس سره نقل کرده اند: در اراک بر سر جا در مجالس گاه اختلاف می شد و مرحوم آیةاللّه العظمی حائری در زمانی که در اراک تشرف داشتند برای از بین بردن این سنت سیئه هر وقت وارد مجلس می شدند، هر جا جایی را می دیدند، در همان مکان می نشستند و با این روش حسنه خود این سنت ناپسند را بهم زدند. یکی از شاگردان آن مرحوم نیز گفته است: ایشان هرگز در خوردن غذا به غذاهای لذیذ توجه ننموده و تعمد داشتند که غذاهای ساده و بی خورشت میل کنند. آیةاللّه العظمی حایری یزدی از تقوای باطنی سرشار برخوردار بودند و بارها می گفتند: من هرگز برای ریاست و زعامت دست و پا نکرده ام و مسئله زعامت خود را انجام یک تکلیف و امانتی الهی می دانستند.

در جای دیگر از امام خمینی قدس سره نقل شده است که: بازار شهر اراک از بازارهای طولانی ایران است و منزل آقای حائری در انتهای بازار و محل درسش در اوایل بازار قرار داشت، وقتی که از منزل عازم تدریس می شدند، عبا را به دست می گرفتند و روی دوش نمی انداختند -این در حالی بوده که عده ای از بزرگان شهر با اطرافیان و تفنگچی حرکت می کردند- و پیاده تا محل درس می رفتند و اگر در بین راه کسی به دنبال ایشان می افتاد، می ایستاد، اگر آن شخص سؤال و نیازی داشت آن را برطرف کرده و خود به تنهایی به راه می افتاد. (افق حوزه 14 اسفند 1387 - شماره 221)

آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی

آیةاللّه العظمی حائری(ره) و دستگیری از مستمند

اهتمام به ورع در دستور العملی معنوی

شیفته قرآن واهل بیت(ع)

مرحوم آیة الله حاجّ سید أحمد زنجانی در کتاب «الکلام یجرّ الکلام» ج 2، ص 230 و 231، از مرحوم آیة الله حاجّ شیخ عبد الکریم حائری یزدی حکایت می کند که فرموده است: «پیغمبر صلّی الله علیه و آله دو چیز سنگین در میان ما گذاشت: کتاب الله و عترت طاهره، ولی ما با سنّی ها دست به دست هم داده، و هر دوی آنها را از بین بردیم؛ ما کتاب الله را از بین بردیم، آنان نیز عترت طاهره را.» و ایضاً می گوید: «مرحوم حاجّ شیخ، زیاد اصرار داشت احترام ظاهری قرآن کاملا حفظ شود. همان طوری که اهل تسنّن هنگام قرائت قرآن، برای رعایت احترام، چای و قلیان نمی دهند، می فرمود: در مجالس ترحیم شیعه نیز اگر این شیوه جاری شود بسیار خوب و به موقع است. ولی در مجالس شیعه چون عادت بر خلاف جاری بود، ترک آن در نهایت دشواری بود؛ این بود که فرمایش آن مرحوم عملی نمی شد.» (نور ملکوت قرآن از قسمت أنوار الملکوت جلد سوم؛ ص 296؛ حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین)

شفاعت امام حسین (ع)

آیت الله حائری یزدی

دلیل شرکت شیخ عبدالکریم حائری در تشییع جنازه یک شخص

سیره اجتماعی و سیاسی

بعد از ماجرای کشف حجاب، حوزه نوپا و در عین حال سرکوب شده قم، قدرت هیچ نوع واکنشی را در برابر این جنایت هولناک نداشت. از سویی، ترس از میان رفتن این حوزه نوپا در میان بود و از سوی دیگر، سکوت در برابر نهی از منکر، ناروا. فضلای آن زمان حوزه و در راس آن ها، حاج آقا روح الله موسوی، به رئیس حوزه علمیه، ایت الله حائری گفتند که در هر صورت، باید چاره ای اندیشید و دست کم با تلگرافی اعتراض آمیز، با این دستور شاه مخالفت شود. ایت الله شیخ عبدالکریم حائری (ره) در تلگرافی مختصر به این مضمون برای شاه نوشت: حجاب، از مسلمات دین اسلام است و کشف آن برای زنان نباید اجباری و الزامی باشد.

