بسته‌های موضوعی  /  چهل پیام از دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان  /  آداب رمضانی

مغفرت طلبی و بخشش گناهان

خدایا از من درگذر، ای كسی كه از همه مجرمین در می‌گذری، در روایات آمده است كه رحمت خدا جلوتر ازغضبش است  كه این نیز معانی مختلفی دارد، یك معنایش این است كه انسانی كه هم كار خوب و هم كار بد می كند؛ خداوند؛ به خاطر كار خیرش، بیشتر نظر رحمت به او دارد؛ یك معنی هم این است كه در بدو خلقت عالم، رحمت پیش از غضب بوده است و رحمت باعث شد كه عالم ایجاد شود، اما بعد از خلقت، معصیت شد و غضب مطرح می گردد، معنای دیگرش هم این است كه در ختم عالم نیز رحمت جلوتر است، یعنی جهنم تمام می‌گردد، اما بهشت هست؛ جهنمی‌ها هم جز كسانی كه مزاج ایشان آتشی شده است و منكر توحید می‌باشد، مخلد در آتش هستند و اگر ذره‌ای از توحید در ایشان رخنه كرده باشد نجات می یابند. این جمله آخر بسیار مهم است، در روایت آمده كه اگر انسان‌های گناه كار استغفار نمی‌كردند، خدا خلق دیگری را می‌آفرید كه آنها گناه كنند و استغفار نمایند، معنای این حدیث دعوت به گناه نیست بلكه دعوت به استغفار است و خدا دوست دارد كه ناله مجرمین و استفغار ایشان را بشنود و انشا الله ماه رمضان وقت مناسبی برای ناله زدن درب خانه خداوند است و كمال انسان، ناله زدن درب خانه خداست.  یعنی خداوند هیچ كس را تكلیف نكند مگر به قدر توانایی او» چرا كه «یرید الله ان یخفف عنكم و خلق الانسان ضعیفا؛[5] یعنی خداوند می خواهد كار را بر شما آسان كند كه انسان ضعیف خلق شده است. یعنی و چه كسی غیر خداوند (می تواند) گناهان را بیامرزد» پس ما نیز در این روز به درگاه الهی پناه برده و از او می خواهیم كه عذر ما را به خاطر خطاهایی كه انجام داده ایم بپذیرد و از گناهان ما درگذرد.

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 945     تاریخ درج : 1399/02/25    

وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ[1]

خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش ای خدایی كه از گنه كاران می گذری

وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ

" فیه" متعلق به "جرم" است یا "هب"؟ آیا این طور ترجمه كنیم كه خدایا جرم و گناهی كه در این ماه مرتكب شده‌‌ا‌م را ببخش؟ یا نه، این طور ترجمعه شود كه: خدایا در این ماه همه جرم‌های مرا ببخش، كه این معنای دوم بیشتر به ذهن می آید، پس این گونه معنی می شود كه خدایا در این ماه همه جرم های مرا از نخستین روزهای عمرم تا كنون، ببخش؛ ای كسی كه همه جهانیان متحیر و متوجه تو هستند.

سبحان من تحیّر فی ذاته سواه   

فهم خرد بكنه كمالش نبرده راه‏

از ما قیاس ساحت قدسش بود چنانك

موری كند مساحت گردون ز قعر چاه‏

وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ‏

خدایا از من درگذر، ای كسی كه از همه مجرمین در می‌گذری، در روایات آمده است كه رحمت خدا جلوتر ازغضبش است  كه این نیز معانی مختلفی دارد، یك معنایش این است كه انسانی كه هم كار خوب و هم كار بد می كند؛ خداوند؛ به خاطر كار خیرش، بیشتر نظر رحمت به او دارد؛ یك معنی هم این است كه در بدو خلقت عالم، رحمت پیش از غضب بوده است و رحمت باعث شد كه عالم ایجاد شود، اما بعد از خلقت، معصیت شد و غضب مطرح می گردد، معنای دیگرش هم این است كه در ختم عالم نیز رحمت جلوتر است، یعنی جهنم تمام می‌گردد، اما بهشت هست؛ جهنمی‌ها هم جز كسانی كه مزاج ایشان آتشی شده است و منكر توحید می‌باشد، مخلد در آتش هستند و اگر ذره‌ای از توحید در ایشان رخنه كرده باشد نجات می یابند.

