نقش شیر مادر در تربیت فرزند

آيا شير مادر در تربيت فرزند نقش دارد؟ اگر مادر، فردی كافر يا بدكاره باشد، در اخلاقيات يا حتي در انتخاب دين فرزند نقش دارد؟

به طور کلی در تربیت فرزند چند چیز نقش دارد:

1. وراثت (از طریق ژنتیک و انتقال ژن‌ها)

2. محیط (درون خانوادگی و برون خانوادگی)

3. تغذیه

اگر در هر یک از اینها دقت شود این امید وجود دارد که در تربیت صحیح فرزندان مان موفق شویم. یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان نقش دارد تغذیه کودک است. تغذیه چه در دوران شیرخوارگی و چه بعد از آن مهم است. در روایات زیادی به این نکته اشاره شده است که در انتخاب زن شیرده و دایه برای فرزندان دقت شود چراکه شیر مادر اثر می گذارد و باعث می شود که ويژگي ‌هاى مادر، صفات شخصیتی و خصوصیات اخلاقی او به کودک منتقل شود؛ از این روی در روایات تأکید شده که زنان كم خرد، زنان مبتلا به ضعف و آب ريزش چشم، زن زشت رو، زن بدكاره و ديوانه، زن مجوسى، زن يهودى و نصرانى مادامی که در مدت شیردهی شراب ننوشند، زن ناصبى (دشمن اهل‌بيت)، زنى که فرزند نامشروعى زاییده برای دایگی و شیر دادن به فرزندان نگیرید.

دقت در انتخاب زنان شیرده و دایه ها

امام علی(علیه‌السلام) می ‌فرماید: «انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَكُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ يَشِبُّ عَلَيْهِ؛ دقت كنيد كه چه كسى فرزندان شما را شير مى دهد؛ زيرا كودك با شير پرورش می یابد».[1] آن حضرت باز می فرماید: «تَخَيَّرُوا لِلرَّضَاعِ كَمَا تَتَخَيَّرُونَ لِلنِّكَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ يُغَيِّرُ الطِّبَاع‏؛ هم چنان‌ كه در كار ازدواج دست به گزينش مى زنيد، دايه [كودك خود] را نيز گزينش كنيد؛ زيرا شير طبايع را تغيير مى دهد».[2] امام باقر(علیه‌السلام) می ‌فرماید: «اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِكَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِيَّاكَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ يُعْدي؛ براى شير دادن كودكت، دايه خوب روى بجوى و از دايه هاى زشت دورى كن؛ زيرا شير [ويژگي‌هاى مادر را به فرزند] سرايت مى دهد».[3] آن حضرت باز می فرماید: «عَلَيْكُمْ بِالْوُضَّاءِ مِنَ الظُّئُورَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ يُعْدِي؛ بر شما باد [انتخاب] دايگان پاكيزه و زيبا؛ زيرا شير [ويژگى هاى مادر را به فرزند] سرايت مى دهد».‏[4]

دايه هاى ناشايست

پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می ‌فرمایند: «لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ وَ لَا الْعَمْشَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ يُعْدِي‏؛ زنان كم خرد و زنان مبتلا به ضعف و آبريزش چشم را به دايگى مگيريد ؛ زيرا شير اثر مى گذارد».[5] امام علی (علیه ‌السلام) می ‌فرماید: «تَوَقُّوا عَلَى أَوْلَادِكُمْ لَبَنَ الْبَغِيِّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْمَجْنُونَةِ فَإِنَّ اللَّبَنَ يُعْدِي‏؛ كودكان خود را از شير زنان بدكاره و ديوانه، دور نگه داريد؛ زيرا شير اثر مى گذارد».[6] امام صادق (علیه ‌السلام) می ‌فرماید: «لَا تَسْتَرْضِعُوا لِلصَّبِيِّ الْمَجُوسِيَّةَ وَ اسْتَرْضِعْ لَهُ الْيَهُودِيَّةَ وَ النَّصْرَانِيَّةَ وَ لَا يَشْرَبْنَ الْخَمْرَ وَ يُمْنَعْنَ مِنْ ذَلِك‏؛ زن مجوسى را براى شير دادن فرزندت انتخاب نكن، اما زن يهودى و مسيحى اشكالى ندارد، به شرط آنكه شراب نخورند و از اين كار بازداشته شوند».[7]

به هر حال، نباید در خصوص تغذیه کودکان و رعایت برخی نکات که در روایات به آن اشاره شده است غفلت کرد. یکی از مسایل پند آموز تاریخ که بسیار دردناک و در عین حال عبرت ‌آموز است، ماجرای فرزندان و اولادی است که علی‌رغم این که پدران و مادران صالح و باایمانی داشته ‌اند، بد عاقبت شده ‌اند و عاقبت شومی به همراه داشته ‌اند و باعث ننگ و بدنامی پدران و مادران خویش شده‌ اند؛ ماجرای کف و سوت زدن فرزند «شیخ فضل الله نوری» هنگام اعدام پدر یکی از این پندهای عبرت ‌انگیز است که ما به خلاصة آن اشاره می‌ کنیم:

«این مجتهد و عادل انقلابی، علیه مشروطة غیر مشروعه آن زمان قد علَم کرد؛ با این که اول مشروطه ‌خواه بود، اما چون مـشـروطـه از مسیر اصلی خود منحرف شد و از مسیر اسلام خارج شد با آن مخالفت کرد، عاقبت او را گرفتند و زندانی کردند و حکم اعدامش را صادر کردند. شیخ پـسری داشت و بیش از بقیه اصرار داشت که پدرش را اعدام کنند. به راستی چرا فرزند «شیخ فضل الله نوری» بر اعدام پدر اصرار داشت و برای اعدام پدر کف زد و هورا کشید؟

یکی از بزرگان می‌ گوید، روزی مـن بـه زندان رفتم و علت را از خود شیخ فضل اللّه نوری سؤال کردم؛ ایشان فرمودند: «خود من هم انتظارش را داشتم که پسرم چنین از کار درآید.»

چـون شـیخ فضل اللّه نوری، اثر تعجب را در چهرة آن مرد دید، اضافه کرد: «این بچه در نجف متولد شد؛ در آن هـنگام مادرش بیمار بود، لذا شیر نداشت، مجبور شدیم یک دایه شیرده برای او بگیریم. پس از مـدتی که آن زن به پسرم شیر می‌ داد، ناگهان متوجه شدیم که وی زن ناپاک و آلوده ‌ای است؛ علاوه بر آن از دشمنان امیرالمومنین (علیه ‌السلام) نیز بود ....» کـار ایـن پـسـر که شیر ناپاک خورده بود به جایی رسید که در هنگام اعدام پدرش کف زد و هورا کشید. البته کار این پسر به همین جا ختم نشد، بلکه از آن پسر فاسد، پسری دیگر تحویل جامعه شد به نام «کیانوری» که رئیس «حزب توده» شد و علیه نظام جمهوری اسلامی به مخالفت و مقابله برخاست.»[8]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. میخبر، سیما و جمعی از خواهران حوزه علمیه، ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی، قم: نور الزهرا، 1391.

2. ولی ابرقویی، روح‌الله، کودک‌نامه (فرهنگ الفبایی تربیت فرزند در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام)، قم: مشهور، 1392.

3. سعیدی‌ مبارکه، فاطمه، زوج‌ های فردا و تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران: آیین احمد،1390.

پی نوشت ها