چند روز از این تلگراف گذشت، حاج شیخ عبدالکریم و چند تن از یارانش در منزل نشسته بودند که در خانه را زدند. خادم خانه، برای باز کردن در رفت و چند لحظه بعد، با حالتی آشفته و سراسیمه برگشت و گفت: رضا شاه آمده است، حرف های (آقا علی) خادم منزل شیخ تمام نشده بود که رضا شاه با حالتی خشمگین، در حالی که یک اسلحه کمری در دست داشت، بی سلام و تعارف، وارد اتاق شد و خطاب به حاج شیخ عبدالکریم گفت: می دانی من چه کسی هستم؟ حاج شیخ جواب داد: بله، شما رضا شاه هستید. رضا شاه گفت شما کی هستید؟ و مرحوم حائری جواب داد: عبدالکریم حائری، مسئول حوزه علمیه. رضاخان گفت: نه من یزید بن معاویه هستم و شما امام حسین؛ رفتارتان را عوض کنید، وگرنه حوزه قم را با خاک یکسان می کنم. کشور مجاور ما (ترکیه آتاتورک) کشف حجاب کرده و به اروپا ملحق شده است؛ ما نیز باید این کار را بکنیم و این تصمیم هرگز لغو نمی شود. او پس از گفتن این سخنان، بی آن که منتظر پاسخ بماند، غضبناک از آن جا رفت.

پس از ماجرای کشف حجاب، یکی از روحانیون، نزد مرحوم شیخ عبدالکریم رفته و درباره اوضاع پیش آمده پرسش می کند؛ مرحوم حائری برای او ماجرای گفت وگوی حضرت زهرا سلام الله علیها و امیرالمومنین علیه السلام را نقل می کند که: روزی حضرت زهرا سلام الله علیها به امیرالمومنین علی علیه السلام می گویند: چرا برای گرفتن حقت قیام نمی کنی؟ در این لحظه، صدای الله اکبر موذن بلند می شود؛ حضرت علی علیه ا لسلام می فرمایند: اگر بخواهم این ندا خاموش نشود، باید ساکت باشیم. مرحوم حائری در حالی که گریه می کرد، ادامه داد من اگر حرفی بزنم، این مرد (رضا خان) با پوتین وارد این صحن و مدرسه می شود و همه چیز را خراب می کند. (دیدار آشنا تیر و مرداد 1385، شماره 70 و 71)

صبور و دور اندیش

رفتارشناسی سیاسی آیت اللّه حائری

اندیشۀ سیاسی شیخ عبدالکریم حائری یزدی

حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان دادن به تبلیغات دینی

وحدت اسلامی

سؤالات فقهی از حاج شیخ عبدالکریم در باره فرنگی مآبی

تأسیس حوزه علمیه قم

زمزمه طلوع حوزه علمیه قم از قرن ها پیش در روایات امامان معصوم علیهم السلام بوده است. امام صادق علیه السلام فرمودند: زود باشد که کوفه، روزگاری از مؤمنان خالی گردد و دانش در آن ناپدید شود و در شهری که آن را قم گویند، ظاهر شود و معدن اهل علم و فضل گردد. حضور آیةالله حایری در قم این نوید امامان علیهم السلام را تحقق بخشید؛ اخلاص، دل سوزی، تدبیر، ابتکار و دوراندیشی آن بنیان گذار باتقوا، سبب حفظ و بالندی حوزه علمیه قم شد، به طوری که یکی از شاگردان ایشان می فرمود: روزی رئیس شهربانی قم وارد مدرسه فیضیه شد و گفت: از تهران دستور آمده فقط هفت نفر معمم باشند و بقیه باید خلع لباس گردند. این خبر در روحیه طلاب تأثیر منفی ایجاد کرد، ولی آیةالله حایری وقتی خبر را شنیدند با عزمی راسخ آنان را دلداری داده و فرمودند: اصلاً نگران نباشید، زیرا سرپرست شما در حال حاضر حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است. ارتباطتان را با ایشان محکم تر کنید و بدانید که دشمن شما می رود و شما می مانید.

اکنون که سالها از عمر حوزه علمیه قم می گذرد هر روز بهتر از دیروز در عرصه های مختلف علوم اسلامی و مسایل اجتماعی و سیاسی نمود قابل تحسین داشته و دارد.

صدها مرکز تحقیق و پژوهش، هزاران فرزانه، هزاران جلد کتاب ذی قیمت و ده ها هزار سفیر هدایت، همه از برکت این حوزه علمیه بوده و از همه بهتر، ظهور دانشمندان، فقها خردورزان تربیت یافته این حوزه است که یکی از آن ها امام خمینی رحمةالله علیه می باشد که توانست یک حکومت اسلامی را بنیان گذاری و پیام اسلام و تشیع را به اقصی نقاط جهان برساند و گسترده نور هدایت الهی را جهانی کند. درود خدا و رسولش بر روح پاک آن عالم وارسته مؤسس باد که خلفی هم چون بنیان گذار نظام اسلامی را از خود به یادگار گذاشت. (افق حوزه بیست و هشتم دیماه 1381 شماره شانزده)

تاسیس حوزه علمیه قم

17 ذی القعده 1355 قمری؛ رحلت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی(قدس سره)

اندیشه ها و عملکرد آیت الله حائری در احیای حوزه علمیه قم

راز ماندگاری میراث آیت اللّه العظمی حائری یزدی (ره)