این جمله آخر بسیار مهم است، در روایت آمده كه اگر انسان‌های گناه كار استغفار نمی‌كردند، خدا خلق دیگری را می‌آفرید كه آنها گناه كنند و استغفار نمایند، معنای این حدیث دعوت به گناه نیست بلكه دعوت به استغفار است و خدا دوست دارد كه ناله مجرمین و استفغار ایشان را بشنود و انشا الله ماه رمضان وقت مناسبی برای ناله زدن درب خانه خداوند است و كمال انسان، ناله زدن درب خانه خداست.[2]

اللهمّ لا تؤاخِذْنی فیهِ بالعَثراتِ واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ. [3]

خدایا مؤاخذه نكن مرا در ایـن روز به لغزش ها و درگذر از من در آن از خطاها و بیهودگی ها

رضایت یار

اللهم لاتواخذنی فیه بالعثرات

كسی كه نماز اول وقت نمی خواند و به كارهای دنیوی خود ادامه می دهد، نماز اول وقت انسان را نفرین می كند و می گوید: «خدا ضایع كند تو را كه من را ضایع كردی!» این در حالی است كه اگر مسلمانی اول وقت نماز بخواند، نماز او را دعا می كند و می گوید: «خدا حفظ كند تو را كه من را حفظ كردی» و زندگی رو به روال می افتد.

گاهی آدم می لغزد و ایمانش ضعیف می شود و تقوایش از بین می رود. گناهان آدمی همان لغزش است و باید از خدا بخواهد كه مؤاخذه نشود. خدا در اثر گناه به غضب می آید و سیل و زلزله و بلایای طبیعی همه آثار گناه است. گاه مردم توجه نمی كنند كه غالب این اتفاقات و تصادفات به علت انجام گناه است.

اگر كسی با خدا باشد، هیچ كس نمی تواند علیه او توطئه كند، چون او خدا را دارد.

هر كس در حد توانایی كه دارد مسئول اعمال خویش می باشد و بیش از آن بر او تكلیفی نخواهد بود؛ «لا یكلف الله نفسا الا وسعها؛[4]

 یعنی خداوند هیچ كس را تكلیف نكند مگر به قدر توانایی او» چرا كه «یرید الله ان یخفف عنكم و خلق الانسان ضعیفا؛[5] یعنی خداوند می خواهد كار را بر شما آسان كند كه انسان ضعیف خلق شده است.»

مؤاخذه انسان بر اساس توانایی

هر انسانی كه پا به عرصه دنیا می گذارد و در مدت عمر معینی در آن زندگی می كند باید در تمام مراحل آن از قوانین و دستورات الهی پیروی نماید چرا كه در غیر این صورت مورد مواخذه و محاسبه الهی قرار می گیرد؛ «وان تبدوا ما فی انفسكم او تغفوه یحاسبكم به الله؛[6]

 یعنی و اگر شما (از غرض های خیر و شر) در دل دارید (به طوری كه) آشكار و یا مخفی كنید همه را خداوند در محاسبه شما خواهد آورد.»

و آن به گونه ای است كه هر كس در حد توانایی كه دارد مسئول اعمال خویش می باشد و بیش از آن بر او تكلیفی نخواهد بود؛ «لا یكلف الله نفسا الا وسعها؛[7]

 یعنی خداوند هیچ كس را تكلیف نكند مگر به قدر توانایی او» چرا كه «یرید الله ان یخفف عنكم و خلق الانسان ضعیفا؛[8]

یعنی خداوند می خواهد كار را بر شما آسان كند كه انسان ضعیف خلق شده است.» ما نیز در این روز از خداوند می خواهیم به خاطر لغزش هایی كه در طول عمر خویش داریم ما را مواخذه ننماید؛ «ربنا لا تواخذنا نسینا او اخطانا؛[9]

یعنی خدایا ما را بر آنچه كه به فراموشی یا به خطا (انجام داده ایم) مواخذه مكن»

واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ

خدایا لغزش های ما را اقاله كن؛ یعنی ما را بدون هزینه ببخش.

معنای اقاله و بخشش گناهان

«اقاله» كن و گناهان ما را بیامرز. در دعای كمیل هم این لفظ است كه خدایا لغزش های ما را اقاله كن؛[10]

یعنی ما را بدون هزینه ببخش. در مورد معامله نیز چنین لفظی در فقه وجود دارد. یعنی فروشنده و خریدار حق فسخ معامله را تا زمانی كه با یكدیگر هستند، دارند. اما بعد از جدایی و بدون دلیل نیز اگر مشتری جنس را پس آورد، كاسب مستحب است آن را قبول كند. مثلاً شخصی یك ظرف ماست می خرد و به منزل می برد و متوجه می شود كه پیش از وی ظرف ماست دیگری نیز خریداری شده است. در این حالت اگر ظرف ماست را به فروشنده باز گرداند، مستحب است وی آن را بپذیرد و پول آن را عیناً پس دهد.

