توجه به نکات ذیل برای دستیابی به پاسخ حائز اهمیت است:
1- هیچ ملازمهای بین قصد قربت و مخفی کاری وجود ندارد؛ یعنی یک کسی میتواند برای رضای خدا در ملاء عام و در جلوی چشم و دیدگان میلیونها نفر کار خیری انجام دهد و ریا هم نکند و حتی در بعضی از موارد چنین حالتی ترجیح دارد. مثلا به منظور تشویق مردم بدین کار اقدام نماید.
اخلاص یک حالت روحی و روانی است، که ممکن است در زمان تلاش برای مخفی ماندن عمل واجب یا استحبابی، هم وجود نداشته باشد. مثلا انسان بدان خاطر اصرار بر مخفی ماندن عمل بورزد که در آینده اگر افشاء شد، تحسین بیشتری را نثار او نمایند.
2- اخلاص درجاتی دارد و از بالاترین درجه آن اینست که انسان انتظار تقدیر و پاداش از کسی نداشته باشد و فقدان درجه ای از درجات اخلاص موجب محرومیت از ثواب آن مرتبه است.
آنچه که موجب بطلان عمل عبادی میشود، ریا است و ریا یعنی انسان تمام و یا قسمتی از کار را برای غیر خدا انجام دهد و آنچه در سؤال شما آمده است موجب بطلان عمل نمیشود و فقط شما را از رسیدن به ثواب درجات بالای اخلاص محروم خواهد کرد.
3- حب به ذات و اینکه انسان محبوب دیگران باشد، از غرایز و خواسته های انسانی است. حضرت ابراهیم (ع) هاجر و اسماعیل (ع) را در سرزمین مکه اسکان داد و دعا کرد و از خدا خواست که خدایا تو دلهای گروهی از مردم را متوجه آنها ساز.
[i]
پس محبوب دلها شدن هیچ اشکالی ندارد اما باید مواظبت کنید که اعمال خود را برای چنین چیزی انجام ندهید و اگر ایمان داشته باشید و عمل صالح انجام دهید، خداوند خود زمینه محبوبیت شما را فراهم مینماید.
[ii]
و البته همین هم در روایات اسلامی وارد شده است که اگر انسان رابطهاش را با خدا اصلاح کند، خداوند رابطهاش را با مخلوقات اصلاح میکند.
[iii]
4- توجه به این نکته که: در محضر خدا هستیم، و هیچ موجودی در شرافت با خدا قابل مقایسه نیست، و همه بدو محتاجند و گدای درگاه اویند، میتواند در حل مشکل شما راه گشا باشد.
اگر کسی را بدرگاه سلطان راه دادند، عدم توجه و نگاه به سلطان و توجه و عنایت داشتن به خادم آنجا، نادانی بزرگی محسوب میگردد و لذاست که در روایات وارد شده است که ریاکار در روز قیامت به شکل حمار (الاغ) محشور میشود [iv] و در واقع این همان باطن کاری است که در دنیا انجام داده است . زیرا انسان در این دنیا با رفتار و اعمال خود بدن اخروی خودش را میسازد.
علاوه اینکه این یک نوع توهین به سلطان و مالک هستی هم تلقی میگردد.