روز جهانی محیط زیست
طبیعت، بسان مادری مهربان انسان را در دامن خود می پروراند و سخاوتمندانه، همه منابع و سرمایه های خود را به پای او می ریزد. تاکنون همه موجودات روی زمین کوشیده اند تا به قانون و نظام طبیعت پیرامون خود گردن نهند و خود را با آن سازگار کنند، اما انسان، خواسته و ناخواسته، روند طبیعی محیط زیست خود را دگرگون کرده است. هر روز درختان بسیاری با قساوت، قلع و قمع می شوند و آب ها به هدر رفته و آلوده می شوند. جنگل های طبیعی ازمیان می روند، بسیاری از گونه های زیستی در حال انقراض هستند و صدها گونه به علت از دست دادن زیستگاه های خود، نابود شده اند. متأسفانه، آدمی بر خلاف دیگر موجودات، همواره تأثیر عمیقی در جهت نابودی و تهدید محیط زیست از خود بر جای گذاشته است، چنان که اکنون، از مهم ترین عوامل تخریب محیط زیست شناخته می شود.
عناصر محیط زیست و طبیعت
ناآگاهی از فرهنگ و علم در هر زمینه زندگی انسان را دچار بحران و مشکل می سازد. آشنایی با زبان رسانه ها و توجه به معانی واژگان نیاز بشر است. مقوله ی محیط زیست نیز فرهنگ خاص خود را دارد که به جهت شمول و گستره ی آن آشنایی جدّی، مداوم و فراگیر را می طلبد؛ همان گونه که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی می فرماید: «فرهنگ منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود».
محیط فیزیکی، زیست شناختی و اجتماعی که موجود زنده در آن زندگی می کند و با آن در کنش متقابل است. محیط زیست انسانی علاوه بر عوامل بی جان از قبیل: خاک، آب، هوا، اقلیم، صدا، بو و طعم و نیز عوامل جاندار از قبیل: گیاهان، جانوران، باکتری ها، ویروس ها و عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و به طور کلی عامل کیفیت زندگی را نیز در بر می گیرد.
جایگاه محیط زیست در زندگی انسان ها
مناطق چهارگانه محیط زیست ایران
زمین
زمین همچون گاهواره دارای حرکت است و جایگاه انسان برای رشد و تعالی به شمار می آید. چنین محلی باید آرام، مطمئن، محفوظ، گرم و نرم باشد و تمام این شرایط در کره زمین فراهم است. به فرمان الهی، سنگ ها نرم و تبدیل به خاک شده و صلابت کوه ها و پوسته سخت زمین، آن را در برابر فشار جزر و مد مقاوم ساخته است. قشر هوایی که گرداگرد آن را فرا گرفته، هم حرارت خورشید را در خود نگه می دارد و هم سپر نیرومندی در برابر هجوم سنگ های آسمانی است که آنها را به محض ورود به قلمرو زمین آتش زده و خاکستر می کند. به این ترتیب، تمام شرایط آسایش از سوی خداوند برای پذیرایی از انسان که میهمان خداوند در این کره خاکی است، فراهم شده است.
گهواره ای به نام زمین (روز جهانی زمین)
جاذبه های گردشگری بیابان ها و کویر های ایران
آموزگار کویر ؛ در گفتگو با استاد پرویز کردوانی
آب
از جمله خواص منحصر به فرد آب، آن است که زندگی بدون آن امکان ندارد، و به دلیل حلاّل بودن برای بسیاری از مواد، واسطه ی اساسی در انتقال مواد مغذی و فضولات حاصل از فرایندهای زیستی به شمار می آید.
«آب را در لغت چنین گفته اند: مایعی است شفاف، بی طعم و بی بو که از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده است H2O».
مفهوم آب برای هر انسانی از بدیهیّات به شمار می آید و در علوم و فنون گوناگون نقش متفاوت دارد. بسیاری از فعّالیّت های روزانه به کمک آب انجام پذیر است. کارکردهای فقهی آن نیز در شریعت ما جایگاه مخصوصی دارد.
آب در علوم گوناگون فیزیک، شیمی، عمران آب، هیدرولوژی آب شناسی، ژئوهیدرولوژی آب شناسی زیر زمینی، لیمنولوژی نوشاب شناسی، کرایولوژی یخ شناسی، پوتامولوژی رود شناسی، هیدرومتری آب سنجی، جغرافیا و ... موضوع اصلی است.