خداوند عزوجل بهترین عذر پذیرنده هاست كه از بندگان خویش زود، راضی می گردد به طوری كه او به سریع الرضا یعنی زود راضی می گردد معروف است و در قرآن بندگان خویش را به سوی رحمت و مغفرت خویش فرا می خواند «و سارعوا الی مغفره من ربكم و جنه عرضها السموات و الارض؛[11] و به سوی غفران و آمرزش الهی و باغی (بهشتی) كه عرض آن آسمان و زمین را فرا گرفته است سرعت بورزید» بدون آنكه نیازی به بندگان خویش داشته باشد «الله الصمد؛[12]خداوند بی نیاز است» و این در حالی است كه ما غیر از او كسی را نداریم «الهی و ربی من لی غیرك؛ ای خدا و پروردگار من چه كسی غیر از تو برای من می باشد.»[13]

و غیر از او چه كسی می تواند عذر ما را پذیرفته و گناهان ما را بیامرزد «و من یغفر الذنوب الا الله؛[14]

یعنی و چه كسی غیر خداوند (می تواند) گناهان را بیامرزد» پس ما نیز در این روز به درگاه الهی پناه برده و از او می خواهیم كه عذر ما را به خاطر خطاهایی كه انجام داده ایم بپذیرد و از گناهان ما درگذرد.

قرآن در جای دیگری می فرماید: «خدا برنامه های مردم را عوض نمی كند، آن ها را گرفتار بلا نمی كند مگر اینكه خودشان را تغییر دهند.»[15]

اللهم اغسلنی فیه من الذنوب[16]

خدایا در این روز مرا از گناهان پاكیزه گردان.

همانطور كه در روایات و آیات قرآن كریم آمده است خداوند تمام گناهان بندگان خویش را می بخشد و از آنها در می گذرد «ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛[17]

یعنی به درستی كه خداوند تمامی گناهان را می آمرزد» ولی خداوند تنها یك گناه را نمی بخشد و آن هم شرك ورزیدن به ذات اقدس اوست «ان الله لایغفر ان یشرك به...؛[18]

یعنی به درستی كه خداوند كسی را كه برای او شریك قایل شود، نمی آمرزد»

حال می خواهیم بدانیم كه در این دعا منظور از اللهم اغسلنی، خدایا مرا شستشو ده، چه می باشد؟

برای جواب باید به این نكته اشاره كنیم كه آب پاك كننده تمام كثافات و پلیدی هاست به طوری كه آب هر كثافت و پلیدی را در هر مكانی كه باشد از بین می برد و پاكیزگی و نظافت را بر جای می گذارد به طوری كه اثری از آن كثافت نخواهد ماند كه آنگاه است كه می گوییم مكان مورد نظر ما شستشو شده و پاك گردیده است و دلیل اینكه از خداوند خواستاریم كه اللهم اغسلنی فیه من الذنوب، ما را از گناهان شستشو داده و پاك گرداند به خاطر این است كه دیگر اثری از گناه در جسم و روح ما وجود نداشته باشد تا اینكه كثافات و پلیدی های گناه مانعی برای رسیدن به قرب الی الله نشوند، پس منظور از غسل همان پاك و طاهر شدن از پلیدی های گناهان است، كه در این روز ما نیز از پروردگار عالمیان خواستاریم كه ما را از گناهان پاك و پاكیزه گرداند تا بتوانیم به درجات عالی معنوی دست یابیم....

اگر شخصی عیوب خود را اصلاح كند كسانی كه از او تبعیت می كنند و از او الگو می گیرند نیز از عمل اصلاح شده و پسندیده او تبعیت می كنند و ثانیا انسان ها در صورت مشاهده عیبی در برادر مسلمان و دینی خود می توانند به صورت مخفیانه و نامحسوس آن عیب را به آن شخص گوشزد كنند تا به اصلاح آن بپردازد و باید این را هم در نظر گرفت كه خداوند ستار العیوب است و عیب ها را می پوشاند و خداوندی كه بر پوشندگی عیب ها معروف است هیچگاه نمی خواهد بنده ای عیب بنده دیگری را فاش گرداند.

اللهم اجعل ...ذَنْبی فیهِ مَغْفوراً[19]

خدایا قرار بده گناه مرا در این ماه آمرزیده

در این فراز از دعای روز بیست و ششم ماه رمضان از خدا می خواهیم تا گناهان ما را بیامرزد از خدا می خواهیم تا گناهانی كه پیش از ماه رمضان انجام داده ایم را ببخشد؛ چون ماه رمضان، فصل درآمد معنوی و كسب ثواب است، حتی خوابیدن و نفس كشیدن در این ماه عبادت محسوب می شود.

