پرسش و پاسخ

جامعیت قرآن در تمامی علوم

تعداد بازدید : 3590     تاریخ درج : 1389/04/06     منبع : پایگاه حوزه، شماره 16865    

سوال با توجه به فرموده امام صادق(ع):"هر سوالی دارید بپرسید تا بگویم کجای قرآن است"از علوم امروزی و جدید(اتم، نانو، فضا و ...) مثالی بزنید.

جواب

در این زمینه که آیا تمامی علوم در قرآن هست اندیشمندان دو گروه می باشند گروهی بر این عقیده اند که تمامی علوم موجود از علوم انسانی گرفته تا تجربی و ... همه در قرآن موجود است طبیعتا اگر این نظریه درست باشد فهم و استنباط این علوم از قرآن به این سادگی ها نیست و نیاز به آشنایی کامل با ظاهر و مهمتر از آن بواطن قرآن داشت و شاید بتوان گفت کار انبیا و اهل بیت(ع) است اما گروه دیگر که اکثریت مفسرین و علما را شامل می شود این است که در قرآن تمامی علومی که باعث هدایت و سعادت انسان می شود و در این راه برای انسان نیاز می باشد وجود دارد و هیچ توصیه و ضابطه ای را فروگذار نکرده است چراکه اساسا قرآن کتاب هدایت و راهنمایی بشر به سوی سعادت جاودانه و همیشگی است.مفسرین نظرات خویش در این مورد را ذیل آیه 89 سوره نحل ذکر کرده اند: وَ یَوْمَ نَبْعَثُ فی‏ کُلِّ أُمَّةٍ شَهیداً عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِکَ شَهیداً عَلی‏ هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدیً وَ رَحْمَةً وَ بُشْری‏ لِلْمُسْلِمینَ  (به یاد آورید) روزی را که از هر امتی، گواهی از خودشان بر آنها برمی‏انگیزیم و تو را گواه بر آنان قرار می‏دهیم! و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز، و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است‏.

تفسیر المیزان:

تبیان- بطوری که گفته شده- به معنای بیان است، و چون قرآن کریم کتاب هدایت برای عموم مردم است و جز این کار و شانی ندارد لذا ظاهرا مراد از" لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ" همه آن چیزهایی است که برگشتش به هدایت باشد از قبیل معارف حقیقی مربوط به مبدأ و معاد و اخلاق فاضله و شرایع الهی و قصص و مواعظی که مردم در اهتداء و راه یافتنشان به آن محتاجند، و قرآن تبیان همه اینها است (نه اینکه تبیان برای همه علوم هم باشد). و صفت خصوصی آن که مربوط به خصوص مسلمین است که حاضر شده‏اند در برابر حق تسلیم شوند این است که هدایتی است که مسلمین به وسیله آن به سوی صراط مستقیم راه یافته و رحمتی است از ناحیه خدای سبحان به سوی ایشان که به وسیله عمل به آن، به خیر دنیا و آخرت رسیده به ثواب خدا و رضوان او نائل می‏گردند، و بشارتی است برای ایشان که به ایشان مغفرت و رضوان و بهشت‏های خدا را که در آن نعیم مقیم است نوید می‏دهد.

این آن مطلبی است که مفسرین در این آیه گفته‏اند، و این وقتی صحیح است که منظور از تبیان، همان بیان معهود و معمولی، یعنی اظهار مقاصد بوسیله کلام و دلالتهای لفظی بوده باشد، قرآن کریم با دلالت لفظی به بیشتر از آنچه گفته‏اند دلالت ندارد لیکن در روایات آمده که قرآن تبیان هر چیزی است، و علم" ما کان و ما یکون و ما هو کائن" یعنی آنچه بوده و هست و تا روز قیامت خواهد بود همه در قرآن هست، و اگر این روایات صحیح باشد لازمه‏اش این می‏شود که مراد از تبیان اعم از بیان به طریق دلالت لفظی باشد و هیچ بعدی هم ندارد که در قرآن کریم اشارات و اموری باشد که آن اشارات از اسرار و نهفته‏هایی کشف کند که فهم عادی و متعارف نتواند آن را درک نماید[1].

تفسیر نمونه:

از مهمترین مباحثی که در آیات فوق به میان آمده" تبیان کل شی‏ء" بودن قرآن است.

" تبیان" (به کسر" ت" یا فتح آن) معنی مصدری دارد، یعنی بیان کردن  و از این تعبیر با توجه به وسعت مفهوم" لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ" به خوبی می‏توان استدلال کرد که در قرآن، بیان همه چیز هست، ولی با توجه به این نکته که قرآن یک کتاب تربیت و انسانسازی است که برای تکامل فرد و جامعه در همه جنبه‏های معنوی و مادی نازل شده است روشن می‏شود که منظور از همه چیز، تمام اموری است که برای پیمودن این راه لازم است، نه اینکه قرآن یک دائرة المعارف بزرگ است که تمام جزئیات علوم ریاضی و جغرافیایی و شیمی و فیزیک و گیاه شناسی و مانند آن در آن آمده است، هر چند قرآن یک دعوت کلی به کسب‏ همه علوم و دانشها کرده که تمام دانشهای یاد شده و غیر آن در این دعوت کلی جمع است، به علاوه گاهگاهی به تناسب بحثهای توحیدی و تربیتی، پرده از روی قسمتهای حساسی از علوم و دانشها برداشته است، ولی با این حال آنچه قرآن به خاطر آن نازل شده و هدف اصلی و نهایی قرآن را تشکیل می‏دهد، همان مساله انسانسازی است، و در این زمینه چیزی را فروگذار نکرده است.

گاهی انگشت روی جزئیات این مسائل گذارده و تمام ریزه‏کاریها را بیان می‏کند (مانند احکام نوشتن قراردادهای تجارتی و اسناد بدهکاری که در طولانی‏ترین آیه قرآن یعنی آیه 282 سوره بقره طی 18 حکم! بیان شده است) و گاهی مسائل حیاتی انسان را به صورتهای کلی و کلی‏تر مطرح می‏کند[2]



[1] ترجمه المیزان، ج‏12، ص: 469

[2]تفسیر نمونه، ج‏11، ص: 361

کلمات کلیدی
قرآن  |  قرآن کریم  |  مفسرین  |  هدایت  |  تبیان  |  جامعیت قرآن  |  قرآن کریم کتاب هدایت  | 
لینک کوتاه :