«آب تنها ماده طبیعی در کره زمین است که به طور طبیعی به سه حالت: جامد، مایع و گاز بخار یافت می شود. آب خالص تقریباً بو، مزه و رنگ ندارد».
جمله ی معروف «هرجا آب باشد، حیات ولو به صورت باکتری امکان پذیر است»، وابستگی عمیق این دو مقوله را به یکدیگر نشان می دهد.
آب، مزّه زندگی(آغاز هفته صرفه جویی در مصرف آب(
هوا
هوا، لازمه حیات است و نیاز به آن بیش از آب و غذاست. در اهمیت هوا همین بس که آدمی می تواند بدون غذا چند روز یا چند هفته زندگی کند، ولی بدون هوا چند دقیقه بیشتر نمی توان زنده بود. استفاده از هوای پاک و سالم، از جمله حقوق طبیعی انسان هاست. امام علی علیه السلام می فرماید: «خداوند پاک حقوق مردم را بر حقوق خود مقدم داشت. پس هر که حقوق بندگان خدا را رعایت کند، حقوق خدا را رعایت کرده است». آلوده نکردن هوا، یعنی رعایت این حق از حقوق طبیعی مردم که رضایت خدا و رعایت حقوق او را در پی دارد. همان گونه که دوست داریم در هوای پاک و عاری از هرگونه آلودگی نفس بکشیم، باید برای دیگران نیز همین را بپسندیم و از آلوده کردن هوا بپرهیزیم.
درختان و گیاهان
اصولاً درختان، هر یک به تنهایی آیتی هستند که قدرت و توانایی خداوند را در برابر چشم هر بیننده ای به نمایش می گذارند و هر بخش از این آفرینش عجیب و زیبای خداوند، دفتری عظیم از معرفت خداوند بزرگ است. سعدی شیرین سخن می گوید:
برگِ درختانِ سبز در نظر هوشیار
هر ورقش دفتری است معرفت کردگار
نکته ای اساسی که در خلقت و آفرینش درختان، همواره مورد غفلت قرار می گیرد و تنها عده ای اندک که دانایان حقیقی و به فرموده قرآن کریم «اولواالالباب» بدان وقوف پیدا می کنند، همانا « آفرینش حیات در دل بذر و نهالی است که به مرور ایام از آن درختی تنومند می سازد». همه ما هرگاه به درخت می نگریم، پیش از هرچیز محو جمال ظاهری و برگ و میوه و شکوفه آن می شویم و کمتر کسی از این حجاب ظاهری عبور می کند و به عمق و معنا و حقیقت مطلب پی می برد. شگفت انگیزتر از «برگ درختان سبز»، «در نظر هوشیار» همانا آن نیرویی است که باعث سبزی و حیات آن می شود.
نقش درختان در توسعه کشاورزی/مصاحبه با آیت اللّه محی الدین حائری شیرازی
رویکردهای دینی پایداری منابع طبیعی (مراتع)
طبیعت و محیط زیست در قرآن
انسان، همواره یا سوار بر طبیعت است و از مظاهر آن، نهایت استفاده را می برد و یا به شدّت، مسحور طبیعت می شود و طبیعت، او را رام خویش می کند و حتّی زندگی او را دستخوش تغییرات اساسی قرار می دهد. بر همین اساس است که رابطه انسان و طبیعت باید با شناخت درست از طبیعت و بر اساس معیارهای عقلانی ترسیم شود.
قرآن کریم ـ که در همه عرصه های زندگی، چراغ راهنمای مسلمانان است ـ در این مورد هم به کمک ما آمده است و دستورها و رهنمودهایی را به منظور استفاده درست از طبیعت و رفتار صحیح با مظاهر طبیعی اطرافمان، در اختیار ما قرار داده است تا با اتّکا به آن راهنمایی ها، رابطه خود را با محیط اطرافمان به گونه ای مؤثّر و سازنده شکل دهیم. اهمیت این موضوع در اسلام، تا حدّی است که ده درصد ایات قرآن (حدود 750 آیه)، به طبیعت و پدیده های طبیعی اختصاص یافته است.
