سوال
من همیشه می شنیدم که حضرت فاطمه سلام الله علیها در سن 18 سالگی وفات یافتند. امروز در حدیثی خواندم که حضرت فاطمه پانزده سال و نیمش بود که ازدواج نمود چون حضرت محمد (ص) نمی خواست که او قبل از آنکه مناسب باشد، ازدواج کند. با در نظر گرفتن اینکه او هنگام وفات 4 یا 5 فرزند داشته سن وفات او 18 سالگی با سن ازدواج او 15 سالگی مطابقت ندارد. بعضی کتب تعداد فرزندان حضرت را 5 تا 7 تن ذکر نموده اند که با احتساب این تعداد فرزند او می بایست حین ازدواج 8 تا 10 سال سن داشته آیا شما نمی توانید این سردرگمی را حل نمائید. حضرت فاطمه در چه سنی ازدواج نمود و در چه سنی وفات یافت و فرزندان آن حضرت هنگام وفات او در چه سنینی بوده اند؟ نیز شنیده ام که بین مذاهب اختلافاتی در مورد تاریخ تولد حضرت فاطمه وجود دارد. لطفاً بفرمائید دلیل این اختلاف چیست؟
جواب
در تاریخ ولادت حضرت زهرا (س) دو قول وجود دارد قول اول این است که حضرت 5 سال بعد از بعثت متولد شده اند یعنی زمانی که پیامبر 45 سال داشتند حضرت زهرا به دنیا آمده است. وشهادت ایشان بعد از مدت کوتاهی ( بنا بر برخی نقل ها 75 روز و بنا بر برخی نقل ها 95 روز ) از رحلت پیامبر اکرم ص بوده است. پس طبق این قول حضرت در زمان شهادتشان 18 سال داشته اند و با توجه به این که طبق نقل ها ازدواج ایشان در سال دوم یا سوم بعد از هجرت صورت گرفته است. با احتساب 8 سال حضور ایشان در مکه ( ایشان در سال پنجم بعثت به دنیا آمده اند و پیامبر هم 13 سال بعد از بعثت در مکه حضور داشتند) و دو یا سه سال حضور ایشان در مدینه، ایشان 10 یا 11 ساله بودند که ازدواج کردند.
به این نقل قول ها توجه بفرمایید:
مرحوم كلینی در اصول كافی در کتاب الحجة، ج۲، ص۳۵۵ می فرماید:
«وُلِدَتْ فـَاطـِمـَةُ عَلَیْهَا وَ عَلَى بَعْلِهَا السَّلَامُ بَعْدَ مَبْعَثِ رَسُولِ اللَّهِ ص بِخَمْسِ سِنِینَ وَ تـُوُفِّیـَتْ ع وَ لَهـَا ثـَمـَانَ عـَشـْرَةَ سَنَةً وَ خَمْسَةٌ وَ سَبْعُونَ یَوْماً وَ بَقِیَتْ بَعْدَ أَبِیهَا ص خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً؛ فـاطـمه علیها و على بعلهاالسلام پنج سال بعد از مبعث رسول خدا صلى للّه علیه و آله مـتـولد شـد و زمـانـى وفـات كـرد كـه ۱۸ سـال و ۷۵ روز داشت و بعد از پدرش ۷۵ روز زندگى كرد.»
و ابن شهر آشوب در مناقب، ج۳، ص۳۵۷ می گوید:
«فاطمه – سلام الله علیها- پنج سال بعد از نبوت و سه سال پس از معراج در بیستم جمادی الآخر در مکه بدنیا آمد و هشت سال با پدرش در مکه بود،سپس به مدینه هجرت کرد و دو سال پس از هجرت در روز اول یا ششم ذی حجه با علی(علیه السلام) ازدواج نمود، و روزی که پیغمبر(صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت، هیجده سال و هفت ماه از عمر فاطمه(سلام الله علیها) گذشته بود.»
مجلسی در بحار الانوار، ج۴۳، ص۶ و حیات القلوب، ج۲، ص۱۴۹ و فیض كاشانی در وافی، ج۱، ص۱۷۳ نوشته اند:
«فاطمه(س) پنج سال بعد از بعثت تولد یافت مدرك آن روایتی است كه ابو بصیر از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت كرده كه فرموده: مادرم فاطمه در بیستم جمادی الثانی در هنگامی كه پیغمبر چهل و پنج ساله بود به دنیا آمد، هشت سال با پدرش در مكه بود و ده سال در مدینه با پدرش زندگی كرد.»
در کتاب تاریخ قم هم در مورد تاریخ ولادت و شهادت آن حضرت آمده است:
«فاطمه زهرا علیها السلام بمكّه در وجود آمده است پس از آنك جبرئیل برسول علیه السلام آمد به پنج سال و مادر او خدیجه است دختر خویلد الاسدى و امیر المؤمنین على علیه السلام بمدینه او را عقد نكاح بسته است و در حباله خود آورد و در آن وقت او را نه سال بود و چون او را وفات رسید عمر او هیجده سال و هفتاد و پنج روز بوده، بعد از وفات رسول هفتاد و پنج روز در قید حیات بود و الله اعلم.»
