پرسش و پاسخ  /  تاریخ وسیره  /  تاریخ اهل بیت علیهم السلام  /  امام علی(ع)  /  حکومت امام علی(ع)

شمر مجروح جنگ صفین

شمر ابن ذی الجوشن از قبیله هوازن و از تیره ضباب بن کلاب بود همان طور که استحضار دارید هر قبیله به تیره هایی تقسیم می شده است و ضمر از تیره بنی کلاب بوده است برای همین وی را کلابی یاده کرده اند. اما همان طور که در تاریخ جنگ صفین بدان اشاره شده است وقتی چنگ صفین، در نتیجه حیله عمروعاص منجر به حکمیت شد شمر از طرفداران حکمیت بود و وقتی مکر عمروعاص بر همگان روشن شد شمر هم جزو خوارج شد و از دشمنان پر کینۀ امام علی(ع) و خاندانش گشت. پس از آنکه امام حسین(ع) به کربلا رسید، عمر بن سعد، فرمانده لشکر کوفه، ترجیح می داد که به دنبال راه حل مسالمت آمیز برای فیصله دادن به ماجرا باشد اما شمر، ابن زیاد را که به نظر می رسید با قصد عمر بن سعد موافق است، به جنگ با امام تشویق کرد.

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 20905     تاریخ درج : 1398/06/31     منبع : اختصاصی حوزه نت    

سوال

آیا صحیح است که شمر جانباز جنگ صفین بوده است؟ پس چگونه در کربلا قاتل امام حسین (ع) شده است؟


جواب

شمر بن ذی الجوشن زندگی پر نشیب و فرازی دارد ولی با مطالعه زندگی وی روشن می شود که وی از ابتدا نیز دارای موضع صحیح و عقیده راسخ نبوده است. و هر زمانی بر اساس امیال مادی و دنیوی خود عملی کرده است بنابراین اینکه شمر زمانی در صف لشکریان حضرتن علی (ع) بوده است دلیل بر ایمان و اعتقاد خالص وی به امام علی (ع) نیست. برای پی بردن به این نکته به اختصار به شرح زندگانی شمر پرداخته می شود:

شمر ابن ذی الجوشن از قبیله هوازن و از تیره ضباب بن کلاب بود همان طور که استحضار دارید هر قبیله به تیره هایی تقسیم می شده است و ضمر از تیره بنی کلاب بوده است برای همین وی را کلابی یاده کرده اند. شمر از مهاجرین و یا انصار نبوده بلکه از تابعین به حساب می آمده است.

کنیه اش ابوسابغه است و در زمان خود از روسای قبیله خود یعنی هوازن به شمار می آمده است. تاریخ ولادت وی مشخص نیست در توصیف مشخصاتش او را مردی ابرص و زشت روی توصیف کرده اند. برای همین امام حسین(ع) در روز عاشورا به شمر گفت:

«رسول خدا(ع) راست گفت که گویا سگ سیاه و سفیدی را می بینم که خون اهل بیتم را می آشامد».

پدرش ذوالجوشن به خواسته پیامبراکرم(ص) برای پذیرش اسلام اهمیتی نداد، اما پس از فتح مکه، چون مسلمانان بر مشرکان پیروز شدند، اسلام آورد. درباره مادر شمر نیز اطلاع چندانی در دسترس نیست. در واقعه کربلا، امام حسین(ع) پس از اهانت شمر، وی را پسر زن بُزچران خطاب کرده است. و در زیارت عاشورا از شمر با لعن و نفرین یاد شده است.

حال به شرح حال شمر می پردازیم:

همانطور که گفته شد شمر از تابعین بوده است و بعد از اینکه امام علی (ع) حکومت را به دست گرفت وی ابتدا از یاران امیرالمؤمنین امام علی(ع) بود. و در جنگ صفّین، آن حضرت(ع) را یاری کرد و در مبارزه با اَدهم بن مُحرِز از ناحیه صورت به شدت مجروح گشت.

بنابراین اینکه گفته می شود شمر جانباز و یا به تعبیر صحیح تر زخم خورده جنگ صفین بوده است از این قرار است. اما همان طور که در تاریخ جنگ صفین بدان اشاره شده است وقتی چنگ صفین، در نتیجه حیله عمروعاص منجر به حکمیت شد شمر از طرفداران حکمیت بود و وقتی مکر عمروعاص بر همگان روشن شد شمر هم جزو خوارج شد و از دشمنان پر کینۀ امام علی(ع) و خاندانش گشت.

بعد از امام علی (ع) شمر از مخالفین شدید امام حسن(ع) بود و در کوفه آشوب به راه انداخت و مردم را علیه امام حسن(ع) شوراند و از جمله کسانی بود که صلح را بر امام(ع) تحمیل کرد وی بعد از آن به معاویه پیوست.

او از جمله کسانی بود که در زمان معاویه و هنگام دستگیری حُجر بن عدی در سال ۵۱، نزد زیاد بن ابیه به دروغ شهادت داد که حجر مرتد شده و شهر را به آشوب کشیده است. و در نتیجه این شهادت حجر را به شهادت رساندند.