در ماه رمضان این همه درآمد وجود دارد و آیا امكان ندارد با این همه درآمد كسب شده، انسان جان خودش را از گرو دربیاورد؟ پیامبر اسلام در خطبه شعبانیه می فرماید: «پشتتان از گناه سنگین شده و به گرو رفته است و در ماه رمضان بدنتان را از گرو در بیاورید».

علت سختی نماز صبح و نماز شب

برخی هنگام نماز صبح نمی توانند به خاطر سنگینی بلند شوند كه از آثار گناه است. شخصی به امام حسن عسكری (علیه السّلام) گفت كه هر شب قصد می كنم تا نماز شب بخوانم؛ اما نمی شود، امام فرمود: «گناه تو را زنجیر كرده است.» دلیل اینكه كسی دلش می خواهد نماز شب بخواند اما نمی تواند، انجام گناه است و با استغفار می تواند آن را رفع كند.

شعری هست كه می گوید: «هر كه سحر ندارد از خود خبر ندارد» هر كسی كه هنگام سحر خواب است، نمی داند كه كیست و باید خود را پیدا كند. حدیث از معصوم (صلی الله علیه و آله وسلّم) است كه می فرماید، عجب است كه مردم به دنبال گم شده خود هستند اما به دنبال خود نمی گردند.

واقبل معاذیری و حط عنی اذنب و العذر یا رئوفا بعباده الصالحین.[20]

بپذیر عذرهایم و بریز از من گناه و بار گران را، ای مهربان به بندگان شایسته خویش.

خداوند برای انسان ها آسایش و راحتی می خواهد و سختی و مشقت نمی خواهد پس باید یقین داشته باشیم كه اولاً خداوند عذرهای ما را می پذیرد، اما باید این نكته را رعایت كرد و آن این است كه هنگامی كه از روی جهالت و نادانی گناهی را انجام دادیم سریعاً به سوی خداوند بازگشته و به درگاهش توبه كنیم «ثم یتوبون من قریب؛[21]

سپس به زودی توبه كنند» كه اگر این عمل را انجام دهیم خداوند نیز توبه ما را پذیرفته و گناهان ما را می آمرزد «فاولئك یتوب الله علیهم؛[22]

پس خداوند توبه آنان را می پذیرد» و باید این را بدانیم كه هیچ كس جز خداوند نمی تواند گناهان ما را بیامرزد «وَمَن یَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاَّ اللّهُ؛[23]

یعنی و چه كسی غیر از خداوند گناهان ما را می آمرزد» و ثانیاً هنگامی كه خداوند عذر بنده خویش را بپذیرد به یقین گناه او را می آمرزد چرا كه وقتی بنده به درگاه خداوند تضرع نموده و بگوید: «رب انی ظلمت نفسی فاغفرلی؛[24]

یعنی خدایا من به خودم ظلم كردم پس مرا ببخش» خداوند نیز در جواب او می فرماید: تو را آمرزیدم كه ما نیز در این روز از خداوند خواستاریم كه به حق آن نظر رحمتی كه بر بندگان صالح خود دارد عذر ما را پذیرفته و گناهانمان را بیامرزد.

پی نوشت ها

[1] بخشی از دعای روز اول ماه مبارك رمضان.

[2] شرح آیت الله گرامی بر دعای روز اول، خبرگزاری حوزه.

[3] بخشی از دعای روز چهاردهم.

[4] بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.

[5] نساء/سوره۴، آیه۲۸.

[6] بقره/سوره۲، آیه۲۸۴.

[7] بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.

[8] نساء/سوره۴، آیه۲۸.

[9] بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.

[10] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۲۱.

[11] آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۳.

[12] اخلاص/سوره۱۱۲، آیه۲.

[13] قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص۱۱۷.

[14] آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.

[15] رعد/سوره۱۳، آیه۱۱.

[16] بخشی از دعای روز بیست و سوم.

[17] زمر/سوره۳۹، آیه۵۳.

[18] نساء/سوره۴، آیه۴۸.

[19] بخشی از دعای روز بیست و ششم.

[20] بخشی از دعای روز بیست و هفتم.

[21] نساء/سوره۴، آیه۱۷.

[22] نساء/سوره۴، آیه۱۷.

[23] آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.

[24] قصص/سوره۲۸، آیه۱۶

لینک کوتاه :