«اكل مال به باطل» در شركت‌هاي هرمي

چگونه درآمد حاصل از فعاليت‌هاي هرمي «اكل مال به باطل» است؟

خداوند متعال در آيه 29 و 30 سوره نساء مى ‌فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَتَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِّنْكُمْ وَ لاَتَقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيماً وَ مَنْ يَفْعَلْ ذَلِکَ عُدْوَاناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَاراً وَ كَانَ ذَلِکَ عَلَى اللهِ يَسِيراً»؛ (اى كسانى كه ايمان آورده‌ ايد! اموال يكديگر را به باطل [و از طرق نامشروع] نخوريد! مگر اين كه تجارتى با رضايت شما انجام گيرد و خودكشى نكنيد! خداوند نسبت به شما مهربان است و هر كس اين عمل را از روى تجاوز و ستم انجام دهد، به زودى او را در آتش وارد خواهيم ساخت و اين كار براى خدا آسان است).

موضوع «اكل مال به باطل و درآمدهاى نامشروع» و برخورد شديد خداوند با آن، علاوه بر آيه فوق، در آيات 188 سوره بقره، 161 سوره نساء و 34 سوره توبه نيز آمده است. بنابراين، اكل مال بالباطل طبق صريح چهار آيه از قرآن مجيد حرام و از گناهان بزرگ است و انسان را به سوى جهنّم سوق مى‌‌دهد و شك نيست كه درآمد حاصل از عضويّت در شركت‌‌هاى هرمی كه مبتنى بر بازاريابى شبكه‌‌اى (Network Marketing) مى‌‌باشد، مصداق روشن اكل مال به باطل و در نتيجه حرام است.

«اكل مال بالباطل» چيست؟

حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى(مدّ ظلّه العالي) در پاسخ به اين سؤال فرمودند: «منظور از اكل مال به باطل اين است كه انسان بى‌‌آنكه فعاليّت مثبتى داشته باشد اموال بادآورده‌‌اى را تملّك كند و در گلدكوئست و مانند آن چنين مطلبى به خوبى ديده مى‌شود. افرادى كه در شاخه‌‌هاى اوّل قرار مى‌‌گيرند، بى‌آنكه كار مهمّى انجام داده باشند، اموال هنگفتى را تصاحب مى‌كنند و افرادى كه در شاخه‌‌هاى آخر مى‌‌باشند، مال‌‌باختگان واقعى هستند؛ درست شبيه به قمار».

براى روشن‌‌تر شدن مطلب فوق، به تحليلى كه در يكى از مجلّات معروف آمده توجّه كنيد: «اگر 5,000,000 نفر جذب اين بازى شده باشند، تنها به حدود 50,000 نفر سود كلانى تعلّق مى‌گيرد و حدود 1,200,000 نفر هيچ سودى دريافت نمى‌‌كنند و باقى شركت كنندگان، يعنى 3,750,000 نفر ديگر فقط ضرر كرده‌‌اند، بى‌آنكه سكّه‌‌اى دريافت كرده باشند».(1)

همان‌‌گونه كه ملاحظه مى‌‌كنيد عدّه محدودى (50,000 نفر و خود شركت) بى‌آنكه كار مهم و فعاليّت مثبتى داشته باشند، اموال هنگفتى را تصاحب مى‌كنند و افرادى كه در شاخه‌‌هاى آخر هستند (حدود چهار ميليون نفر) مال باختگان واقعى هستند و اين است معنى اكل مال به باطل.

يكى از نمايندگان مجلس شوراى اسلامى در تشريح فعاليّت شركت‌‌هاى مذكور مى‌‌گويد: «در شركت‌هايى كه هر عضو بايد دو عضو ديگر جذب كند، بر اساس محاسبه انجام شده به 75% اين افراد هيچ چيز تعلّق نمى‌‌گيرد و به 15% اعضا، معادل نيمى از آنچه هزينه كرده‌‌اند تعلّق مى‌‌گيرد و 7% افراد، معادل حقّ عضويّت خود را دريافت داشته و فقط 3% افراد كه در رأس هرم هستند سود سرشارى به دست خواهند آورد».

وى در ادامه گفت: «در شركت‌‌هاى هرمى كه هر عضو بايد پنج عضو ديگر جذب كند، 96% اعضاى شبكه هيچ درآمدى نخواهند داشت و 2% افراد نصف آورده خود را مى‌گيرند و 1% آنان عين پول و كمتر از 1% هم كه در رأس هرم هستند سود سرشارى مى‌‌برند»(2) و بقيّه اين اموالِ هنگفت به جيب مؤسسات مذكور مى‌‌ريزد!(3)

پی نوشت:

(1). سروش جوان، شماره 23، تير 1381.

 (2). نماينده مذكور آقاى حميد رضا كاتوزيان نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامى است كه به هنگام تحصيل در يكى از كشورهاى اروپايى از نزديك شاهد فعاليّت برخى از شركت‌‌هاى كلاهبردار مورد بحث بوده و يكى از طرّاحان يك فوريّت ممنوعيّت فعاليّت شركت‌‌هاى هرمى و شاخه‌‌اى در مجلس شوراى اسلامى است. مطلب فوق را از روزنامه خراسان، شماره 16136 به تاريخ 1385/4/5 نقل كرده‌‌ايم.

(3). گردآوری از کتاب: بازاريابى شبكه اى‏، مكارم شيرازى، ناصر، تهيه و تنظيم: عليان نژادى، ‏ابوالقاسم، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1385 شمسی، چاپ سوم‏، ‏ص 43.