مبانی حق بهره مندی از محیط زیست سالم در قرآن کریم
طبیعت و محیط زیست در روایات و سیره معصومین علیهم السلام
نگاهی گذرا به ایات قرآن و زندگی معصومان (ع)، برای ما روشن می سازد که عدالت در رفتار، از مهم ترین فضائل اخلاقی است؛ امّا عدالت، نه فقط در میان انسان ها معنا پیدا می کند، بلکه چگونگی رفتار با نعمت های الهی و موجودات جهان که هر لحظه همراه ما نفس می کشند و شاید گاهی در تصدیق و تکریمِ خداوند از ما هم پیش تر باشند، مورد نظر خوبان است. این خلاف عدالت است که امروز چون به ماشین دست یافته ایم و یا غذاهای صنعتی داریم، با حیوانات و گیاهان و حتّی جمادات، آن چنان رفتار کنیم که گویی اینها کاملاً بی ارزش اند؛ امّا حتّی اگر بی ارزش هم باشند، رفتارهای ناپسند، خلاف شأن یک انسان با شرایط انسانی است.
گروههای حامی حقوق حیوانات، بر اساس مسائل اخلاقی و انسانی دست به این کار ارزشمند زدند؛ اما اسلام، افزون بر اینها، قوانینی حقوقی نیز برای آن تنظیم کرده است که بر اساس آن، کسی که این حقوق را رعایت کند، ثواب (پاداش) و فردی که آن را انجام ندهد، کیفر (جزای) این جهانی و آن جهانی دارد.
ابی سعید خدری از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده است: کسی که درخت طلحه یا سدری را آب دهد، گویا دین باور تشنه ای را سیراب کرده است. هیچ مسلمانی درختی نمی کارد که انسان، چارپا یا پرنده ای از [میوه های] آن بخورد، جز آن که برایش در روز رستاخیز صدقه محسوب می شود.
سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره طبیعت، کشاورزی و محیط زیست
محیط زیست سالم، نعمت بزرگ خداوندی
نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست
تأثیر محیط زیست سالم بر انسان درآموزه های اسلامی
درخت و درختکاری در آموزه های اسلامی
بحران محیط زیست
یکی از نشانه های وضع کنونی بشریت این است که تنها، اعمال تجاوزکارانه بی شرمانه ای بر ضد طبیعت باید توجه انسان متجدد را به بحران محیط زیست جلب کند؛ اعمالی نظیر نشتهای نفتی عمده، آتش سوزیهای جنگلی مناطق گرمسیری و آثار و پیامدهای تخریب طبیعت به دست انسان و فن آوری مخرب او، به شکل گرم شدگی آب و هوا و فرسایش لایه اوزن. بحران محیط زیست، چشمهای معصوم فکهای در حال احتضار را دستاویزی قرار داده تا بالاخره دل سنگ انسانها را به درد آورد و آنان را وادار سازد تا درباره آثار و پیامدهای زندگی بر روی زمین، به نحوی که گویی هیچ جنبده دیگری اهمیت ندارد، بیندیشند.
جهان در بحران(1) (2) (3) (4) (5)
بحران های زیست محیطی ایالتهای آمریکا
تدابیر بین المللی حفاظت ازمحیط زیست در قبال آلودگی اتمی
پایداری محیط زیست، قوانین و راهکارها
تخریب محیط زیست معلول نابرابریهای اجتماعی و استفاده غلط از طبیعت و یکی از عوامل تضییع حقوق انسانها است. متاسفانه در جهان امروز اقلیتی مرفه و ثروتمند از همه ی امکانات و مواهب طبیعی و سالم بهره برداری می کنند ولی اکثریت ملتها محکوم به زندگی در شرائط محیطی آلوده و غیربهداشتی و تن دادن به عوارض سوء و انواع بیماریها و پذیرفتن بلا و مصیبت و مرگ و میراند.
کشورهای صنعتی بیشترین آسیب را به طبیعت و محیط زیست وارد ساخته و به حقوق سایر کشورها تجاوز نموده اند و در اثر سیاست های خود، بیماری و فقر و ویرانی را بر بسیاری از انسانها تحمیل کرده اند.