شیخ عبدالکریم حائری, حوزه علمیّه قم و تولید علم در سده معاصر ایران

مصاحبه با استاد عبدالحسین حائری

استقلال مالی حوزه مرهون اخلاص حاج شیخ عبدالکریم حائری است

شاگردان

یکی از کسانی که پس از گذراندن امتحانات شفاهی و کتبی از محضر مرحوم حائری یزدی، از ایشان اجازه اجتهاد گرفت مرحوم امام خمینی بود که بنا به نقلی، این اجازه را در سال ۱۳۱۳ شمسی از مرحوم حائری اخذ کردند. به علت تواضع فوق ‌العاده مرحوم امام، این اجازه ایشان منتشر نشد و متأسفانه تصویر یا متن این اجازه تا این لحظه یافت نشده است. ولیکن در گزارش‌ های مختلف می‌توان این مسئله را مشاهده کرد. مهم‌ترین سندی که در این زمینه وجود دارد گزارشی از سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) است که در جواب به نامه به شماره ۱۲/۴۸۰۸ تاریخ ۲۸ شهریور ۲۵۳۵ شاهنشاهی (۱۳۵۵ شمسی) در گزارشی به شماره ۲۰ /۲۳۸۵۴ ه ۱۲ آمده: «درباره (آیت‌الله) روح‌الله خمینی… چند سال بعد پس از گذراندن امتحانات کتبی و شفاهی از آیت‌الله حائری یزدی موفق به اخذ درجه اجتهاد شد.

اجازه اجتهاد حضرت امام خمینی (ره)

آیةالله العظمی سیدمحمدتقی خوانساری(ره)

آیةالله العظمی حاج سید احمد خوانساری

آیةاللّه العظمی سید محمد محقق داماد قدس سره

آیةالله العظمی گلپایگانی

آیةالله العظمی اراکی

آیةالله العظمی سیدشهاب الدین مرعشی نجفی

آیةاللّه حاج سید احمد زنجانی

آیت الله میرزا خلیل کمره ای

آیةالله اشرفی اصفهانی

آیت اللّه صدوقی

در سایه سار خاطرات

«یک روز یکی از بزرگان، عبای ظریف و پرقیمتی را به رسم یادبود و هدیه برای یکی از فرزندان ایشان فرستاد. حاج شیخ به فرزند خود گفت: پسرم! این عبا برای تو زیاد است؛ برای اینکه بعضی از طلاب، اصلاً عبا ندارند. به همین دلیل، آن را فروخت و با پول آن چند دست عبای متوسط خرید. یکی را به فرزند خود و بقیه را به طلاب مستحق داد. گفتنی است هنگامی که مرحوم حاج شیخ عبدالکریم درگذشت، قیمت همه اثاثیه اش به 1500 تومان نمی رسید، بلکه مبالغی نیز بدهکار بود». (طوبی اسفند 1385، شماره 15)

خاطره ای خواندنی از مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی(ره)

خاطره ای شنیدنی از آیت الله العظمی حایری یزدی(ره)

پیش بینی یک عارف

حکایت صاحبدلان

پاره دوز روشن ضمیر

از نگاه دیگران

من خود در علماى زمان خود کسانى را دیدم که ریاست تامّه یک مملکت، بلکه قطر شیعه را، داشتند، و سیره آنها تالى تلو سیره رسول اکرم، صلّى اللّه علیه و آله، بود. جناب استاد معظم و فقیه مکرم، حاج شیخ عبد الکریم حائرى یزدى، که از هزار و سیصد و چهل تا پنجاه و پنج ریاست تامه و مرجعیت کامله قطر شیعه را داشت، همه دیدیم که چه سیره اى داشت. با نوکر و خادم خود هم سفره و غذا بود، روى زمین مى نشست، با اصغر طلاب مزاحهاى عجیب و غریب مى فرمود. اخیرا که کسالت داشت، بعد از مغرب بدون ردا یک رشته مختصرى دور سرش پیچیده بود و گیوه به پا کرده در کوچه قدم مى زد. وقعش در قلوب بیشتر مى شد و به مقام او از این کارها لطمه اى وارد نمى آمد. (شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، ص: 97؛ امام خمینی(ره))

فضایل آیت الله شیخ عبد الکریم حائری از زبان فرزندش

مصاحبه با حضرت آیت اللّه حاج سیدعلی آقا محقق داماد

مصاحبه با حجة الاسلام والمسلمین دکترسید مصطفی محقق داماد

منبر حرم

معرفی کتاب

کتابشناسی نویسنده ای که در سایه تأسیس حوزه علمیه ماندگار شد

کلمات کلیدی
زندگینامه  |  تاسیس حوزه علمیه  |  آیت الله حائری یزدی  |  حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی  |  ویژگی های اخلاقی  | 
لینک کوتاه :