طبق نقل منابع تاریخی ازدواج آن بانوی بزرگوار با مولای متقیان امام علی(ع) در سال دوم هجرت صورت گرفته است.
برخی از مورخین هم تاریخ ازدواج را بعد از جنگ احد ذکر کرده اند،و از آنجایی که جنگ احد در سال سوم هجرت اتفاق افتاده است، پس سال ازدواج حضرت زهرا(سلام الله علیها) سال سوم هجرت می باشد.
ابن عبد البر می گوید:«و أنكح رسول الله صلى الله علیه و سلم فاطمة على بن أبى طالب بعد وقعة أحد»
«وُلِدَتْ فـَاطـِمـَةُ عَلَیْهَا وَ عَلَى بَعْلِهَا السَّلَامُ بَعْدَ مَبْعَثِ رَسُولِ اللَّهِ ص بِخَمْسِ سِنِینَ وَ تـُوُفِّیـَتْ ع وَ لَهـَا ثـَمـَانَ عـَشـْرَةَ سَنَةً وَ خَمْسَةٌ وَ سَبْعُونَ یَوْماً وَ بَقِیَتْ بَعْدَ أَبِیهَا ص خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً؛ فـاطـمه علیها و على بعلهاالسلام پنج سال بعد از مبعث رسول خدا صلى للّه علیه و آله مـتـولد شـد و زمـانـى وفـات كـرد كـه ۱۸ سـال و ۷۵ روز داشت و بعد از پدرش ۷۵ روز زندگى كرد.»
و ابن شهر آشوب در مناقب، ج۳، ص۳۵۷ می گوید:
«فاطمه – سلام الله علیها- پنج سال بعد از نبوت و سه سال پس از معراج در بیستم جمادی الآخر در مکه بدنیا آمد و هشت سال با پدرش در مکه بود،سپس به مدینه هجرت کرد و دو سال پس از هجرت در روز اول یا ششم ذی حجه با علی(علیه السلام) ازدواج نمود، و روزی که پیغمبر(صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت، هیجده سال و هفت ماه از عمر فاطمه(سلام الله علیها) گذشته بود.»
مجلسی در بحار الانوار، ج۴۳، ص۶ و حیات القلوب، ج۲، ص۱۴۹ و فیض كاشانی در وافی، ج۱، ص۱۷۳ نوشته اند:
«فاطمه(س) پنج سال بعد از بعثت تولد یافت مدرك آن روایتی است كه ابو بصیر از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت كرده كه فرموده: مادرم فاطمه در بیستم جمادی الثانی در هنگامی كه پیغمبر چهل و پنج ساله بود به دنیا آمد، هشت سال با پدرش در مكه بود و ده سال در مدینه با پدرش زندگی كرد.»
در کتاب تاریخ قم هم در مورد تاریخ ولادت و شهادت آن حضرت آمده است:
«فاطمه زهرا علیها السلام بمكّه در وجود آمده است پس از آنك جبرئیل برسول علیه السلام آمد به پنج سال و مادر او خدیجه است دختر خویلد الاسدى و امیر المؤمنین على علیه السلام بمدینه او را عقد نكاح بسته است و در حباله خود آورد و در آن وقت او را نه سال بود و چون او را وفات رسید عمر او هیجده سال و هفتاد و پنج روز بوده، بعد از وفات رسول هفتاد و پنج روز در قید حیات بود و الله اعلم.»
طبق نقل منابع تاریخی ازدواج آن بانوی بزرگوار با مولای متقیان امام علی(ع) در سال دوم هجرت صورت گرفته است.
برخی از مورخین هم تاریخ ازدواج را بعد از جنگ احد ذکر کرده اند،و از آنجایی که جنگ احد در سال سوم هجرت اتفاق افتاده است، پس سال ازدواج حضرت زهرا(سلام الله علیها) سال سوم هجرت می باشد.
ابن عبد البر می گوید:«و أنكح رسول الله صلى الله علیه و سلم فاطمة على بن أبى طالب بعد وقعة أحد»
اما قول دومی که شما بدان اشاره کردید بر اساس قول اهل سنت است. بنا بر قول برخی از مورخین اهل سنت حضرت زهرا (س) 5 سال قبل از بعثت به دنیا آمده است یعنی در زمان بعثت پیامبر 5 ساله بوده است و 13 با پیامبر ص در مکه زندگی کرده اند. و در سال دوم یا سوم هجری ازدواج کرده اند. یعنی طبق این قول حضرت در زمان ازدواج 20 یا 21 سال داشته اند و در زمان رحلت پیامبر ص حضرت حدودا 28 سال سن داشتند.
در هر صورت بین سال ازدواج ایشان که دوم یا سوم هجری بوده و سال شهادت ایشان که سال دهم هجری بوده است حدود 7-8 سال فاصله است.
جستجو در قاموس نور