شیوه های ناصحیح و غیرعادلانه در تعامل با طبیعت و آلوده ساختن محیط زیست در کشورمان نشان دهنده فقدان آگاهیهای زیست محیطی و ضعف ساز و کارهای قانونی در صیانت از محیط زیست و جلوگیری از آلوده ساختن آن است. برای از بین بردن این نقیصه ی بزرگ و اساسی باید آگاهی افراد نسبت به مسائل زیست محیطی افزایش یابد و مدیریت های کلان در ایجاد ساختار مناسب همراه با الزامات قانونی برای رعایت حقوق عمومی تلاش کنند و انگیزه ها و حساسیت ها را برای مقابله با آلاینده ها بالا ببرند.
بیانات رهبر معظم انقلاب در پیامی به همایش حقوق محیط زیست
محیط زیست از منظر دین و اقتصاد
پایداری محیط زیست از دیدگاه اسلام
حمایت از محیط زیست در جنگ ها(1) (2)
طبیعت خفته (روز جهانی بیابان زدایی)
گفت وگو با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
اسلام، مسلمانان و تکنولوژی مدرن
درختی را بکاریم که طبیعت آن را انتخاب کرده است!
زن و محیط زیست
از جمله برندگان جایزه صلح نوبل , «وانگری ماتای (Wangari Maathai)», بنیانگذار جنبش «کمربند سبز» است که در سال 1940م، در کنیا به دنیا آمد. در ژوئن 1997م، پروفسور ماتای، به عنوان یکی از صد نفری که باعث تغییر اساسی در محیط زیست شدند, انتخاب شد؛ چرا که او با برنامه کمربند سبز خود، نه تنها از نابودی جنگل ها جلوگیری کرده بود، بلکه عملاً میلیون ها درخت نیز در زمین کاشته بود. این جنبش، برای جلوگیری از فرسایش خاک و برای تدارک سوخت کافی جهت گرم نگاه داشتن خانه ها و پخت غذا در مناطق محروم افریقا , موفّق به کاشت بیش از ده میلیون درخت شده است. نام او در لیست تالار مشاهیر سازمان ملل نیز به چشم می خورد.
اهمیت و راهبردهای مشارکت زنان در حفظ منابع طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار
متن ادبی
روز جهانی محیط زیست، روز معذرت خواهی از همه نعمت های خداست؛ همه طبیعتی که به ما حیات داده است.
یادمان نرود، اگر سپاس گزاران خوبی بودیم، به لایه اُزُن زخم نمی زدیم. اگر گاهی به زمین فکر می کردیم، این گونه بی جهت گرم نمی شد.
پاسداشت زندگی به این است که عناصر زندگی ساز را پاس بداریم. «وَ أمَّا بِنَعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ؛ ارمغان های آفریدگار را یاد کنید.» این پیام کتاب آسمان ها و زمین است که به هم نشینان شبانه روزی زمین و آسمان ارسال شده است.
چه خوب است اگر وقتی تشنه می شویم، بی درنگ آب را ننوشیم؛ به زلالی این آب نگاه کنیم، به آب، لبخند بزنیم و فکر کنیم که بر ما منت دارد. گوارا و شیرین، از گلوی ما فرو می رود و نشاطمان می بخشد. پس بیایید: «آب را گل نکنیم. در فرودست انگار، کفتری می خورد آب».
با رودخانه عکس یادگاری بیندازیم
معرفی کتاب
مبانی حفظ محیط زیست در اسلام، صادق اصغری لفمجانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378، وزیری، 209ص.
دین و نظم طبیعت، سید حسین نصر، مترجم: انشاء الله رحمتی، تهران: نی، 1385، رقعی، 520ص.
چپاول دانش و طبیعت، واندانا شیوا، مترجم: حسین داوری، تهران: کتاب صبح، 1382، رقعی، 178ص.
انسان و طبیعت (بحران معنوی انسان متجدّد)، سید حسین نصر، مترجم: عبدالرّحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، دوم، 1383، رقعی، 216ص.
پایان طبیعت، بیل مک کیبن، مترجم: مهدی عبّاس زاده فتح آبادی، تهران: کتاب صبح،؟؟؟؟؟ رقعی، 281ص.
اخلاق زیست محیطی، لویی پویمان، مترجم: محسن ثلاثی و دیگران، زیر نظر: منصوره شجاعی، تهران: توسعه، 1382، 2ج، رقعی، 890ص.
کتابشناخت پژوهشهای طبیعت در قرآن
کتاب شناسی استاد پرویز کردوانی
جستجو در قاموس نور