اما بعد از امام حسن(ع) وقتی مسلم بن عقیل در سال ۶۰ قمری از سوی امام حسین(ع) به کوفه رفت، شمر از جمله افرادی بود که از طرف عُبیدالله بن زیاد، حاکم کوفه، مأمور شد مردم را از اطراف مسلم پراکنده سازد. او هم در سخنانی مسلم را فتنه گر نامید و کوفیان را از سپاه شام ترساند.

پس از آنکه امام حسین(ع) به کربلا رسید، عمر بن سعد، فرمانده لشکر کوفه، ترجیح می داد که به دنبال راه حل مسالمت آمیز برای فیصله دادن به ماجرا باشد اما شمر، ابن زیاد را که به نظر می رسید با قصد عمر بن سعد موافق است، به جنگ با امام تشویق کرد. در عصر روز نهم محرّم سال ۶۱، شمر با چهار هزار جنگجو و نامۀ تهدیدآمیزی از سوی ابن زیاد، برای عمر بن سعد به کربلا رسید.

ابن سعد با دیدن نامه، خطاب به شمر گفت: کاری را که در آن امید صلاح بود تباه کردی. با این حال، عمر بن سعد دستور ابن زیاد مبنی بر اخذ بیعت از امام حسین(ع) یا جنگ با او را پذیرفت و شمر سردار سپاه او گردید.

شمر از آنجا که با ام البنین، مادر حضرت عباس(ع)، هم قبیله و از تیره بنی کلاب بود، در عصر تاسوعا عباس(ع) و برادرانش را خواهر زاده خود صدا کرده و خواست تا امان نامه ای از ابن زیاد برای آنان بگیرد، اما آنها نپذیرفته و خود و امان نامه اش را لعن کردند و در کنار امام حسین(ع) ماندند.

صبح روز عاشورا، شمر فرماندهی سمت چپ سپاه ابن سعد را برعهده گرفت و هنگامی که با خندق و هیزم مشتعل در اطراف خیمه های امام(ع) و یارانش روبه رو شد، با امام(ع) گستاخانه سخن گفت. او به تیراندازان دستور داد تا بدن امام را هدف قرار دهند.

سپس با فرمان وی، همه به سوی امام(ع) حمله بردند و کسانی از جمله سِنان بن اَنَس و زُرْعَة بن شریک ضربه های نهایی را بر امام(ع) وارد کردند.

گرچه دربارۀ کسی که سر امام حسین(ع) را از تن جدا کرد، روایات گوناگونی وجود دارد که در برخی از آنها از شمر نام برده شده است.

به گفتۀ واقدی، شمر امام حسین(ع) را کشت و بر سینۀ امام حسین(ع) نشست و سر او را از قفا جدا کرد.

وی اولین کسی بود که در روز عاشورا بر بدن امام حسین(ع) اسب تاخت.شمر بعد از شهادت امام حسین(ع) دستور غارت و آتش زدن خیمه ها را داد. شمر قصد داشت امام سجاد(ع) را که در بستر بیماری بود به قتل رساند، اما عده ای از جمله حضرت زینب(س) مانع او شدند.

سرانجام شمر

در پی قیام مختار ثقفی در سال ۶۶، شمر در جنگ علیه او شرکت کرد، اما مختار، وی و دیگر امرای اموی را در جنگ شکست داد و شمر از کوفه گریخت. مختار جمعی را به همراه غلام خود (زِربی) در پی او فرستاد. شمر غلام مختار را کشت و به قریه ای گریخت و در آنجا پناه گرفت که برخی از سپاهیان مختار، شمر را محاصره کردند و در حالی که یارانش گریخته بودند، او را کشتند و سرش را نزد مختار فرستادند و بدنش را پیش سگان انداختند.

پی نوشت:

۱)تاریخ مدینه دمشق ابن عساکر،ج۲۳،ص۱۸۶

۲)انساب الاشراف بلاذری،ج۲، ص۴۸۲

۳)طبقات ابن سعد، ج۶، ص۲۴

۴)الارشاد شیخ مفید،ج۲، ص۹۶

۵)وقعة صفین بن مزاحم، ص۲۶۷ـ۲۶۸

۶)تاریخ طبری،ج ۵،ص۲۷۰

۷)وقعة الطف ابومخفف،ص۱۲۳ـ۱۲۴

۸)الارشاد شیخ مفید،ج۲، ص۸۷ـ۸۸

کلمات کلیدی
معاویه  |  خوارج  |  کربلا  |  شمر  |  صفین  |  شمر بن ذی‌الجوشن  |  عمرسعد  |  ابن زیاد  |  تولیدی پایگاه حوزه نت  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : نعمتی تاریخ : 1402/05/18

سلام بنظر می‌رسد با تحقیق بیشتر معلوم می‌شود در جنگ صفین شمر از یاران معاویه بوده و اَدهم بن مُحرِز در سپاه امیرالمؤمنین علیه السلام.

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1400/10/29

این چرندیات چیه که در تاریخ کسی که سر امام حسین را جدا کرد معلوم نیست کی بوده؟! امام زمان در زیارت ناحیه مقدسه به صراحت شمر را کسی دانسته که بر سینه امام حسین نشست و سر امام حسین را جدا کرد. اکثر محتوای تاریخ طبری هم نقل قول کسی بود که از نظر دانشمندان علم رجال شیعه و سنی بدون هیچ شک و شبهه ای شخص خبیث و خالی بند و بی اعتباری بوده. به هر چرندیاتی چنگ نزنید.